Weduta

W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Weduta, tematem, który przykuł uwagę i ciekawość wielu ludzi na całym świecie. Od swoich początków do dzisiejszego znaczenia, Weduta był przedmiotem badań i debat w różnych dyscyplinach. Przez lata Weduta ewoluował i wywarł wpływ w różnych sferach społeczeństwa, stając się zjawiskiem cieszącym się dużym zainteresowaniem naukowców, profesjonalistów, a nawet ogółu społeczeństwa. W tym artykule dokładnie przeanalizujemy różne perspektywy i podejścia do Weduta, aby zaoferować wszechstronną i wzbogacającą wizję tego fascynującego tematu.

Francesco Guardi, Wenecja, Canal Grande, II poł. XVIII w.

Weduta (wł. veduta – widok, panorama) – obraz, rysunek lub rycina, przedstawiające ogólny widok miasta lub jego fragment, często ze sztafażem. Inaczej pejzaż miejski, prospekt.

Pojęcia

Kompozycję malarską łączącą elementy architektury rzeczywistej i fantastycznej lub tylko fantastycznej, zwykle o przesadnie podkreślonych stosunkach perspektywicznych nazywamy prospektem (łac. prospectus – widok). W XVII-XVIII w. terminu tego używano na oznaczenie weduty lub widoku. Szeroki, rozległy widok miasta obserwowany ze znacznej odległości, często z wyżej położonego miejsca – to panorama (gr. pán hórama – cały widok). Panoramiczne malowidło w formie kulistej, dającej złudzenie dużej głębi przestrzennej przedstawiające widok miasta – to kosmorama. Niekiedy weduta łączy się z mariną, jeśli przedstawia fragment portu i zabudowań nadbrzeżnych. Malarza specjalizującego się w przedstawianiu widoków miejskich nazywamy wedutystą.

Zasady

Rynek krakowski (1903)- Józef Mehoffer

Sztuka weduty oparta jest na praktycznych i geometrycznych pojęciach perspektywy. Wedutyści posługiwali się z reguły perspektywą zbieżną, zbudowaną na jednej linii perspektywicznej albo perspektywą boczną, w której mamy do czynienia z dwoma punktami zbieżnymi, leżącymi po obu stronach osi. Do wykreślania perspektyw przy malowaniu wedut i widoków architektury używano ciemni optycznej (camera obscura). Malarz kładł papier na szybie odbijającej odwrócony obraz widoku i przerysowywał go.

Fantazje architektoniczne

Szczególnym rodzajem weduty jest capriccio, czyli kaprys architektoniczny – pejzaż, na którym istniejące budowle występują w fantazyjnym zestawieniu, często razem z budowlami wymyślonymi przez artystę lub w całości będącymi tworem jego wyobraźni. Hrabia wenecki Francesco Algarotti pisał w połowie XVIII w., że capriccio stało się nowym gatunkiem malarstwa, który polega na przedstawieniu z natury jakiegoś krajobrazu, a następnie ozdobieniu go pięknymi budowlami lub innymi wyjątkowymi obiektami pod każdym względem idealnymi. Takie fantazje architektoniczne tworzyli m.in.: Giovanni Battista Piranesi, Giovanni Paolo Pannini, Francesco Guardi, Hubert Robert. Wymyślony, lecz realistycznie przedstawiony widok miasta nosi także nazwę weduty idealnej.

Historia gatunku

Jan van der Heyden, Kościół w Veere, 2. poł. XVII wieku
Jan Vermeer, Widok Delftu, ok. 1658-1661
Giovanni Antonio Canal zw. Canaletto, La Regata Vista da Ca’ Foscari, XVIII wiek
Giovanni Battista Piranesi, Plac św. Piotra, 1748
Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Ulica Miodowa w Warszawie, 1770
William Turner, The Grand Canal – Venice, ok. 1835

Widoki miast pojawiały się już w starożytności, ale jedynie jako tło w innych przedstawieniach. Większą rolę zaczęły odgrywać w późnym średniowieczu i w okresie renesansu (Gentile Bellini, Vittore Carpaccio). Jako samodzielny gatunek weduta wyodrębniła się w XVII wieku w Holandii. Widoki miejskie z niemalże fotograficzną wiernością tworzyli Jan van der Heyden i Gerrit Adriaenszoon Berckheyde. Widok Delftu oraz uliczkę miejską namalował Jan Vermeer.

Prekursorami weduty włoskiej byli malarze flamandzcy stale przebywający w Rzymie: Mattheus Brill i jego młodszy brat Paul Brill. Za twórcę weduty perspektywicznej uchodzi Gaspar van Wittel (Vanvitelli), malarz holenderski działający we Włoszech. Rozkwit weduty przypada na wiek XVIII w Wenecji. Dzięki swemu położeniu, bajecznej scenerii i magicznemu światłu, Wenecja – „perła Adriatyku”, stała się przedmiotem szczególnego podziwu podróżników, pisarzy i artystów. Nieuchronne przeznaczenie Wenecji – być malowaną (Henry James). Malarstwo wedutowe było wizytówką miasta przez cały wiek XVIII. Rozwój tego gatunku stał się możliwy dzięki rozwojowi turystyki. Młodzi Europejczycy, głównie Anglicy, w ramach obowiązkowej podróży edukacyjnej określanej mianem Grand Tour, przemierzali Półwysep Apeniński, a zatrzymując się w Wenecji, nabywali obrazy przedstawiające widok miasta. Pierwszym wedutystą weneckim był Luca Carlevaris, najsłynniejszym – Giovanni Antonio Canal, zw. Canaletto. W latach 1750–1850 weduta rozpowszechniła się w całej Europie. Do późniejszego malarstwa terminu tego nie stosuje się.

Wybitnym polskim wedutystą był Marcin Zaleski.

Wybrani wedutyści

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ M. Hollingsworth, Sztuka w dziejach człowieka, Warszawa 1992 s. 392.

Bibliografia

  • A. Fegolent, Canaletto i wedutyści, Warszawa 2006.
  • F. Gambrelle, Pejzażyści holenderscy XVII wieku, Siechnice 1999 (Wielcy Malarze, nr 72).
  • Historia sztuki świata, t. 6, Warszawa 2006.
  • M. Hollingsworth, Sztuka w dziejach człowieka, Warszawa 1992.
  • Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. S. Kozakiewicz, Warszawa 2007.
Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot