1990
1990 konusu uzun süredir ilgi ve tartışma konusu. Yıllar geçtikçe siyasetten bilime, kültürden genel olarak topluma kadar farklı alanlarda artan bir önem kazanmıştır. Bu makalede 1990'in çeşitli yönlerini ve günlük yaşam üzerindeki etkisini keşfetmeyi amaçlıyoruz. 1990'in dünyamızı nasıl şekillendirdiğini, araştırma ve ilgi konusu olmaya devam ettiğini, kökeninden güncel sonuçlarına kadar detaylı bir şekilde analiz edeceğiz. Bu kapsamlı analiz, 1990'in önemini ve çağdaş dünyadaki önemini daha iyi anlamamızı sağlayacaktır.
| Binyıllar: | 2. binyıl |
|---|---|
| Yüzyıllar: | |
| Onyıllar: | |
| Yıllar: |
| Miladi | 1990 MCMXC |
| Ab urbe condita | 2743 |
| Asur | 6740 |
| Bahâî | 146 – 147 |
| Bengal | 1397 |
| Berberi | 2940 |
| Birmanya | 1352 |
| Bizans | 7498 – 7499 |
| Budist | 2534 |
| Discordian | 3156 |
| Ermeni | 1439 ԹՎ ՌՆԼԹ |
| Etiyopya | 1982 – 1983 |
| Fransız cumhuriyetçi | 198 – 199 |
| Hicrî | 1410 – 1411 |
| Hint | |
| - Kali Yuga | 5091 – 5092 |
| - Shaka Samvat | 1912 – 1913 |
| - Vikram Samvat | 2046 – 2047 |
| Holosen takvimi | 11990 |
| İbrani | 5750 – 5751 |
| İran | 1368 – 1 BP – MÖ 1369 BP |
| Juche | 79 |
| Kıpti | 1706 – 1707 |
| Kore | 4323 |
| Tayland güneş | 2533 |
| Unix zaman | 631152000 – 662687999 |
1990 (MCMXC), Miladi takvime göre, milattan sonraki 1990. ve pazartesi günü başlayan uluslararası bir yıldır. Aynı zamanda 2. binyılın 990., 20. yüzyılın 90. ve 1990'ların 1. yılıdır.
1990'ın önemli olayları arasında Almanya'nın Yeniden Birleşmesi ve Yemen'in birleşmesi, İnsan Genomu Projesi'nin resmi başlangıcı (2003'te tamamlandı), Hubble Uzay Teleskobu'nun fırlatılması, Namibya'nın Güney Afrika'dan ayrılması ve Baltık devletlerinin, Perestroyka'nın ortasında Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesi yer alıyor.
Yugoslavya'da komünist rejim, artan iç gerilimler sırasında çöktü ve ülkeyi oluşturan cumhuriyetlerde yapılan çok partili seçimler, cumhuriyetlerin çoğunda ayrılıkçı hükûmetlerin seçilmesiyle sonuçlanarak Yugoslavya'nın dağılmasının başlangıcını başlattı.
1991 yılında Irak'ın Kuveyt'i ilhakiyla başlayan ve Körfez Savaşı'na yol açacak kriz de bu yıl içinde başladı. Bu ilhak, Basra Körfezi'nde Kuveyt'in egemenliği sorununu içeren bir krize ve Suudi Arabistan'ın Irak'ın Kuveyt yakınlarındaki petrol sahalarına yönelik saldırganlığına ilişkin korkularına neden oldu.
Olaylar
Ocak
- 1 Ocak
- David Dinkins, New York'un ilk siyah belediye başkanı olarak görevine başladı.
- Ruanda İç Savaşı başladı.
- Ticari kullanıcılara hizmet veren ilk internet şirketleri olan PSINet ve EUnet, Amerika Birleşik Devletleri ve Hollanda'daki ticari müşterilere internet erişimi satmaya başladı.
- 20 Ocak - Soğuk Savaş: Kara Ocak – Sovyet birlikleri, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov'un olağanüstü hal kararnamesi uyarınca Bakü, Azerbaycan SSC'yi işgal etti ve bağımsızlık için gösteri yapan 130'dan fazla protestocuyu öldürdü. Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, SSCB'den bağımsızlığını ilan etti.
- 31 Ocak - SSCB satranç şampiyonu Gary Kasparov, Anatoli Karpov'u yenerek dünya satranç şampiyonu oldu.
Şubat
- 14 Şubat - Dünya'nın Soluk Mavi Nokta fotoğrafı, yaklaşık 5,6 milyar kilometre uzaklıktan birincil görevini tamamlayan Voyager 1 sondası tarafından gönderildi.
Mart
- Mısır'ın Kahire kentindeki Sheraton Oteli'nde çıkan yangında 16 kişi öldü.
- Eski siyasetçi ve diplomat Luis Alberto de Herrera'nın torunu Luis Alberto Lacalle, Uruguay Devlet Başkanı olarak yemin etti.
- 3 Mart - Altı ülkeden gelen altı kaşiften oluşan Uluslararası Trans-Antarktika Bilimsel Seferi, Antarktika'nın ilk köpek kızağı geçişini tamamladı.
- 11 Mart - Şarkı Devrimi: Litvanya Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etti.
Nisan
- 24 Nisan
- Soğuk Savaş: Batı Almanya ve Doğu Almanya, 1 Temmuz'da para birimini ve ekonomileri birleştirmeyi kabul etti.
- Hubble Uzay Teleskobu, Uzay Mekiği Discovery ile fırlatıldı.
- Zaire Devlet Başkanı Mobutu Sese Seko, muhalefet partilerine yönelik 20 yıllık yasağı kaldırdı.
- 26 Nisan - Çin'in Qinghai eyaletinde meydana gelen 7.0 büyüklüğünde bir depremde 126 kişi öldü.
Mayıs
- 4 Mayıs - Şarkı Devrimi: Letonya SSC, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etti.
- 17 Mayıs - Dünya Sağlık Örgütü eşcinselliği hastalık listesinden çıkardı.
Haziran
- 11 Haziran - Sri Lanka İç Savaşı: Tamil Eelam Kurtuluş Kaplanları, Doğu Eyaletinde 600'den fazla silahsız polis memurunu öldürdü.
- 14 Haziran –Filipinler'deki Panay Adası'nda meydana gelen 7.1 büyüklüğündeki depremde 8 kişi öldü ve 41 kişi yaralandı.
- 21 Haziran- İran'da meydana gelen depremde 25 bin kişi öldü.
Temmuz
Ağustos
- 2 Ağustos - Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesi üzerine Körfez Savaşı başladı ve başta ABD ve Birleşik Krallık olmak üzere Birleşmiş Milletler koalisyon güçleri savaşa müdahale etti.
- 27 Ağustos - Amerikalı Blues sanatçısı Stevie Ray Vaughan helikopter kazasında öldü.
Eylül
Ekim
- 1 Ekim - Heavy Metal grubu Iron Maiden sekizinci albümü No Prayer for the Dying'i yayınladı.
Kasım
- 13 Kasım - Bilinen ilk web sayfası yazıldı.
- 29 Kasım - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak ordusuna Kuveyt'ten çekilmesi için 15 Ocak 1991'e kadar süre verdi.
Aralık
- 20 Aralık - Aliya İzzetbegoviç, Bosna-Hersek devlet başkanlığına seçildi.
- 26 Aralık - Slovenya bağımsızlığını ilan etti.
- 31 Aralık - Microsoft tarafından Windows 3.0 piyasaya sürüldü.
Ay veya günü bilinmeyenler
Doğumlar
Ocak
- 1 Ocak - Koray Avcı, Türk müzisyen
- 7 Ocak - Liam Aiken, Amerikalı oyuncu
- 15 Ocak - Kostas Slukas, Yunan basketbolcu
- 18 Ocak - Nacho (1990 doğumlu futbolcu), Real Madrid'de defans olarak oynayan İspanyol futbolcu.
- 22 Ocak - Alizé Cornet, Fransız tenis oyuncusu.
- 26 Ocak - Sergio Pérez, Meksikalı yarış pilotu.
- 29 Ocak - Grzegorz Krychowiak, Polonyalı futbolcu.
Şubat
- 1 Şubat
- Bige Önal, Türk oyuncu
- Herciana Matmuja, Arnavut şarkıcı ve söz yazarı
- Dan Gosling, İngiliz futbolcu
- Duje Čop, Hırvat futbolcu
- Serdar Eylik, Türk futbolcu
- 2 Şubat
- İrem Helvacıoğlu, Türk oyuncu
- Facundo Affranchino, Arjantinli futbolcu
- Edin Višća, Bosnalı millî futbolcu
- 3 Şubat - Adama Traoré, Fildişi Sahilli futbolcu
- 7 Şubat - Jacksepticeye, İrlandalı ünlü Youtuber.
- 8 Şubat - Zeynep Tuğçe Bayat, Türk oyuncu
- 9 Şubat
- Nicole Faria, oyuncu, model
- Natalie Harrowell, İngiliz kadın ragbi ligi oyuncusu
- 15 Şubat - Samuel Atrous, Fransız futbolcu
- 16 Şubat - Mamadou Samassa, Malili profesyonel futbolcu
- 18 Şubat - Maicon, Brezilyalı futbolcu
- 24 Şubat - Emir Gökçe, Türk futbolcu
- 25 Şubat - Kylie Palmer, Avustralyalı yüzücü
- 28 Şubat - Rifat Erdem, Türk futbolcu
Mart
- 6 Mart - Park Choa, Güney koreli şarkıcı
- 8 Mart - Ruben Rubinyan, Ermeni siyasetçi ve diplomat
- 9 Mart - Daley Blind, Hollandalı millî futbolcu
- 10 Mart - Sabrina Beneett, Malezyalı manken
- 16 Mart - Carlo Pinsoglio, İtalyan kaleci
- 26 Mart - Ahzee, Amerikalı müzisyen
- 28 Mart - Yekaterina Bobrova, Rus buz patenci
Nisan
- 9 Nisan - Kristen Stewart, Amerikan oyuncu.
- 15 Nisan - Emma Watson, İngiliz oyuncu.
- 16 Nisan - Vangelis Mantzaris, Yunan basketbolcu
- 17 Nisan - R. J. Allen, Amerikalı futbolcu
- 24 Nisan - Jan Veselý, Çek basketbolcu
Mayıs
- 6 Mayıs - Péter Gulácsi, Macar kaleci.
- 8 Mayıs - Anastasia Zueva, Rus yüzücü
- 12 Mayıs - Melih Mahmutoğlu, Türk basketbolcu
- 20 Mayıs - Argjentina Ramosaj, Hollandalı Arnavut kadın müzisyen
- 27 Mayıs - Chris Colfer, Amerikalı yazar, aktör
- 31 Mayıs - Giuliano, Brezilyalı futbolcu
Haziran
- 12 Haziran - Cemal Kütahya, Türk hentbolcu
- 16 Haziran - Nezaket Erden, Türk oyuncu
- 20 Haziran
- Eda Ece, Türk oyuncu.
- Melis Gözen Türk oyuncu
- Deniz Gözen Türk oyuncu
- Selin Sezgin, Türk oyuncu
- 21 Haziran - Yüsra Geyik, Türk oyuncu
Temmuz
- 2 Temmuz - Adriana Maldonado López, İspanyol siyasetçi
- 10 Temmuz - Ciara Everard, İrlandalı atlet
- 11 Temmuz - Merve Şen, Türk oyuncu
- 14 Temmuz - James Nunnally, Amerikalı basketbolcu
- 16 Temmuz - Adam Stephen Kelly, İngiliz yönetmen ve yapımcı
- 19 Temmuz - Ebru Ünlü, Türk oyuncu
- 30 Temmuz - Benjamin Bellot, Alman futbolcu
Ağustos
- 7 Ağustos - Deniz Mujić, Avusturyalı futbolcu
- 12 Ağustos - Wissam Ben Yedder, Tunus asıllı Fransız futbolcudur
- 15 Ağustos
- Jennifer Lawrence, Amerikalı oyuncu
- Laura Brehm, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
- Nyusha Vladimirovna Shurochkina, Rus şarkıcı ve söz yazarı
- BloodPop, Amerikalı müzisyen, yapımcı ve şarkı yazarı
- 16 Ağustos
- Melissa Bulanhagui, Amerikalı pornografik film oyuncusu ve eski patenci
- Tolgay Arslan, Türk asıllı Alman futbolcu
- Godfrey Oboabona, Nijeryalı futbolcu
- 17 Ağustos - Rachel Hurd-Wood, İngiliz sinema oyuncusu.
- 19 Ağustos - Florentin Pogba, Paul Pogba'nın abisi.
- 20 Ağustos - Öykü Karayel, oyuncu
- 25 Ağustos - Aras Bulut İynemli, Türk oyuncu.
- 28 Ağustos - Bojan Krkić, Sırbistan asıllı İspanyol forvet oyuncusu.
- 30 Ağustos - Göksu Üçtaş Şanlı, olimpiyatlara katılan ilk Türk jimnastikçi
Eylül
- 4 Eylül - Olha Harlan, Ukraynalı eskrimci
- 5 Eylül - Kim Yu-Na, Güney Koreli buz patenci
- 7 Eylül
- Tuğba Melis Türk, Türk sinema ve dizi oyuncusu
- Boualem Khoukhi, Katarlı futbolcu
- Fyodor Klimov, Rus artistik buz pateni sporcusu
- 8 Eylül
- Musa Nizam, Türk futbolcu
- José Manuel Velázquez, Venezuelalı futbolcu
- Tokelo Rantie, Güney Afrikalı milli futbolcu
- Takuya Nagata, Japon futbolcu
- Matthew Dellavedova, Avustralyalı futbolcu
- 9 Eylül
- Hüsnü Başkurt, Türk futbolcu
- Muhammed er-Rumeyhi, Bahreynili futbolcu
- 16 Eylül - Amedej Vetrih, Çaykur Rizespor'lu futbolcu
- 23 Eylül - Çağatay Ulusoy, Best Model of Turkey 2010 birincisi, Türk oyuncu ve manken.
- 25 Eylül - Mao Asada, Japon buz patenci
Ekim
- 1 Ekim - Hazal Kaya, Türk oyuncu.
- 3 Ekim - Kitty Xu Ting, Çinli aktris ve blog yazarı.
- 20 Ekim - Ruhi Çenet, Türk internet fenomeni
Kasım
- 7 Kasım - David de Gea, İspanyol kaleci
- 9 Kasım - Cali Sweets, Amerikalı pornografik film oyuncusu
- 10 Kasım
- Mireia Belmonte Garcia, İspanyol yüzücü
- Adil Ahmed, Katarlı futbolcu
- 13 Kasım - Milan Nitrianský, Çek futbolcu
- 14 Kasım - Roman Bürki, Borussia Dortmund'un İsviçreli kalecisi
- 15 Kasım
- Laci J Mailey, Kanadalı oyuncu
- Sofiya Rudyeva, Rus manken ve oyuncu
- 26 Kasım
- Maria Monko, Rus buz patenci
- Rita Ora, Arnavut asıllı İngiliz şarkıcı
- 28 Kasım - Edis, Türk şarkıcı
Aralık
- 6 Aralık - Jack Hunt, İngiliz futbolcu
- 7 Aralık - Urszula Radwańska, Polonyalı tenisçi
- 11 Aralık - Adrienne Murphy, İrlandalı manken
- 16 Aralık - Aziz Behich, Başakşehirli futbolcu
- 27 Aralık - Milos Raonic, Kanadalı tenisçi
- 28 Aralık - Ioana Mihalache, Rumen manken
- 29 Aralık - Tadas Simaitis, Litvan futbolcu
Ay veya günü bilinmeyenler
- Nicole Warne, Japon kökenli Avustralyalı moda tasarımcısı.
Ölümler
Ocak
- 2 Ocak - Erik Stenius, Fin matematikçi ve filozof (d. 1911)
- 6 Ocak - Pavel Çerenkov, Sovyet-Rus fizikçi (d. 1904)
- 9 Ocak - Cemal Süreya, Türk şair ve yazar (d. 1931)
.JPG)
- 17 Ocak - Charles Hernu, Fransız siyasetçi (d. 1923)
- 19 Ocak - Aleksandr Peçerskiy, 14 Ekim 1943 tarihinde Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlardan kurtulup Sobibor İmha Kampından kitlesel kaçışın organizatörlerinden biri olan önder (d. 1909)
- 20 Ocak - Barbara Stanwyck, Amerikalı oyuncu (d. 1907)
- 23 Ocak - Allen Collins, Amerikalı gitarist (d. 1952)
- 26 Ocak - Davit Abaşidze, Gürcü Sovyet tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1924)
- 28 Ocak - Edward Szymkowiak, Polonyalı eski futbolcu (d. 1932)
- 31 Ocak
- Muammer Aksoy, Türk hukukçu ve siyasetçi (d. 1917)
- Eveline Du Bois-Reymond Marcus, Alman zoolog ve çizer (d. 1901)
Şubat
- 4 Şubat - Berta Karlik, Avustralyalı fizikçi (d. 1904)
- 7 Şubat - Alan Perlis, Amerikalı biliminsanı (d. 1922)
- 24 Şubat - Alessandro Pertini, İtalyan politikacı (d. 1896)
Mart
- 5 Mart - Edmund Conen, Alman futbolcu (d. 1914)
- 7 Mart - Çetin Emeç, Türk gazeteci (d. 1935)
- 12 Mart - Adolphe Touffait, Fransız hukukçu ve futbolcu (d. 1907)
- 20 Mart - Lev Yaşin, futbolcu (d. 1920)
- 23 Mart - John Dexter, İngiliz yönetmen (d. 1925)
Nisan
- 1 Nisan - Besim Darkot, Türk coğrafyacı (d. 1903)
- 4 Nisan - Bernhard Rensch, Alman evrimsel biyolog ve kuş bilimci (d. 1900)
- 15 Nisan - Greta Garbo, İsveçli sinema oyuncusu (d. 1905)
- 17 Nisan - Angelo Schiavio, İtalyan futbolcu (d. 1905)
- 22 Nisan - Albert Salmi, Amerikalı aktör (d. 1928)
Mayıs
- 7 Mayıs - Ann Bishop, Britanyalı biyolog (d. 1899)
- 16 Mayıs - Sammy Davis, Jr., Amerikalı dansçı, şarkıcı, müzisyen, komedyen ve oyuncu (d. 1925)
- 26 Mayıs - Emil Konopinski, Polonya kökenli bir Amerikalı biliminsanı (d. 1911)
- 22 Mayıs - Rocky Graziano, Amerikalı boksör (d. 1919)
Haziran
Temmuz
- 11 Temmuz -Şahlar Şükürov, Azerbaycan ulusal kahramanı (d. 1952)
- 13 Temmuz - Alaattin Baydar, Türk futbolcu (d. 1901)
- 14 Temmuz - Abdülkadir Eryurt, Türk siyasetçi (d. 1914)
- 18 Temmuz - Štefan Čambal, Slovak futbolcu ve teknik direktör (d. 1908)
- 19 Temmuz - Benal Nevzat Arıman, Türk siyasetçi (d. 1903)
- 22 Temmuz - Eduard Streltsov, Sovyet eski futbolcu (d. 1937)
- 24 Temmuz - Agah Hün, Türk oyuncu (d. 1918)
- 28 Temmuz - Jill Esmond, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1908)
- 31 Temmuz - Hüseyin Peyda, Türk sinema oyuncusu (d. 1920)
Ağustos
- 1 Ağustos - Bárbara Mujica, İtalyan asıllı Arjantinli artist (d. 1992)
- 6 Ağustos - Gordon Bunshaft, Amerikalı bir mimar (d. 1909)
- 18 Ağustos - Burrhus Frederic Skinner, Amerikalı ruhbilimci, yazar, mucit, sosyal reform savunucusu ve şair (d. 1904)
- 20 Ağustos - Ayla Dikmen, Türk şarkıcı (d. 1944)
- 24 Ağustos - Sergey Dovlatov, Rus kısa öykü yazarı, romancı, gazeteci (d. 1941)
- 27 Ağustos - Stevie Ray Vaughan, Amerikalı blues gitaristi (d. 1954)
Eylül
- 1 Eylül - Derviš Sušić, Bosnalı yazar (d. 1925)
- 4 Eylül - Turan Dursun, Türk din adamı ve yazar (d. 1934)
- 7 Eylül
- Ahti Karjalainen, Fin politikacı (d. 1923)
- Fuat Börekçi, Türk hukukçu ve siyasetçi (d. 1909)
- 26 Eylül
- Hiram Abas, Türk istihbaratçı (d. 1932)
- Alberto Moravia, İtalyan şair ve yazar (d. 1907)
Ekim
- 1 Ekim - Curtis LeMay, Amerikalı general (d. 1906)
- 4 Ekim
- Agop Arad, Türkiye Ermenisi ressam, grafiker ve gazeteci (d. 1913)
- Leonard Bernstein, Amerikalı müzisyen (d. 1918)
- 6 Ekim - Bahriye Üçok, Türk tarihçi ve siyasetbilimci (d. 1919)
- 21 Ekim - Dilber Ahundzade, Azerbaycanlı şair (d. 1914)
Kasım
- 3 Kasım - Bronisław Knaster, Polonyalı matematikçi (d. 1893)
- 7 Kasım - Lawrence Durrell, Britanyalı romancı, şair, oyun yazarı (d. 1912)
- 11 Kasım
- Sadi Irmak, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (d. 1904)
- Attilio Demaría, Arjantin asıllı İtalyan eski millî futbolcu (d. 1909)
- 12 Kasım - Eve Arden, Amerikalı oyuncu (d. 1908)
- 16 Kasım - Ege Bagatur, Türk hukukçu ve siyasetçi, (d. 1937)
- 23 Kasım - Roald Dahl, Galli roman ve kısa öykü yazarı (d. 1916)
- 24 Kasım
- Bülent Arel, Türk müzisyen (d. 1919)
- Fred Shero, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu (d. 1925)
- 28 Kasım - Tamara De Treaux, Amerikalı oyuncu (d. 1959)
Aralık
- 2 Aralık - Aaron Copland, Amerikalı besteci (d. 1900)
- 7 Aralık - Reinaldo Arenas, Kübalı şair, romancı ve oyun yazarı (d. 1943)
- 14 Aralık -Friedrich Dürrenmatt, İsviçreli yazar ve ressam (d. 1921)
- 28 Aralık - Ahmet Tokuş, Türk siyasetçi (d. 1919)
- 31 Aralık - Giovanni Michelucci, İtalyan bir mimar, şehir planlamacısı ve gravürcü (d. 1891)
1990 Nobel ödülünü kazananlar
