Wojny husyckie

Wojny husyckie

Bitwa między husytami a krzyżowcami (prawdopodobnie jest to Bitwa pod Domažlicami)
Czas	30 lipca 1419 – 30 maja 1434
Miejsce	Europa Środkowa, głównie Kraje Korony Czeskiej
Terytorium	tereny obecnych Czech, Śląsk, Łużyce, Bawaria, Nowa Marchia
Przyczyna	I defenestracja praska (30 lipca), spalenie Jana Husa w 1415 roku
Wynik	zwycięstwo Husytów Kościół husycki uzyskał niezależność od papiestwa Kompromis między utrakwistami i radą Zygmunt Luksemburski zostaje Królem Czech
Strony konfliktu
Husyci(1419–1423) Taboryci Orebici (1419–1424) Radykalni Husyci (1423–1434) Taboryci Orebici (do 1424) Sierotki (1424–1434) Czeska szlachta wyznania husyckiego Wielkie Księstwo Litewskie Wspierani przez: Królestwo Polskie Święte Cesarstwo Rzymskie Kraje Korony Czeskiej Czescy katolicy Margrabstwo Moraw Księstwa śląskie Górne Łużyce Marchia Miśnieńska Księstwo Austriackie Księstwo Bawarskie Elektorat Saksonii Marchia Brandenburska Palatynat Reński, Królestwo Węgier Państwo Kościelne Zakon Maltański Zakon krzyżacki Królestwo Anglii, Despoci serbscy na Węgrzech Umiarkowani Husyci (Utrakwiści)(1423–1434)
Dowódcy
Jan Žižka† Prokop Wielki † Prokop Mały † Ambrož Hradecký Hynek Krušina z Lichtenburka Jan Čapek z Sán Diviš Bořek z Miletínka(1420–1423) Jan Roháč z Dubé Bohuslav ze Schwanberga(1422–1425) † Jan Želivský† Mikuláš z Husi† Biedrzych ze Strażnicy Dobiesław Puchała Bolko V Husyta Piotr Polak / Władysław II Jagiełło /  Zygmunt Korybutowicz Zygmunt Luksemburski Papież Marcin V Pippo Spano Bohuslav ze Schwanberga(1419–1422) Ulrich II von Rosenberg Čeněk z Vartemberka† Jan Všember z Boskovic Henry z Kravaře i Plumlov † Jan I żagański Jan ziębicki† Fryderyk I Kłótnik Fryderyk II Łagodny Fryderyk I Jan Wittelsbach Henryk z Hradca† Otto von Ziegenhain Henryk Beaufort Konrad IV Starszy Przemek I opawski (do 1427) Puta III z Czastolowic Albrecht II Habsburg Albrecht z Koldic Giuliano Cesarini Ścibor Ściborowic Diviš Bořek z Miletínka(1423–1434)
brak współrzędnych

Wojny husyckie – wojny religijne toczone na terenie Czech w latach 1419–1436, będące wynikiem krucjat organizowanych przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa.

Przebieg wojen

Początkiem wojen husyckich stało się powstanie przeciwko obwinionemu za śmierć Jana Husa Zygmuntowi Luksemburskiemu, który po Wacławie IV odziedziczył tron czeski.

Wojskami husyckimi dowodził Jan Žižka, a po jego śmierci w 1424 roku Prokop Wielki. Po odparciu 4 (z pięciu) krucjat:

• pierwszej w latach 1420–1421,
• drugiej w latach 1421–1422,
• trzeciej w roku 1422,
• czwartej w roku 1427,
• piątej w roku 1431

W ramach akcji odwetowej, w czasie ofensywy przeprowadzonej na skalę strategiczną i na kilku frontach husyci zaatakowali tereny (Austria, Brandenburgia, Saksonia, Śląsk) z których atakowano Czechy w ramach krucjat. Atak na Śląsk był karą za pomoc udzieloną przez książąt śląskich krzyżowcom, którzy w ramach czwartej krucjaty zaatakowali Czechy. W 1431 r. Prokop Wielki odniósł zwycięstwo nad piątą krucjatą pod Domažlicami.

 Osobny artykuł: Rejzy husyckie.

W wojnach husyckich mimo edyktu wieluńskiego brali udział ochotnicy polscy, a po zawarciu porozumienia z Koroną Królestwa Polskiego, w 1433 r. wyruszyła wyprawa polsko-husycka na ziemie zakonu krzyżackiego, docierając poprzez Nową Marchię aż do wybrzeży Morza Bałtyckiego (zobacz husycka wyprawa nad Bałtyk). Nowościami w dziedzinie wojskowości było masowe wykorzystanie hakownic oraz taktyki ufortyfikowanego taboru. Z początku stosowane przez husytów, były później wykorzystywane przez obie strony konfliktu.

Po ugodzie umiarkowanego odłamu husytów utrakwistów z katolikami doszło do otwartego konfliktu wewnątrz obozu husyckiego. W 1434 r. w bitwie pod Lipanami utrakwiści pokonali taborytów i zawarli porozumienie z Zygmuntem Luksemburskim. W 1436 r. ostateczną formę ugody poparł sobór bazylejski, tzw. Kompaktaty praskie (władca uznawał autonomię Kościoła czeskiego, przyjęto komunię pod dwiema postaciami). Zygmunt został królem Czech w 1436 r. Wojny husyckie osłabiły pozycję Kościoła katolickiego i feudałów niemieckich w Czechach, przygotowały grunt dla idei reformacji w Europie.

Chronologiczna lista bitew

• 1419 – Bitwa pod Nowym Kninem
• 1419 – Bitwa pod Živohoštem
• 1419 – bitwa pod Nekmierzem
• 1420 – bitwa pod Sudomierzem
• 1420 – bitwa pod Melechovem
• 1420 – bitwa pod Benešovem
• 1420 – bitwa pod Kutną Horą
• 1420 – bitwa pod Taborem
• 1420 – bitwa o Witkową Górę
• 1420 – Bitwa pod Małym Borem
• 1420 – bitwa pod Wyszehradem
• 1421 – bitwa pod Mostem
• 1421 – bitwa na górze Vladař
• 1421 – bitwa pod Kutną Horą
• 1422 – bitwa pod Nebovidami
• 1422 – bitwa pod Habrem
• 1422 – bitwa pod Niemieckim Brodem
• 1423 – bitwa pod Hořicami
• 1423 – bitwa pod Stachovym Dvorem
• 1423 – bitwa pod Horni Dubenką
• 1424 – bitwa pod Czeską Skalicą
• 1424 – bitwa pod Maleszowem
• 1426 – bitwa pod Uściem
• 1427 – bitwa pod Zwettlem
• 1427 – bitwa pod Tachovem
• 1428 – zdobycie Prudnika
• 1428 – bitwa pod Nysą
• 1428 – bitwa pod Kratzau
• 1428 – bitwa pod Starym Wielisławiem
• 1429 – bitwa nad Muldą
• 1430 – Bitwa pod Trnawą
• 1431 – bitwa pod Horką
• 1431 – bitwa pod Domazlicami
• 1433 – bitwa pod Rybnikiem
• 1433 – Bitwa pod Trzebnicą
• 1433 – bitwa pod Hiltersried
• 1434 – bitwa pod Lipanami
• 1435 – bitwa pod Křečem

W kulturze popularnej

• Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – popularnych powieści fantastyczno-historycznych, napisanych przez Andrzeja Sapkowskiego w latach 2001–2006. W skład trylogii wchodzą książki: Narrenturm, Boży bojownicy oraz Lux perpetua.
• Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – powieści historycznych, napisanych przez czeskiego pisarza Aloisa Jiráska
• Wojny husyckie znalazły swoje miejsce także w filmie. Czeski reżyser Otakar Vávra nakręcił w latach 1954–1956 trylogię składającą się z filmów Jan Hus (1954), Jan Žižka (1955) i Proti všem (1956).

Zobacz też

• Czechosłowacki Kościół Husycki

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Michałek: Wyprawy krzyżowe. Husyci. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09898-0.
• Marek Plewczyński: Wojny Jagiellonów ze wschodnimi i południowymi sąsiadami Królestwa Polskiego w XV wieku. Wyd. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-166-6.

Linki zewnętrzne

• Husité – strona internetowa poświęcona husytom i husytyzmowi (cz.)