Umowa warszawska 1920
W dzisiejszym artykule porozmawiamy o Umowa warszawska 1920, temacie, który zainteresował miliony ludzi na całym świecie. Od powstania do wpływu na dzisiejsze społeczeństwo, Umowa warszawska 1920 był przedmiotem badań, debat i kontrowersji, które wyznaczały jego ewolucję na przestrzeni czasu. Dzięki historii sięgającej stuleci, Umowa warszawska 1920 pozostaje aktualny także dzisiaj, wpływając na nasze myślenie, naszą kulturę i nasze decyzje. W tym artykule zbadamy różne aspekty Umowa warszawska 1920, analizując jego znaczenie i rolę we współczesnym świecie. Dołącz do nas w tej podróży pełnej odkryć i nauki!
 Od lewej: gen. Antoni Listowski, Symon Petlura, płk. Wołodymyr Salski, płk. Marko Bezruczko, oficerowie ukraińscy i polscy – wyprawa kijowska, kwiecień 1920 roku | |||
| Data |
21 kwietnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
zawarcie sojuszu polsko-ukraińskiego przeciwko bolszewikom | ||
| Przyczyna | |||
| Strony traktatu | |||
| |||
| Przywódcy | |||
| |||
Umowa warszawska (ukr. Варшавський договір) – tajna umowa międzynarodowa między Rzeczpospolitą Polską (II RP) a Ukraińską Republiką Ludową (URL) zawarta 21 kwietnia 1920 roku w Warszawie, w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Postanowienia
Rząd polski uznał w niej istnienie URL i zrezygnował z roszczeń do ziem sięgających granicy wschodniej Rzeczypospolitej Obojga Narodów z 1772 roku. Rząd URL uznał granicę polsko-ukraińską na Zbruczu i przecinającą Wołyń na wschód od Zdołbunowa (pozostawiając Równe i Krzemieniec po stronie polskiej) i dalej na północ do linii Prypeci. Oznaczało to zrzeczenie się przez Ukrainę terenów leżących na zachód od określonej w umowie linii granicznej. Oba kraje zobowiązały się do niezawierania umów międzynarodowych skierowanych przeciw sobie oraz gwarantowały prawa ukraińskiej ludności w Polsce i polskiej na Ukrainie. Ze strony polskiej umowę podpisał wiceminister spraw zagranicznych Jan Dąbski, ze strony ukraińskiej kierownik ministerstwa spraw zagranicznych, przewodniczący delegacji URL na rozmowy z Polską toczone od jesieni 1919 roku, Andrij Liwycki.
Częścią składową umowy była konwencja wojskowa z 24 kwietnia 1920 roku , podpisana przez ukraińskiego generała Wołodymyra Sinklera i najbliższego współpracownika Józefa Piłsudskiego, Walerego Sławka oraz Wacława Jędrzejewicza (działających jako pełnomocnicy Naczelnego Wodza), która rozpoczynała współpracę militarną obu krajów przeciw bolszewickim wojskom na terytorium Ukrainy. Umowa z 21 kwietnia obowiązywała od chwili podpisania (art. 9), umowa z 24 kwietnia nabierała siły równocześnie z pierwszą (art. 1). Obie umowy były tajne, z wyjątkiem opublikowanego w Monitorze Polskim aktu uznania państwowego Ukraińskiej Republiki Ludowej i Dyrektoriatu Symona Petlury jako rządu Ukrainy.
Obie sporządzono w języku polskim i ukraińskim z zastrzeżeniem, że w razie wątpliwości tekst polski uważany będzie za autentyczny. Bezpośrednim skutkiem podpisania umowy była rozpoczęta cztery dni później wyprawa kijowska.
12 października 1920 roku w Rydze polska delegacja podpisała zawieszenie broni w wojnie polsko-bolszewickiej, uznając jako stronę nie tylko RFSRR, ale i USRR, co oznaczało wycofanie uznania dyplomatycznego Ukraińskiej Republiki Ludowej. Traktat ryski, zawarty ostatecznie 18 marca 1921 r. potwierdzał uznanie USRR jako „państwa ukraińskiego”, tym samym milcząco anulował postanowienia umowy warszawskiej.
Upamiętnienie
Udział żołnierzy ukraińskich w wojnie polsko-bolszewickiej upamiętniany jest m.in. w trakcie harcerskiej akcji Płomień Braterstwa przy mogiłach wojsk URL znajdujących się na terenie współczesnej Polski.
W 2022 roku, w przeddzień Święta Wojska Polskiego, hołd żołnierzom ukraińskim spoczywającym na prawosławnym cmentarzu na warszawskiej Woli oddał prezydent Andrzej Duda w obecności ambasadora Ukrainy Wasyla Zwarycza i prawosławnego ordynariusza wojskowego abp Jerzego.
Sojuszowi polsko-ukraińskiemu poświęcono film dokumentalny Trudne braterstwo (1998). Do tego zagadnienia odnosi się także powstały w 2019 roku film Tajna operacja (reż. Walerij Szałyga).
Przypisy
- ↑ W umowie strony zastrzegły jednocześnie wyraźną możliwość korekty granicy na Wołyniu w przyszłości na korzyść Ukrainy, traktując linię graniczną na Wołyniu jako tymczasową.
- ↑ Artykuł 8 umowy pierwszej zabraniał ujawniania jej (z wyjątkiem art. 1) bądź przekazana stronie trzeciej bez zgody obu stron. Art. 16 umowy drugiej zobowiązywał obie strony do utrzymania jej w tajemnicy. Rozwiązanie takie było sprzeczne z art. 18 Traktatu Wersalskiego, wedle którego wszystkie umowy międzynarodowe zawierane przez członka Ligi Narodów dla ważności wymagały rejestracji przez Sekretariat Ligi. Tekst ukraiński ogłosił Sergiusz Pawłowicz Szczełuchin, Варшавський договір між Поляками й С.Петлюрою 21 квітня 1920 (Praga 1926), tekst polski Leon Wasilewski, Kwestia ukraińska jako zagadnienie międzynarodowe (Warszawa 1934).
- ↑ Monitor Polski nr 97 z 28 kwietnia 1920, s. 3. Opublikowano treść pierwszego punktu pierwszej umowy jako komunikat polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i równobrzmiący komunikat Ukraińskiej Misji Dyplomatycznej w Warszawie. Wynikało to z art. 8 pierwszej umowy.
- ↑ Obiektywny wyrok historii brzmieć może tylko tak: Polska porzuciła w Traktacie Ryskim swego sprzymierzeńca. Inną jest sprawą, czy mogła postąpić inaczej i czy powinna była prowadzić dalej wojnę, tym razem nie w obronie własnej, lecz dla dotrzymania przymierza z Petlurą. Jest to pytanie, które pozostawiam bez odpowiedzi. Paweł Zaremba, Historia dwudziestolecia (1918-1939). T. 1 Paryż 1981, s. 170.
- ↑ Tomasz Urzykowski: Na cmentarzach zapalono „Płomień Braterstwa”. Poruszające słowa nad grobami żołnierzy ukraińskich z 1920 r.. warszawa.wyborcza.pl, 2019-08-15. .
- ↑ Hołd dla żołnierzy Ukraińskiej Republiki Ludowej , prezydent.pl, 14 sierpnia 2022 .
- ↑ Trudne braterstwo , filmpolski.pl .
- ↑ W Winnicy odbyła się premiera filmu „Tajna operacja”, opowiadającego o sojuszu Piłsudski-Petlura , slowopolskie.org .
Bibliografia
- Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski t. 2 cz. 1, Londyn 1956.
- Robert Potocki, Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920-1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999 ; ISBN 83-85854-46-0, rozdziały książki dotyczące wojny 1920 i planów strategicznych tworzenia armii URL w latach trzydziestych:.
- Pawło Szandruk, Geneza umowy kwietniowej z 1920 roku, BPU, 1935, nr 16-17, s. 183–186.
- Jan Jacek Bruski, Petlurowcy, Kraków: Wyd. Arcana, 2004, ISBN 83-86225-03-3, OCLC 749576912.
- Adam Przybylski, Wojna polska 1918 – 1921, Warszawa 1930.
- Tadeusz Kutrzeba, Wyprawa kijowska, Warszawa 1937.
- Adam Janusz Mielcarek, Granica Wołyńska. Terytorialne postanowienia układu Piłsudski-Petlura, w: „Wiadomości Historyczne”, lipiec-sierpień 2010, nr 4 (290), s. 39–44.
- 21 kwietnia 1920 r. Umowa Piłsudski-Petlura
- Pawło Haj-Nyżnyk, Refleksja nad rolą Symona Petlury i znaczeniem sojuszu wojskowo-politycznego Ukrainy z Polską (1920 r.) we współczesnej ukraińskiej pamięci historycznej // Dziedzictwo Józefa Piłsudskiego i Symona Petlury. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość partnerstwa Polski i Ukrainy. – Lublin 2021 Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, 2021. – S.61–77.