Dünya Mirası
Günümüz dünyasında, Dünya Mirası geniş bir yelpazedeki insanlar için büyük önem taşıyan ve ilgi duyulan bir konu haline geldi. Dünya Mirası, toplum üzerindeki etkisinden, tarihsel öneminden veya günümüze olan etkisinden dolayı birçok izleyicinin merakını ve ilgisini çeken bir konudur. Tarih boyunca Dünya Mirası çalışma, tartışma ve analiz konusu olmuştur ve önemi bugün de hissedilmektedir. Bu makalede, bu heyecan verici konuya eksiksiz ve ayrıntılı bir genel bakış sağlamak için Dünya Mirası'in kökenlerinden çağdaş dünyadaki önemine kadar farklı yönlerini kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz.
Dünya Mirası, UNESCO tarafından listelenen, özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerden (orman, dağ, göl, ada, çöl, anıt, kompleks veya şehir gibi) her birine verilen addır.[1] Genel Kurul tarafından seçilen 21 UNESCO üyesi ülkenin oluşturduğu Dünya Miras Komitesi tarafından yönetilen uluslararası Dünya Mirası Programı bu listeyi güncellemektedir.[2]
Program, insanlığın ortak mirası için kültürel veya doğal öneme sahip alanları listeler, adlandırır ve korur. Listelenen alanlar, bazı koşullar altında Dünya Miras Fonu'ndan para alabilmektedir. Program, 16 Kasım 1972'de UNESCO tarafından kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ile kurulmuştur.[3] Günümüzde 195 devlet tarafından onaylanan sözleşme, en fazla devletin taraf olduğu uluslararası belgeler arasındadır. Sadece Lihtenştayn ve Nauru sözleşmenin tarafı değildir.
2024 yılı sonu itibarıyla 168 ülkede 952'si kültürel, 231'i doğal ve 40'ı karma olmak üzere[4] listelenmiş 1.223 alan bulunmaktadır.[5] Ülkelere göre bakıldığında İtalya, sahip olduğu 60 Dünya Mirası ile ilk sırada yer almaktadır. Ardından, sırasıyla Çin (59), Almanya (54), Fransa (53), İspanya (50), Hindistan (43) ve Meksika (35) gelmektedir.
Tarihçe
| İmzalanma | 16 Kasım 1972 |
|---|---|
| Yer | Paris, Fransa |
| Yürürlük | 17 Aralık 1975 |
| Koşul | 20 ülke tarafından onaylanması |
| Korunma yeri | UNESCO |
16 Kasım 1972'de UNESCO tarafından kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme, 17 Aralık 1975'te yürürlüğe girdi. 18 Ağustos 2023 itibarıyla 195 devlet sözleşmenin tarafıdır.[6]
Adaylık süreci
Bir ülke öncelikle Geçici Liste olarak bilinen bir belgede önemli kültürel ve doğal alanlarını tanımlamalıdır. Daha sonra, bu listeden seçilen alanları Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi ve Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından değerlendirilen bir Adaylık Dosyasına yerleştirebilir. Bir ülke, ilk önce Geçici Listesine dahil edilmemiş alanları aday gösteremez. İki uluslararası kuruluş, Dünya Mirası Komitesine yeni belirlemeler için önerilerde bulunur. Komite, Dünya Mirası Listesine hangi aday gösterilen özelliklerin ekleneceğini belirlemek için yılda bir kez toplanır; bazen kararını erteler veya alanı aday gösteren ülkeden daha fazla bilgi ister. On seçim kriteri vardır - bir alan listeye dahil edilmek için en az birini karşılamalıdır.[7]
Seçim kriterleri
2004'ün sonuna kadar kültürel miraslar için altı kriter, doğal miraslar için dört kriter bulunmaktaydı. 2005'te yapılan değişiklikle on kriter belirlendi. Aday gösterilen alanlar "üstün evrensel değere" sahip olmalı ve on kriterden en az birini sağlamalıdır.[8]
Kültürel kriterler
- İnsan dehasının yaratıcı bir ürünü olması;
- Belli bir zaman diliminde veya kültürel mekânda, mimarinin veya teknolojinin, anıtsal sanatların gelişiminde, şehirlerin planlanmasında veya peyzajların yaratılmasında, insani değerler arasındaki önemli etkileşimi göstermesi;
- Kültürel bir gelenek veya yaşayan ya da kayıp bir uygarlığın tek veya en azından istisnai tanıklığını yapması;
- İnsanlık tarihinin belli dönemi veya dönemlerini gösteren, üstün bir bina çeşidi, mimari veya teknolojik bütün veya tabiat örneği olması;
- İnsanlık tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini sunması;
- Bir veya daha fazla kültürü temsil eden geleneksel insan yerleşimine veya toprağın kullanımına ilişkin önemli bir örnek sunması ve özellikle bu örneğin, geri dönüşü olmayan değişimlerin etkisiyle dayanıklılığını yitirmesi;
- İstisnai düzeyde evrensel bir anlam taşıyan olaylar veya yaşayan gelenekler, fikirler, inançlar veya sanatsal ve edebî eserlerle doğrudan veya somut olarak bağlantılı olması.
Doğal kriterler
.jpg)
- Doğanın bir harikasına veya eşsiz bir güzelliğe ve estetik öneme sahip doğal alanlar olması;
- Yaşamış canlıların kalıntıları, devam eden jeolojik olaylar ve yer şekillerinin gelişimi gibi Dünya'nın doğal tarihine ilişkin eşsiz önemde bilgilere sahip olması;
- Ekolojik ve biyolojik olarak hâlâ bozulmamış bir karasal, denizel veya tatlı su ekosistemine veya önemli hayvan ve bitki topluluklarına ev sahipliği yapması;
- Özellikle tehlikedeki veya bilimsel açıdan önemli bir biyolojik çeşitlilik için en önemli ve en belirgin doğal habitatlara ev sahipliği yapması.
Bölgesel dağılım
15'ten fazla Dünya Mirası'na sahip ülkeler (Temmuz 2025 itibarıyla):
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "World Heritage". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
- ^ "The World Heritage Committee". UNESCO World Heritage Site. 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2006.
- ^ "Convention Concerning the Protection of World Cultural and Natural Heritage" (PDF). 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
- ^ "UNESCO Türkiye Millî Komisyonu". unesco.org.tr. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "States Parties - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024.
- ^ UNESCO World Heritage Centre. "The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention". whc.unesco.org (İngilizce). 9 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2025.
- ^ "Criteria for Selection". World Heritage. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2006.
- ^ "UNESCO World Heritage, The Criteria for Selection". 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
Dış bağlantılar
- UNESCO World Heritage portal26 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Resmî site (İngilizce)
 | | ||
