Ursynów

W tym artykule zbadamy wpływ Ursynów na różne aspekty społeczeństwa. Od swojego wkładu w dziedzinie nauki po wpływ na kulturę popularną, Ursynów pozostawił swój ślad w niezliczonych dziedzinach. W całej historii Ursynów był przedmiotem debaty i podziwu, generując sprzeczne opinie i wzbudzając ciekawość milionów ludzi na całym świecie. W tym sensie fascynująca jest analiza tego, jak Ursynów ukształtował świat, który znamy dzisiaj, a także konsekwencje, jakie jego dziedzictwo ma na przyszłość. Dlatego też ten artykuł ma na celu omówienie przekrojowego wpływu, jaki Ursynów wywarł na społeczeństwo, przedstawiając wszechstronną wizję jego przydatności i znaczenia.

Ursynów
Dzielnica Warszawy
Ilustracja
Ulica Cynamonowa na Ursynowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miasto

Warszawa

W granicach Warszawy

14 maja 1951

SIMC

0988833

Burmistrz

Robert Kempa

Powierzchnia

43,79 (1.01.2023) km²

Populacja 
• liczba ludności


150 500 (1.01.2023)

• gęstość

3437 (1.01.2023) os./km²

Tablice rejestracyjne

WN

Plan Ursynowa
Plan Ursynowa
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie
Strona internetowa
Urząd Dzielnicy i główna arteria Ursynowa – al. Komisji Edukacji Narodowej
Zabudowa mieszkaniowa przy ul. Kabacki Dukt
Pałac Krasińskich
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego
Stacja Techniczno-Postojowa Kabaty obsługująca linie M1 i M2 warszawskiego metra
Tor wyścigów konnych Służewiec
Mieszko I, najstarszy dąb na Mazowszu
Głaz Ursynowski – największy głaz narzutowy na terenie Warszawy
Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego

Ursynówdzielnica Warszawy położona w lewobrzeżnej części miasta. Jest jedną z 18 jednostek pomocniczych m.st. Warszawy.

Obszar dzisiejszej dzielnicy Ursynów włączono do Warszawy w 1951. Graniczy z dzielnicami: Wilanów, Mokotów i Włochy oraz gminami: Piaseczno, Konstancin-Jeziorna, Raszyn i Lesznowola.

Historia

Na terenie obecnej dzielnicy przez kilkaset lat istniały osady i wsie, takie jak Służew, Służewiec, Wolica, Kabaty, Imielin, Wyczółki, Moczydło, Dąbrówka i Pyry.

Prawdopodobnie od II połowy XI wieku teren, którego oś osadniczą stanowił Potok Służewiecki, był własnością kościelną i należał do opactwa kanoników regularnych z Czerwińska. W 1238 roku we wsi Służew założono parafię oraz wzniesiono kościół św. Katarzyny. Parafia jest najstarszą parafią rzymskokatolicką w Warszawie. W 1240 roku książę Konrad I mazowiecki zmusił opactwo do zamiany Służewa na inną wieś, a w 1245 roku przekazał Służew jednemu ze swych możnych, Gotardowi. W XIV wieku na terenie należącym do 13 potomków Gotarda – rodziny Służewskich herbu Radwan – istniało 17 miejscowości. W 1528 miały one powierzchnię ok. 70 łanów, tj. ok. 1200 ha.

W 1776 roku na skarpie warszawskiej powstał zespół pałacowo-parkowy, od którego pochodzi nazwa dzielnicy. Wybudowany tam pałacyk był przeznaczony na spędzenie miesiąca miodowego Stanisława Kostki Potockiego i Aleksandry z Lubomirskich i otrzymał nazwę Rozkoszy. W 1822 roku Rozkosz kupił Julian Ursyn Niemcewicz, który chciał nazwę posiadłości, dla upamiętnienia swego pobytu w Stanach Zjednoczonych, zmienić na Amerykę lub Waszyngton. Ostatecznie została ona nazwana Ursynowem – od starego przydomka rodu Niemcewiczów. Od 1857 roku posiadłość znajdowała się w posiadaniu rodziny Krasińskich.

W latach 1818–1821 Stanisław Kostka Potocki wybudował w pobliżu kościoła św. Katarzyny rezydencję Gucin. Po jego śmierci wdowa po nim założyła tam w latach 1821–1830 ogród nazywany Gucin Gajem. Około 1890 roku na wzniesieniu nad doliną Potoku Służewieckiego zbudowano fort Służew, jeden z fortów pierścienia wewnętrznego Twierdzy Warszawa.

W 1898 roku uruchomiono kolejkę grójecką, której linia biegła wzdłuż ul. Puławskiej. W 1921 roku Edward Raczyński przekazał państwu pałac Krasińskich i inne nieruchomości na Ursynowie z przeznaczeniem na cele szkolnictwa. W latach 1931–1939 zbudowano tor wyścigów konnych, w tamtym czasie najnowocześniejszy tor wyścigów konnych w Europie. W latach 30. XX wieku na terenie Lasu Kabackiego wzniesiono kompleks budynków dla Sztabu Głównego Wojska Polskiego, w którym do 1939 roku mieścił się Referat Niemiecki Biura Szyfrów. W 1938 zadłużony dziedzic dóbr wilanowskich Adam Branicki sprzedał Las Kabacki Zarządowi Miejskiemu m.st. Warszawy, co uchroniło ten kompleks leśny przed parcelacją na cele budowlane.

Przed II wojną światową we wsiach znajdujących się na terenie obecnego Ursynowa znajdowało się ok. 400 domów w których mieszkało ponad 3 tys. osób. W 1948 roku uruchomiono pierwszą na tym terenie miejską linię autobusową (nr 104), łączącą Dworzec Południowy z Wolicą. W 1951 teren współczesnego Ursynowa włączono do Warszawy.

W 1956 roku pałac Krasińskich i tereny podarowane w 1921 roku Skarbowi Państwa przez Edwarda Raczyńskiego zostały przekazane Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW). W 1971 roku oddano do użytku pierwszy z zespołu budynków uczelni na Ursynowie, a w latach 90. XX wieku SGGW zaczęła budować tam swoją główną siedzibę.

W latach 60. XX wieku podjęto decyzję o budowie na Ursynowie wielkiego zespołu osiedli mieszkaniowych dla ok. 140–160 tys. osób. Miały one stanowić tzw. południowe pasmo rozwojowe Warszawy. Na podstawie wyników konkursu na plan ogólny zabudowy pasma Ursynów-Natolin opracowano wytyczne, jakie miał spełniać cały projekt urbanistyczno-architektoniczny. Podzielono go na cztery części: Ursynów Północny, Ursynów Południowy, Natolin Północny i Natolin Południowy. Razem z 36 tys. mieszkań miały powstać szkoły, przedszkola, szpitale, sklepy i lokale usługowe. Układ komunikacyjny Ursynowa został oparty na trzech równoległych arteriach północ-południe: ul. Jana Rosoła, al. Komisji Edukacji Narodowej i ul. Pawła Findera (obecnie rtm. Witolda Pileckiego).

W rozstrzygniętym latem 1971 roku konkursie na projekt Ursynowa Północnego pierwszą nagrodę otrzymał zespół Ludwika Borawskiego, Jerzego Szczepanika-Dzikowskiego i Andrzeja Szkopa. Niespodziewana śmierć Ludwika Borawskiego spowodowała, że do zespołu dołączył Marek Budzyński. Objęcie przez niego stanowiska projektanta generalnego spowodowało odejście od wcześniejszej koncepcji na rzecz zróżnicowanego zespołu domów oraz nowatorskiego systemu komunikacji pieszej i kołowej. Konkurs na zabudowę Ursynowa Południowego, z innym układem domów, wygrał zespół Andrzeja Fabierkiewicza.

Budowę osiedla Ursynów Północny rozpoczęto w 1975 roku. Jako pierwsze powstały budynki mieszkalne w rejonie ulic: Puszczyka, Koński Jar, Wiolinowej i Koncertowej. 28 grudnia 1976 roku zakończono budowę pierwszego bloku przy ul. Puszczyka 5. Pierwsi mieszkańcy otrzymali klucze do mieszkań w styczniu 1977 roku. W 1977 roku budynek szkoły i przedszkola przy ul. Puszczyka 6 otrzymał tytuł Mistera Warszawy.

W 1979 roku rozpoczęto budowę Centrum Onkologii, stanowiącego główną inwestycję rządowego programu zwalczania chorób nowotworowych. W sierpniu 1980 roku przy ul. Surowieckiego 10 otwarto Megasam, pierwszy samoobsługowy sklep na Ursynowie.

W czasie budowy osiedli mieszkaniowych i linii metra wykorzystując ziemię z wykopów usypano dwa sztuczne wzniesienia: Kopę Cwila i Górkę Kazurkę.

W 1982 roku liczba mieszkańców Ursynowa osiągnęła 75 tys. W 1983 roku rozpoczęto tam budowę pierwszej linii metra. W 1983 roku na ul. Puławskiej uruchomiono komunikację trolejbusową na trasie Dworzec PołudniowyPiaseczno; została ona zlikwidowana w 1995 roku. W 1990 roku przy ul. Bacewiczówny 8 otwarto pierwszy w Polsce sklep spółki IKEA.

Do 1994 roku Ursynów stanowił południowo-zachodnią część Mokotowa. Od marca 1994 stał się samodzielną gminą Warszawa-Ursynów.

W 2005 roku ścieki z Ursynowa zaczęły być przesyłane do nowo uruchomionej Oczyszczalni Ścieków „Południe“ w dzielnicy Wilanów.

W 2017 roku rozpoczęła się budowa kolejnego (po zbudowanym w latach 2009–2013 odcinku od węzła „Warszawa Lotnisko” do węzła „Puławska”) odcinka drogi ekspresowej S2 – Południowej Obwodnicy Warszawy. Droga częściowo przebiega w tunelu, oddanym do użytku w grudniu 2021.

Części Ursynowa

Podział według MSI

Według Miejskiego Systemu Informacji Ursynów dzieli się na 13 obszarów:

Podział na Wysoki i Zielony Ursynów

Funkcjonuje także zwyczajowy podział na:

  • Wysoki Ursynów – jest to północna, wschodnia i południowa część dzielnicy, gdzie dominuje wysoka zabudowa mieszkaniowa,
  • Zielony Ursynów – jest to zachodnia część dzielnicy położona wzdłuż ul. Puławskiej, gdzie dominuje zabudowa jednorodzinna.

Burmistrzowie

Rada Dzielnicy

Ugrupowanie Kadencja 2002–2006 Kadencja 2006–2010 Kadencja 2010–2014 Kadencja 2014–2018 Kadencja 2018–2024 Kadencja 2024–2029
Sojusz Lewicy Demokratycznej 8 (SLD-UP) 3 (LiD)
Platforma Obywatelska 7 11 11 11 13 (KO) 13 (KO)
Prawo i Sprawiedliwość 10 5 4 5 5 5
Nasz Ursynów / Otwarty Ursynów 6 10 7 3 2
Inicjatywa Mieszkańców Ursynowa / Projekt Ursynów 2 4 5

Przyroda

Na terenie dzielnicy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego i Skarpa Ursynowska. Przy ul. Nowoursynowskiej rośnie Mieszko I – najstarszy dąb w województwie mazowieckim.

W parku im. Romana Kozłowskiego, przy ul. Nutki, znajduje się Głaz Ursynowski – największy (obwód 9,6 m) głaz narzutowy na terenie Warszawy.

Sport

W 2021 roku w dzielnicy funkcjonowało 38 klubów sportowych działających jako stowarzyszenia kultury fizycznej i fundacje i 5 działających na zasadach komercyjnych. Jednym z nich jest klub piłkarski KS SEMP Warszawa (SEMP Ursynów).

Ważniejsze obiekty

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ursynów.

Upamiętnienie

  • W 2016 r. Rada m.st. Warszawy nadała skrzyżowaniu ulic Wawrzyńca Surowieckiego i Jana Zaorskiego na Ursynowie Północnym nazwę rondo Budowniczych Ursynowa.

Przypisy

  1. a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199).
  2. Wyszukiwarka TERYT , Główny Urząd Statystyczny .
  3. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. Tabl. 21 Powierzchnia, ludność oraz lokaty według gmin. Główny Urząd Statystyczny . stat.gov.pl, 20 lipca 2023. .
  4. Art. 5 i 14 ustawy z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817).
  5. a b c Dwa słowa o Ursynowie czy krótki przewodnik po dzielnicy. Warszawa: Dzielnica Ursynów m.st. Warszawy, 2009, s. 5.
  6. Dwa słowa o Ursynowie czy krótki przewodnik po dzielnicy. Warszawa: Dzielnica Ursynów m.st. Warszawy, 2009, s. 11.
  7. a b Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Żanna Kormanowa, Halina Rostowska: Dzieje Mokotowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 25.
  8. Grzegorz Kalwarczyk: Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji Warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 355. ISBN 978-83-7821-118-1.
  9. Grzegorz Kalwarczyk: Przewodnik po parafiach i kościołach Archidiecezji Warszawskiej. Tom 2. Parafie warszawskie. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2015, s. 357. ISBN 978-83-7821-118-1.
  10. a b Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Żanna Kormanowa, Halina Rostowska: Dzieje Mokotowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 26.
  11. a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 920. ISBN 83-01-08836-2.
  12. a b c Tadeusz S. Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 67. ISBN 83-223-2047-7.
  13. Marek Kwiatkowski: Architektura mieszkaniowa Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 216. ISBN 83-06-01427-8.
  14. a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 233. ISBN 83-01-08836-2.
  15. Józef Kazimierski, Ryszard Kołodziejczyk, Żanna Kormanowa, Halina Rostowska: Dzieje Mokotowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 51.
  16. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 343. ISBN 83-01-08836-2.
  17. a b c Lech Królikowski: Szkolnictwo dawnej Warszawy od połowy XVII wieku do wybuchu drugiej wojny światowej. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2008, s. 678. ISBN 978-83-88477-81-2.
  18. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 99. ISBN 83-60350-00-0.
  19. Enigma. Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego . .
  20. Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 154–155. ISBN 978-83-280-2149-5.
  21. Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 37. ISBN 83-86351-37-3.
  22. 104 linia autobusowa zwykła. trasbus.pl. .
  23. Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 138. ISBN 978-83-934764-8-0.
  24. Jacek Krawczyk: Ursynów wczoraj i dziś. Warszawa: Wydawnictwo Pagina, 2001, s. 101. ISBN 83-86351-37-3.
  25. Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  26. a b c Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 81. ISBN 83-85028-56-0.
  27. Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 365. ISBN 978-83-63842-67-3.
  28. Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 374. ISBN 978-83-63842-67-3.
  29. a b Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 375. ISBN 978-83-63842-67-3.
  30. Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 376–378. ISBN 978-83-63842-67-3.
  31. a b Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 382. ISBN 978-83-63842-67-3.
  32. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 X–31 XII 1976. „Kronika Warszawy”. 2 (30), s. 147, 1977. 
  33. Maciej Mazur: Witajcie na Ursynowie. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2012, s. 6. ISBN 978-83-934764-1-1.
  34. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 497. ISBN 83-01-08836-2.
  35. Tadeusz Przemysław Szafer: Nowa architektura polska. Diariusz lat 1976–1980. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1981, s. 323. ISBN 83-213-3065-7.
  36. Konrad Wojciechowski. Ursynów niestary i ciągle Jary. „Gazeta Stołeczna”, s. 9, 13 lipca 2018. 
  37. Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 27. ISBN 978-83-934764-8-0.
  38. Maciej Mazur: Czasoprzewodnik. 33 lata na Ursynowie. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2010, s. 24, 116. ISBN 978-83-915427-9-8.
  39. Maciej Mazur: Czterdziestolatek. Historie w Ursynowa. Warszawa: Wydawnictwo Myśliński, 2017, s. 152. ISBN 978-83-934764-8-0.
  40. Grzegorz Mika: Od wielkich idei do wielkiej płyty. Burzliwe dzieje warszawskiej architektury. Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2017, s. 384. ISBN 978-83-63842-67-3.
  41. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 901. ISBN 83-01-08836-2.
  42. Encyklopedia Warszawy. Suplement '96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996, s. 43. ISBN 83-01-12057-6.
  43. Jarosław Trybuś: Przewodnik po warszawskich blokowiskach. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2011, s. 194–195. ISBN 978-83-60142-31-8.
  44. Encyklopedia Warszawy. Suplement '96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996, s. 44. ISBN 83-01-12057-6.
  45. Ustawa z dnia 25 marca 1994 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy. (Dz.U. z 1994 r. nr 48, poz. 195).
  46. Oczyszczalnia Południe już startuje. Urząd m.st. Warszawy . um.warszawa.pl, 20 czerwca 2005. . .
  47. Zakład „Południe”. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w m.st. Warszawie Spółka Akcyjna . mpwik.com.pl. .
  48. Projekt i budowa drogi ekspresowej S2 Południowa Obwodnica Warszawy na odcinku od węzła „Puławska” do węzła „Lubelska”. Kalendarium. pulawska-lubelska.pl. .
  49. Projekt i budowa drogi ekspresowej S2 Południowa Obwodnica Warszawy na odcinku od węzła „Puławska” do węzła „Lubelska”. Dane ogólne. pulawska-lubelska.pl. .
  50. Najdłuższy tunel w Polsce otwarty. TVN Warszawa . 20 grudnia 2021. .
  51. Podział Warszawy na obszary Miejskiego Systemu Informacji. Dzielnica Ursynów. Zarząd Dróg Miejskich Warszawa. .
  52. Wyborcza.pl , warszawa.wyborcza.pl .
  53. Sensacja w Radzie! Platforma Obywatelska przejmuje władzę! Zdrada w NU. .
  54. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. .
  55. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. .
  56. Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo mazowieckie – miasto st. Warszawa – dz. Ursynów. wybory2010.pkw.gov.pl. .
  57. Radni dzielnicowi wybrani. Oficjalne wyniki – Bielany, Mokotów, Praga Południe, Wawer, Wilanów, Włochy, Śródmieście. tvnwarszawa.tvn24.pl. .
  58. Wybory samorządowe 2018. Dzielnica Ursynów M. St. Warszawy. Państwowa Komisja Wyborcza . pkw.gov.pl. .
  59. Wyniki w wyborach do Rad Dzielnic m. st. Warszawy. Rada Dzielnicy Ursynów m. st. Warszawy. Państwowa Komisja Wyborcza . pkw.gov.pl. .
  60. Przyroda województwa mazowieckiego. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie . warszawa.rdos.gov.pl, Warszawa. s. 10. .
  61. Warszawska przyroda. Obszary i obiekty chronione. Warszawa: Biuro Ochrony Środowiska Urzędu m.st. Warszawy, 2005, s. 126.
  62. Kluby sportowe. Urząd Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy . um.warszawa.pl, 18 marca 2021. .
  63. Historia, www.semp.com.pl , KS SEMP Warszawa, 22 września 2020 (pol.).
  64. SEMP Arena wreszcie powstaje. Prace ruszyły pełną parą , www.haloursynow.pl, 27 maja 2022 (pol.).
  65. Uchwała nr XXX/767/2016 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy. Dziennik Urzędowy województwa Mazowieckiego nr 5848 . 1 lipca 2016. .

Linki zewnętrzne