Gurlular
Günümüz dünyasında Gurlular, insanlar arasında büyük ilgi ve tartışma uyandıran bir konudur. Toplumla olan ilgisi, tarih üzerindeki etkisi veya kültür üzerindeki etkisi nedeniyle Gurlular göz ardı edilemeyecek bir husustur. Zamanla Gurlular gelişti ve yeni boyutlar kazandı; bu da akademisyenlerin, uzmanların ve kamuoyunun daha fazla ilgisini çekti. Bu makalede Gurlular'in farklı yönlerini, önemini ve günümüz toplumu üzerindeki etkisini inceleyeceğiz.
Gurlular | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 786-1215 | |||||||||||||||
 Schwartzberg Atlas'a göre Ghurid İmparatorluğu | |||||||||||||||
| Başkent | Firozkoh[1] Herat[2] Gazne (1170ler-1215)[3] | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça (saray, edebiyat)[4][5] | ||||||||||||||
| Resmî din | 1011 öncesi: Paganizm[6] 1011 sonrası: Sünni İslam[7] | ||||||||||||||
| Hükûmet | Irsî monarşi Diarşi (1173-1206) | ||||||||||||||
| Melik/Sultan | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||
| 1200[8] | 2.000.000 km2 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Hindistan tarihi |
|---|
 |
| İran tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
|
Zaman çizelgesi |
| Pakistan tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
| Zaman çizelgesi |
Gurlular (Farsça: غوريان Gūrīyān, Kendileri arasındaki adları Şensebânîler شنسبانیان Şansabānīyān), Horasan'da, diğer birçok doğu İran Tacikler'i gibi Sünni Müslüman bir hanedandı.[9][10] Gurlular'ın kurduğu imparatorluğun merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Gur kenti olup toprakları günümüz İran, Afganistan, Pakistan topraklarını, Hindistan'ın kuzey bölgelerini, Türkistan'ın ve günümüz Arap ülkelerinin ise bazı bölümlerinden oluşuyordu.
Gurluların Türk[11][12][13][14][15][16][17][18][19][20] veya Tacik kökenli oldukları tahmin edilmektedir ancak bu kesinlik kazanmamıştır.[21]
1175 ve 1192 yılları arasında Gurlu Muhammed önderliğinde Uç, Multan, Peşaver, Lahor ve Delhi hibi merkezler işgâl edilerek ele geçirildi. 1206'da Gurlular'ın ordusunda yer alan Kıpçak Türk bir general olan, Delhi'yi fethetmiş Kutbettin Aybek veya Kutbiddin Aybek bağımsızlığını ilân etti ve gelecekte Delhi Sultanlığı adı altında yaşayacak sultanlıklar dizisinin ilk halkasını kurdu. (1206-1526)[22]
Gurlular, yazılı kaynakların birçoğu günümüze dek ulaşamamış olsa da sanat ve edebiyatta oldukça ileri gitmişlerdir. Horasan'da gördükleri mimarî eserleri, minarelerin seçkin örnekleriyle anayurtlarına, Hindistan'a uyarlamışlardır.
Hükümdarlar listesi
| Gurlu (Şensebânî) Hükümdarları | |
|---|---|
| isim | Hükümdarlık |
| (Gur ve Gazne'de hüküm süren asıl kol) | |
| Muhammed bin Sûrî | 390 (1000) |
| Ebû Ali bin Muhammed | 401 (1011) |
| Şîs | (? ) |
| Abbas bin Şîs | 451 (1059) |
| Muhammed bin Abbas | 458 (1066) |
| Kutbüddin Hasan | 492 (1099) |
| İzzeddin Hüseyin | 493 (1100) |
| Seyfeddin Sûrî | 540 (1146) |
| I. Bahâeddin Sâm | 544 (1149) |
| Alâeddin Hüseyin | 544 (1149) |
| Seyfeddin Muhammed | 556 (1161) |
| Gıyâseddin (Şemseddin) Muhammed | 558 (1163) |
| Muizzüddin (Şehâbeddin) Muhammed | 599 (1203) |
| Gıyâseddin Mahmud | 602 (1206) |
| III. Bahâeddin Sâm | 609 (1212) |
| Alâeddin Atsız | 610 (1213) |
| Alâeddin (Ziyâeddin) Muhammed | 611-612 (1214-1215) |
| (Bâmiyân ve Toharistan kolu ) | |
| isim | Hükümdarlık |
| Fahreddin Mesud | 540 (1145) |
| Şemseddin Muhammed | 558 (1163) |
| Bahâeddin Sâm | 588 (1192) |
| Celâleddin Ali | 602-612 (1206-1215) |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Özel
- ^ Auer 2021, s. 6.
- ^ Firuzkuh: the summer capital of the Ghurids 6 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by David Thomas, p. 18.
- ^ The Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-volume set, by Jonathan Bloom, Sheila Blair, p. 108.
- ^ The Development of Persian Culture under the Early Ghaznavids, C.E. Bosworth, Iran, Vol. 6, (1968), 35;;"Like the Ghaznavids whom they supplanted, the Ghurids had their court poets, and these wrote in Persian"
- ^ O'Neal 2015.
- ^ Minorsky, Vladmir (1970). Ḥudūd al-'Ālam, "The Regions of the World,". Leningrad: University Press, Oxford. s. 110. ISBN 9780906094037.
- ^ The Ghurids, K.A. Nizami, History of Civilizations of Central Asia, Vol.4, Part 1, ed. M.S. Asimov and C.E. Bosworth, (Motilal Banarsidass Publishers, 1999), 178.
- ^ Bang, Peter Fibiger; Bayly, C. A.; Scheidel, Walter (2020). The Oxford World History of Empire: Volume One: The Imperial Experience (İngilizce). Oxford University Press. ss. 92-94. ISBN 978-0-19-977311-4.
- ^ Encyclopaedia Iranica, C.E. Bosworth, ("Ghurids" 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.): "... The Ghurids came from the Šansabānī family. The name of the eponym Šansabānasb probably derives from the Middle Persian name Wišnasp (Justi, Namenbuch, p. 282). Nor do we know anything about the ethnic stock of the Ghori's in general and the Sansabanis in particular; We can only assume that they were eastern Iranian Tajiks ... The sultans were generous patrons of the Persian literary traditions of Khorasan, and latterly fulfilled a valuable role as transmitters of this heritage to the newly conquered lands of northern India, laying the foundations for the essentially Persian culture which was to prevail in Muslim India until the 19th century. ..."
- ^ Encyclopaedia of Islam, "Ghurids", C.E. Bosworth, Online Edition, 2006: "... The Shansabānīs were, like the rest of the Ghūrīs, of eastern Iranian Tājīk stock. ..."
- ^ "A Dictionary of World History - Google Kitaplar". Google Books. 21 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ "A Dictionary of Buddhism - Damien Keown - Google Kitaplar". Google Books. 7 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ "Pratiyogita Darpan - Google Kitaplar". Google Books. 21 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ "Central Asian arts - Eastern Turkistan". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ "India - The Rajputs". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ Formichi, Chiara (30 Nisan 2020). Islam and Asia: A History. 1. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781316226803.005. ISBN 978-1-316-22680-3.
- ^ Beaujard, Philippe (24 Ekim 2019). The Worlds of the Indian Ocean: A Global History. 1. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108341219.010. ISBN 978-1-108-34121-9.
- ^ History of the Afghans : Translated from the Persian of Neamet Ullah. Dorn, Bernhard., Nimat Allah, Haravi. Cambridge: Cambridge University Press. 2013. ISBN 978-1-108-05625-0. OCLC 889971254.
- ^ C. E. Bosworth, "Ghurids" 18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopaedia Iranica, 2001, Online edition.
- ^ Ira M. Lapidus, A History of Islamic Societies 2nd ed. Cambridge University Press 2002
- Genel
- Auer, Blain (2021). In the Mirror of Persian Kings: The Origins of Perso-Islamic Courts and Empires in India. Cambridge University Press. ISBN 978-1108832311.
Dış bağlantılar
- (İngilizce)Encyclopaedia Britannica (Online Edition) - Ghurid Sultanate 2 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce)Encyclopaedia Britannica (Online Edition) - Muizz-ud-Din-Muhammad a.k.a. Mohammad of Ghor 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce)Columbia Encyclopedia (Sixth Edition) - Muhammad of Ghor24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
