Keltët

Keltët ishin një popull indo-evropianë që në pikun e tyre (shekujt IV-III p.e.s.) u zgjeruan në një zonë të gjerë të Evropës, nga Ishujt Britanikë deri në Danub, si dhe në disa vendbanime të izoluara në jug, rezultat i zgjerimit në gadishullin iberik, italik dhe anadollik. Të bashkuar nga origjina etnike dhe kulturore, me një grup gjuhësh indo-evropiane të përbashkët dhe me vizionin e njëjtë fetar, keltët gjithmonë ishin të ndarë politikisht; midis grupeve të ndryshme të popullsisë keltike ishin Britanët, Gaulët, Panonët, Keltiberët dhe Galatët, përkatësisht ndarë në Ishujt Britanikë, Gaulia, Panonia, Iberia dhe Anadollia.

Origjina

Gjuhët kelte janë një nga degëzimet e mëdha të familjes Indo-Europiane. Me kalimin e kohës gjuhët kelte u futën në histori rreth viteve 400 p.e.sonë, ata ishin tashmë të ndara në disa grupe gjuhësore dhe u përhapën kryesishtë në pjesë perendimore të kontinetit Europian, Gadishullit Iberik, Irlandës, dhe Britanisë. Historiani i lashtë grek Eforus i Cimes nga Azia e Vogël, shkruante në shekullin e IV p.e.sonë, besohet që keltët erdhën nga ishulli nga gryka e Rinit dhe "u larguan nga shtëpitë e tyre prej luftrave të vazhdueshme dhe rritjes së madhe të detit ".

Shih edhe

• Keltologjia
• Historia e Evropës

Literatura

• Alberro, Manuel and Arnold, Bettina (eds.), e-Keltoi: Journal of Interdisciplinary Celtic Studies Arkivuar 16 maj 2008 tek Wayback Machine, Volume 6: The Celts in the Iberian Peninsula Arkivuar 16 prill 2009 tek Wayback Machine, University of Wisconsin–Milwaukee, Center for Celtic Studies, 2005.
• "Celt". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Arkivuar nga origjinali më 11 korrik 2018. Marrë më 12 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Brunel, Samantha; etj. (9 qershor 2020). "Ancient genomes from present-day France unveil 7,000 years of its demographic history". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. National Academy of Sciences. 117 (23): 12791–12798. Bibcode:2020PNAS..11712791B. doi:10.1073/pnas.1918034117. PMC 7293694. PMID 32457149. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Collis, John. The Celts: Origins, Myths and Inventions. Stroud: Tempus Publishing, 2003. ISBN 0-7524-2913-2. Historiography of Celtic studies.
• Cunliffe, Barry. The Ancient Celts. Oxford: Oxford University Press, 1997. ISBN 0-19-815010-5.
• Cunliffe, Barry. Iron Age Britain. London: Batsford, 2004. ISBN 0-7134-8839-5
• Cunliffe, Barry. The Celts: A Very Short Introduction. 2003
• Fischer, Claire-Elise; etj. (6 dhjetor 2018). "The multiple maternal legacy of the Late Iron Age group of Urville-Nacqueville (France, Normandy) documents a long-standing genetic contact zone in northwestern France". PLOS One. PLOS. 13 (12): e0207459. Bibcode:2018PLoSO..1307459F. doi:10.1371/journal.pone.0207459. PMC 6283558. PMID 30521562. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Fischer, Claire-Elise; etj. (tetor 2019). "Multi-scale archaeogenetic study of two French Iron Age communities: From internal social- to broad-scale population dynamics". Journal of Archaeological Science. Elsevier. 27 (101942): 101942. Bibcode:2019JArSR..27j1942F. doi:10.1016/j.jasrep.2019.101942. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Fischer, Claire-Elise; etj. (2022). "Origin and mobility of Iron Age Gaulish groups in present-day France revealed through archaeogenomics". iScience. Cell Press. 25 (4): 104094. Bibcode:2022iSci...25j4094F. doi:10.1016/j.isci.2022.104094. PMC 8983337. PMID 35402880. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Freeman, Philip Mitchell The Earliest Classical Sources on the Celts: A Linguistic and Historical Study. Diss. Harvard University, 1994. (link) Arkivuar 3 shkurt 2017 tek Wayback Machine
• Gamito, Teresa J. "The Celts in Portugal Arkivuar 24 maj 2011 tek Wayback Machine", E-Keltoi: Journal of Interdisciplinary Celtic Studies, 6 (2005).
• Haywood, John. Historical Atlas of the Celtic World. 2001.
• Herm, Gerhard. The Celts: The People who Came out of the Darkness. New York: St. Martin's Press, 1977.
• James, Simon. The World of the Celts. New York: Thames & Hudson, 1993. 3rd edn. 2005.
• James, Simon. The Atlantic Celts – Ancient People Or Modern Invention? Madison: University of Wisconsin Press, 1999. ISBN 0-299-16674-0.
• James, Simon & Rigby, Valerie. Britain and the Celtic Iron Age. London: British Museum Press, 1997. ISBN 0-7141-2306-4.
• Kruta, Venceslas, Otto Hermann Frey, Barry Raftery and M. Szabo. eds. The Celts. New York: Thames & Hudson, 1991. ISBN 0-8478-2193-5. A translation of Les Celtes: Histoire et dictionnaire 2000.
• Laing, Lloyd. The Archaeology of Late Celtic Britain and Ireland c. 400–1200 AD. London: Methuen, 1975. ISBN 0-416-82360-2
• Laing, Lloyd and Jenifer Laing. Art of the Celts, London: Thames and Hudson, 1992 ISBN 0-500-20256-7
• MacKillop, James. A Dictionary of Celtic Mythology. Oxford: Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-280120-1
• Maier, Bernhard: Celts: A History from Earliest Times to the Present. University of Notre Dame Press, 2003. ISBN 978-0-268-02361-4
• Martiniano, Rui; etj. (19 janar 2016). "Genomic signals of migration and continuity in Britain before the Anglo-Saxons". Nature Communications. Nature Research. 7 (10326): 10326. Bibcode:2016NatCo...710326M. doi:10.1038/ncomms10326. PMC 4735653. PMID 26783717. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• McEvedy, Colin. The Penguin Atlas of Ancient History. New York: Penguin, 1985. ISBN 0-14-070832-4
• Mallory, J. P. In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology and Myth. London: Thames and Hudson, 1991. ISBN 0-500-27616-1.
• O'Rahilly, T. F. Early Irish History Dublin Institute for Advanced Studies, 1946.
• Olalde, Iñigo; etj. (15 mars 2019). "The genomic history of the Iberian Peninsula over the past 8000 years". Science. American Association for the Advancement of Science. 363 (6432): 1230–1234. Bibcode:2019Sci...363.1230O. doi:10.1126/science.aav4040. PMC 6436108. PMID 30872528. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Powell, T. G. E. The Celts. New York: Thames & Hudson, 1980. 3rd edn. 1997. ISBN 0-500-27275-1.
• Probst, Ernst (1996). Deutschland in der Bronzezeit : Bauern, Bronzegiesser und Burgherren zwischen Nordsee und Alpen. München: C. Bertelsmann. ISBN 9783570022375. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mac Cana, Proinsias; Dillon, Myles. "Celtic religion". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Arkivuar nga origjinali më 5 shtator 2015. Marrë më 12 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Raftery, Barry. Pagan Celtic Ireland: The Enigma of the Irish Iron Age. London: Thames & Hudson, 1994. ISBN 0-500-27983-7.
• Riché, Pierre (2005). "Barbarians". përmbledhur nga Vauchez, André (red.). Encyclopedia of the Middle Ages. James Clarke & Co. fq. 150. doi:10.1093/acref/9780227679319.001.0001. ISBN 978-0-19-518817-2. Arkivuar nga origjinali më 3 shtator 2020. Marrë më 12 qershor 2020. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Schiffels, Stephan; etj. (19 janar 2016). "Iron Age and Anglo-Saxon genomes from East England reveal British migration history". Nature Communications. Nature Research. 7 (10408): 10408. Bibcode:2016NatCo...710408S. doi:10.1038/ncomms10408. PMC 4735688. PMID 26783965. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Todd, Malcolm (1975). The Northern Barbarians. Hutchinson. Vëll. 13. Cambridge University Press. ISBN 978-0-09-122220-8. Marrë më 10 mars 2020. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Waldman, Carl; Mason, Catherine (2006). "Celts". Encyclopedia of European Peoples. Infobase Publishing. fq. 144–169. ISBN 1-4381-2918-1. Arkivuar nga origjinali më 11 mars 2023. Marrë më 11 korrik 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Referime

1. ^ Koch, John (2005). Celtic Culture: a historical encyclopedia. Santa Barbara: ABC-Clio. fq. xx. ISBN 978-1-85109-440-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)