Kaydu-Kubilay savaşı
Bu makalede Kaydu-Kubilay savaşı konusu, günümüz toplumundaki anlamını, önemini ve yansımalarını derinlemesine incelemek amacıyla farklı açılardan ele alınacaktır. Kaydu-Kubilay savaşı'in günlük yaşamın farklı alanlarındaki etkisini tam olarak anlamak için çeşitli araştırmalar ve uzman görüşleri incelenecek. Ek olarak, Kaydu-Kubilay savaşı'in mevcut bağlamdaki alaka düzeyinin bağlamsallaştırılmasına yardımcı olacak spesifik durumlar ve açıklayıcı örnekler analiz edilecektir. Makale boyunca, okuyucuya bugün çok alakalı olan bu konu hakkında açık ve derin bir anlayış sağlamak için Kaydu-Kubilay savaşı'in kapsamlı ve eksiksiz bir vizyonunu sunmaya çalışacağız.
| Kaydu-Kubilay savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesi | |||||||
.jpg) "Xuanwei Ordusu" şehrindeki anıtına Lingbei Eyaletindeki isyanın bastırılmasını kaydedilmiştir.[1] | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
|
| ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
Moğol Ögeday Hanedanı'nın lideri Kaydu, 1268'den 1301'e kadar Kubilay Han ve halefi Temür Olcaytu Han'a karşı savaşmıştır. Çağatay Hanlığı'nın fiili hanı Kaydu iken, Kubilay ise Yuan Hanedanı'nın kurucusudur. Kaydu-Kubilay savaşı, Tuluy İç Savaşı'nın (1260-1264) ardından gelmiş ve kalıcı olarak Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesi ile sonuçlanmıştır. Kubilay'ın 1294'teki ölümüne kadar Moğol İmparatorluğu dört ayrı siyasi yapıya bölünmüştü: kuzeybatıda Altın Orda Devleti, ortada Çağatay Hanlığı, güneybatıda İlhanlılar ve doğuda günümüz Pekin'inde bulunan Yuan Hanedanlığı.[2] Timur, Kaydu'nun ölümünden sonra 1304'te batıdaki üç hanlıkla barış yapmasına rağmen Moğol İmparatorluğu'nun halefi olan dört devlet ayrı ayrı gelişmelerini sürdürdüler ve farklı zamanlarda son bulmuşlardır.
Tarih
Çağatay-İlhanlı savaşı
Tuluy İç Savaşı'ndan sonra Kubilay Han, Kaydu'yu sarayına çağırdı; ancak Kaydu sarayına gelmekten kaçınmış ve onun düşmanlığı Kubilay'ın tüm Moğol İmparatorluğu'nu kontrol etme hırslarına sürekli bir engel teşkil etmiştir.
Barak, 1266 yılında Çağatay Hanlığı tahtını ele geçirmek üzere Orta Asya'ya gönderildi ve hemen ardından Kubilay'ın Büyük Han yetkisini reddetti. Kaydu ile Barak bir süre savaştı ve Kaydu, Buhara civarındaki bölgenin kontrolünü ele geçirdi. Kaydu, Barak'ı, Çin'de bulunan Kubilay Han'ın Yuan Hanedanı'nın müttefiki olan Pers merkezli İlhanlılara saldırmaya ikna etti. Altın Orda Hanı Mengü Timur, Kaydu ve Barak arasında Yuan Hanedanı ve İlhanlılara karşı 1267 civarında bir barış antlaşması imzalandı. Ancak Barak, 22 Temmuz 1270'te İlhanlı Abaka'ya karşı Herat'ta ağır bir yenilgiye uğradı. Barak, kendisinin zayıflığını bekleyen Kaidu'yla buluşmak üzere yola çıktığında hayatını kaybetti. Çağataylı prensleri, Mübarek Şah da dahil olmak üzere, Kaydu'ya boyun eğdiler ve onu kendi efendileri ilan ettiler. Barak'ın oğulları Kaydu'ya karşı ayaklandılar fakat yenildiler. Çağatay beylerinin birçoğu İlhanlılara kaçtı. Kaydu'nun Çağataylar üzerinde egemenlik kurma girişimi ciddi bir direnişle karşılaştı. Çağatay Hanedanı'nın hanı olarak atadığı Negübey gibi Moğol prensleri birkaç kez isyan ettiler. 1282 yılında Duwa'nın han yapılmasıyla istikrarlı bir kontrol sağlandı ve Duwa onun iki numarası oldu. Rusya'da konuşlanmış olan Altın Orda Devleti de Kaydu'nun müttefiki oldu.
Kaydu'nun Yuan Hanedanlığı'nı işgali
1275 yılında Kaidu, Urumçi'yi işgal etmiş ve teslimiyetini istemiş, ancak o zamanlar Yuan vasalı olan Budist Idiqut direnmiştir. Kubilay onu kovmak için bir yardım kuvveti gönderdi. Kubilay'ın oğlu Nomuhan ve generaller, Kaydu'nun istilasını önlemek amacıyla 1266-1276 yılları arasında Almalık'ı işgal ettiler. 1277 yılında Möngke'nin oğlu Şiregi komutasındaki bir grup Cengizli prens isyan ederek Kubilay'ın iki oğlunu ve generali Antong'u kaçırdılar. İsyancılar Antong'u Kaidu'ya, prensleri ise Mengü Timur'a teslim ettiler. Kubilay Han'ın gönderdiği ordu, Şiregi'nin kuvvetlerini Altay Dağları'nın batısına sürdü ve Moğolistan ile Sincan'daki Yuan garnizonlarını güçlendirdi. Ancak Kaydu Almalık'ı ele geçirdi.[3]
Kubilay, Tarım Havzası'nda ve Uygurlar üzerinde güçlerini konuşlandırarak Kaydu'yu ekonomik bir kuşatma altına almaya çalışmıştır ve onu bu kaynaklardan mahrum bırakmıştır. 1276'da Hotan'a bir garnizon yerleştirmiş ve 1278-1283 yılları arasında burayı birkaç kez takviye etmiştir. 1278'de Beşbalık'ta bir garnizon kurmuş ve 1280'den itibaren bu garnizon Çin generali Qi Gongzhi'nin komutasına geçmiştir. 1281'den 1286'ya kadar garnizon takviye edilmiş ve Çağatay prensi Ajiqi de garnizona katılmak üzere gönderilmiştir.[4] 1281 yılında Beşbalık ile Şansi eyaleti arasında 22 posta istasyonu kurulmuş ve 1286 yılında Hotan ile Çerçen'i birbirine bağlamak için daha fazla posta istasyonu kurulmuştur. Askeri tarım kolonileri (tuntianlar) 1283 ve 1286'da Beşbalık'ta, Tarım Havzası'ndaki kıtlığa yanıt olarak ise 1287'de Hotan ve Çerçen arasında kurulmuştur. 1278'de Kara Hoca bölgesel denetim bürosu kurulmuş, bu büro daha sonra uzlaşı bürosu haline gelmiş ve 1281'de Beşbalık himayesi kurulmuştur. Bunlar aracılığıyla bölgeye Yuan yasası ve para birimi dayatılmıştır.[4] Ancak tüm bölge Kaydu ve müttefikleri tarafından defalarca saldırıya uğradığı için bu önlemler başarısız olmuştur. 1288/89'dan itibaren Yuan, Kaşgar, Hotan ve Beşbalık'tan Çin'in iç kesimlerine doğru çekilmeye zorlanmıştır.[4]
Bununla birlikte, Altın Orda hükümdarları Mengü Timur'un ölümünden sonra Kaydu'ya olan desteklerini çektiler; Altın Orda'nın üç lideri, Noqai, Todemongke ve Konichi, 1284'te Kubilay ile barış yaptılar.[5] Hem Noqai hem de Todemongke, İlhan Ahmed Teguder ile barış yaptı.[6] Jochidler'den askeri destek alabilmek için Kaydu, 1290'ların başından itibaren Altın Orda'nın Sol kanadının tahtı için kendi adayı olan Kobek'i destekledi. Kaydu ordusunun desteğiyle Altın Orda birlikleri Kobek'le birçok kez çatışmaya girdiler.
Yuan'ın Dönüşü
1293 yılında Kubilay Han'ın Kıpçak komutanı Tutuğ, Obi Nehri kıyısındaki Kaidu'nun müttefiki olan Baarin tümenini işgal etmiştir. Ertesi yıl Kubilay Han ölmüş ve yerine Temür Olcaytu Han (İmparator Chengzong) geçmiştir. 1298'den itibaren Duwa, Yuan'a yönelik akınlarını artırmıştır. Moğolistan'da Temür'ün amcası Kokechu komutasındaki Yuan garnizonuna karşı ani bir saldırı başlatmış ve Temür'ün torunu Öngüt'lü George'u, kendisi ve komutanları sarhoşken esir almıştur.[7] Ancak Duwa, Kansu'da Ananda komutasındaki Yuan ordusu tarafından yenilmiş ve damadı ve çok sayıda akrabası esir alınmıştır. Duwa ve Yuan generalleri esir değişimi konusunda anlaşmış olmalarına rağmen Duwa ve Kaydu intikam almak için George'u idam etmiş ve Yuan yetkililerini kandırmışlardır. Moğolistan'daki Yuan savunma sistemini yeniden düzenlemek için Temür, Kokechu'nun yerine Darmabala'nın oğlu Külüg Han'ı atamıştır. Yuan ordusu Altay Dağları'nın güneyinde Kaydu'yu yenilgiye uğratmıştır. Ancak 1300'de Kaydu, Hayishan'ın gücünü yenmiştir. Bunun üzerine Kaydu ve Duwa ertesi yıl Karakurum'a saldırmak üzere büyük bir ordu seferber etmişlerdir. Eylül ayında Yuan ordusu ağır kayıplar verirken, her iki taraf da kesin bir zafer elde edememiştir. Savaşta Duwa yaralanmış ve Kaydu kısa bir süre sonra ölmüştür.
O zamana kadar Kaydu, Kubilay ve halefi Temür'e karşı 30 yıldan fazla bir süre neredeyse aralıksız savaşlar yürütmüştür, ancak sonunda 1301'de Karakurum yakınlarındaki savaştan sonra ölmüştür. Kaydu-Kubilay savaşı Moğol İmparatorluğu'nun parçalanmasını derinleştirmiştir ancak daha sonra 1304'te gelen bir barışla batı hanlıkları üzerinde Yuan İmparatorları'nın (veya Kağanlar'ın) nominal egemenliği kurulmuştur.
Ayrıca bakınız
- Tuluy İç Savaşı
- Moğol İmparatorluğu'nun bölünmesi
- Esen Buğra-Ayurbarvada savaşı
- İç Asya'da Yuan Hanedanı
Kaynakça
- ^ Horie Masaaki (堀江 雅明) (29 Şubat 1988). ホクシン = テール碑と宣威軍城址：至元十五年に建設された元代モンゴリアの城寨 (Japonca).
- ^ Twitchett, Dennis; Franke, Herbert, (Ed.) (1994). The Cambridge History of China, Volume 6: Alien Regimes and Border States, 907–1368. Cambridge: Cambridge University Press. s. 413. ISBN 978-0-521-24331-5.
- ^ Atwood, Christopher Pratt (2004). "Qubilai Khan". Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. Facts on File. s. 459.
- ^ a b c Michal Biran (2013). Qaidu and the Rise of the Independent Mongol State In Central Asia. Routledge. ss. 42-44. ISBN 978-1136800375.
- ^ Thomas T. Allsen, 1985. The Princes of the Left Hand: an introduction to the history of the Ulus of Orda in the thirteenth and early fourteenth centuries. Archivum Eurasiae Medii Aevi, 5, 5–40.
- ^ Judith Pfeifer – “Aḥmad Tegüder’s Second Letter to Qalā’ūn (682/1283).’ In History and Historiography of Post-Mongol Central Asia and the Middle East, edited by Judith Pfeiffer & Sholeh A. Quinn, 167–202. Wiesbaden: Harrassowitz, 2006.
- ^ Twitchett, Dennis; Franke, Herbert, (Ed.) (1994). The Cambridge History of China, Volume 6: Alien Regimes and Border States, 907–1368. Cambridge: Cambridge University Press. s. 502. ISBN 978-0-521-24331-5.