Neo-Nazizm
Bu makale, son zamanlarda büyük önem kazanan bir konu olan Neo-Nazizm'i ele alacaktır. Neo-Nazizm, toplumun farklı kesimlerindeki etkisi ve alaka düzeyi nedeniyle uzmanların ve genel kamuoyunun dikkatini çekti. Tarih boyunca Neo-Nazizm, bu konuya yönelik çeşitli yorum ve yaklaşımların ortaya çıkmasına neden olan çalışma ve tartışmaların konusu olmuştur. Bu anlamda, kapsamını ve çeşitli alanlardaki etkisini anlamak için Neo-Nazizm'i birden çok açıdan analiz etmek önemlidir. Bu makalenin, Neo-Nazizm hakkında kapsamlı ve güncel bir bakış açısı sağlamak ve bu büyüleyici konuyu daha derinlemesine incelemek isteyen okuyucuya ilgili bilgileri sağlamak amacıyla sunulmasının nedeni budur.
| Makale serilerinden |
 |
.jpg){kind=small}
| Makale serilerinden |
| Antisemitizm |
|---|
 |
 Kategori |
Neo-Nazizm veya yeni Nazizm, II. Dünya Savaşı'ndan sonra nasyonal sosyalizmi yeniden canlandırmak ve bu amaçla nasyonal sosyalist yönetimleri demokratik veya silahlı yollarla başa geçirmeyi hedefleyen veya nasyonal sosyalizmi savunan tüm siyasi hareket ve düşüncelere verilen ortak isimdir.
Nazi Almanyası'nın 8 Mayıs 1945 tarihli yenilgisiyle beraber nasyonal sosyalist rejim çökmüş, Almanya 1949'a kadar Müttefik Devletler'in işgali altında kalmıştı. İşgal boyunca nasyonal sosyalizme ait olan her şey kaldırılmış ve bu düşünceler Alman halkının zihninden silinmeye çalışılmıştır. Ancak Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde ve bütün dünyada nasyonal sosyalizme duyulan ilgi tükenmemiştir.
Etimoloji
"Neo", Yunanca bir sözcüktür ve "yeni" anlamına gelir. Neo-Nazizm, "yeni nasyonal sosyalizm" veya "yeni Nazizm" olarak da çevrilebilir.
İdeoloji
Neo-Nazizm'in siyasal felsefesi, genel bir bakış açısıyla bakıldığında Adolf Hitler'in doktrinindeki gibidir: Anti-komünist ve anti-kapitalist ekonomik sosyalizme dayanan radikal milliyetçilik, antisemitizm, ırkçılık, popülizm ve şovenizm. Neo-Naziler, 1945 öncesi nasyonal sosyalizminden farklı olarak Alman ırkının üstünlüğü savunmamaktadırlar, bunun sebebi II. Dünya Savaşı sonrasında nasyonal sosyalizmin yalnızca bir Alman ideolojisi olmaktan çıkmış olmasıdır. Neo-Nazizm "devrimci" sayılabilecek bir fikriyata sahiptir ve bu devrimcilik anlayışı sol görüşten çok farklı bir anlayış sunmaktadır. Neo-Nazilerin düşünceleri "sağ devrimcilik" veya "ulusal devrimcilik" olarak nitelendirilebilir çünkü amaçları toplumu ve devleti nasyonal sosyalizme göre yeniden yaratmaktır. Örneğin Alman neo-Naziler günümüzdeki Almanya Federal Cumhuriyeti devletine karşı muhalif bir tavır sergileyerek mevcut sisteme karşıt bir görüş benimsemişlerdir.
Almanya'da neo-Nazizm
Nazi Almanyası'nın yenilgisinden sonra, iktidar partisinin siyasi ideolojisi nasyonal sosyalizm tam bir kargaşa içindeydi. Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin (NSDAP) son lideri Martin Bormann'dı. Berlin Muharebesi sırasında 2 Mayıs 1945'te öldü, ancak Sovyetler Birliği ölümünü dünyanın geri kalanına açıklamadı ve kaderi uzun yıllar boyunca bir gizem olarak kaldı. Hitler'in kendisi hakkında, savaştan gizlice kurtulduğu ve Güney Amerika'ya ya da başka bir yere kaçtığı komplo teorileri ortaya çıktı. Müttefik Kontrol Konseyi, denazifikasyon sürecini başlattı. Bu kapsamda 10 Ekim 1945'te NSDAP'yi resmen feshetti. Birçok önde gelen Nazi yetkilisi ve ideoloğunun yargılandığı Nürnberg davalarının sonucunda pek çok sanık ölüme mahkum edildi. Bazıları intihar etti.
Neo-Nazi partiler
1949'da Batı Almanya'da Sosyalist Reich Partisi (Sozialistische Reichspartei, SRP) isimli bir neo-Nazi parti kuruldu. Parti, II. Dünya Savaşı'nda görev yapmış subay Otto Ernst Remer ve tümgeneral Fritz Dorls tarafından kurulmuştu. Yaklaşık 10.000 üyesi olan ve Aşağı Saksonya ile Bremen parlamentolarında sandalye kazanmış olan bu parti 1952'de nasyonal sosyalizmi savunduğu için kapatıldı. SRP'nin kapatılması üzerine neo-Naziler Alman Reich Partisi'ne (Deutsche Reichspartei, DRP) katıldılar. 1950'de kurulan Alman Reich Partisi ilk zamanlarda neo-Nazist bir pozisyonda değildi, 1952 ve 1953 yıllarında çok sayıda neo-Nazi'nin partiye katılmasıyla neo-Nazi bir partiye dönüştü. DRP'yi 1953'e kadar Bundestag'ta 5 milletvekili temsil etti, 1951 ve 1955 yıllarında Aşağı Saksonya parlamentosunda, 1959'da ise Renanya-Palatina parlamentosunda sandalye kazanmayı başardılar. Parti, Almanya genelinde pek başarılı olamadığı için 1964'te kendini feshetti.
1979'da faaliyetine başlayarak 1995'te kapanan Özgürlükçü Alman İşçi Partisi (Freiheitliche Deutsche Arbeiterpartei, FAP) isimli parti ise radikal söylemleriyle dikkat çekti. Parti, NSDAP benzeri bir örgütlenme içindeydi. Parti üyeleri üniforma giyip kol bandajları takıyorlardı. Yalnızca 500 üyeye sahiplerdi.
Almanya'da kurulan neo-Nazi partilerin en önemlisi Almanya Ulusal Demokratik Partisi'dir. Bu parti, 1964'te Friedrich Thielen isimli eski bir Nazi Almanyası askeri tarafından kurulmuştur ve hâlen aktif durumdadır. Almanya Ulusal Demokratik Partisi (NPD) açık ifadelerle nasyonal sosyalizmi savunmamaktadır ancak partiyi destekleyen seçmenler neo-Nazi görüşlüdür. Almanya'da aşırı milliyetçi söylemler direkt olarak neo-Nazizm ile ilişkilendirilir. Bu yüzden NPD'nin neo-Nazilik ile vasıflandırılması bir sürpriz değildir.
1945'ten günümüze kadar Almanya'da kurulup kapanan veya hâlen faaliyette bulunan diğer neo-Nazi partileri şunlardır: Nasyonal Sosyalist Aksiyon Cephesi/Ulusal Aktivistler, Otonom Milliyetçiler (Autonome Nationalisten), Artgemeinschaft, Alman Pagan Cephesi, Alman Alternatifi, Alman Halk ve Anavatan Ligi, Alman Sosyal Birliği, Yeni Toplum Ruhu, Ulusal Direniş (Nationaler Widerstand), Milliyetçi Cephe, Almanya Sosyalist Halk Hareketi, Wiking-Jugend, Sağ Parti (Die Rechte).
Yapılanma
Alman neo-Naziler, radikal Alman milliyetçisi ve ırkçı düşünüşe bağlıdırlar. Almanya'da Türklerin çoğunluğunu oluşturduğu göçmen vatandaşlara karşıdırlar ve Almanya'dan gitmelerini istemektedirler. Aynı zamanda Yahudi düşmanıdırlar. Nazi Almanyası dönemine ait slogan, marş ve bayrakları sahiplenirler. Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi'nin coşkulu ruhuna fanatik bir bağlılık ve özlem duymaktadırlar.
1945'ten 1990'a kadar Almanya'nın hem Batısında hem Doğusunda neo-Naziler mevcut oldu, amaçları ise ortaktı: İki Almanya'nın birleşmesi. Alman neo-Nazilerin göçmenleri ülkelerinden atmak istemesinden sonraki bir diğer hedefi 1990'a kadar bu oldu. 1990'da Batı ve Doğu Almanya birleştikten sonra Doğu Almanlar, Batı Almanlara uyum sağlayamamışlardır. Almanya'nın batı kesimleri gelişmişken, doğu kesimleri ise az gelişmiştir. Almanya'nın doğusunda işsizliğin artmasıyla beraber nasyonal sosyalizm toplumunun ilgisini çekti ve eski komünist siyasetçilerin bir kısmı neo-Nazi oldu. Nasyonal sosyalizmden en çok gençler etkilendi ve Almanya'nın doğusunda hızlı neo-Nazi örgütlenmeler başladı.
Almanya'da kurulan büyük veya küçük neo-Nazi partilerinin başarısızlığı ve neo-Nazi siyasetçilerin sesini yükseltememesinden dolayı neo-Nazizm'in bir gençlik yapılanması olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Almanya Ulusal Demokratik Partisi en yüksek oy oranını işsizliğin yoğun olduğu Saksonya ve Mecklenburg-Vorpommern eyaletlerinden almıştır.
Kendi ufak siyasi gruplarını kurmuş olan neo-Nazi gençlerin bir kısmı hücre evlerinde yaşamaktadır. Neo-Naziler sayesinde metal rock müziğe siyasi içerikli bir tür eklenmiştir. Nasyonal sosyalizm propagandası yapılan ve başta Rudolf Hess olmak üzere tarihteki birkaç ünlü nasyonal sosyalistin anıldığı bu metal rock müzik türüne "neo-Nazi metal" denilmektedir. Neo-Nazi metal müziği komünizm karşıtı rock'a (RAC) bağlı bir türdür.
Neo-Nazi saldırıları
29 Mayıs 1993'te neo-Naziler tarafından Almanya'nın Solingen kentinde Solingen Faciası olarak anılan bir katliam gerçekleştirilmiştir. Göçmen bir Türk ailenin evinin kundaklanması sonucu 5 kişi ölmüştür.
2000-2006 yılları arasındaki neo-Nazi seri cinayetlerinde 8'i Türk, 1'i Yunan olan 9 göçmen Alman vatandaşı ve 1 Alman polisi yaşamını yitirmiştir. Cinayetleri Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) isimli örgüte mensup 3 zanlı işlemiştir.
Dünyada neo-Nazizm
Dünyanın hemen hemen her bölgesinde neo-Nazi hareketler vardır. Avrupalı ve Amerikalı neo-Naziler beyaz ırk üstünlükçüsüdür. Orta Doğu, Asya, Afrika ve dünyanın diğer bölgelerindeki neo-Naziler ise kendi uluslarının milliyetçiliğini yapmaktadır. Avrupa'da Almanya dışında Rusya, Yunanistan, Hollanda, Norveç, İngiltere, Polonya, Portekiz, İspanya, Macaristan, Hırvatistan, Sırbistan ve daha pek çok ülkede neo-Nazi partiler ile gruplar vardır. Yunanistan'daki ırkçı Altın Şafak Partisi parlamentoya girmeyi başarmıştır ve ülkenin etkili siyasi partilerinden biridir. Rusya'daki dazlaklar saldırılar ve işledikleri cinayetler ile zaman zaman gündeme gelmektedirler. Hem bir Orta Doğu hem de bir Avrupa ülkesi olan Türkiye'de internet üzerinden örgütlenen ufak neo-Nazi grupları vardır. İran'da SUMKA, Suriye'de ise Sosyal Milliyetçi Parti; Orta Doğu'daki neo-Nazi partilerindendir. Filistin'de Filistin Kurtuluş Örgütü ve Hamas'ın İsrail karşıtı propaganda için militanlarına Hitler selamı verdirdiği görülmüştür. Amerika Birleşik Devletleri'nde beyaz ırk milliyetçisi, Siyahî karşıtı ve antisemitist Amerikan Nazi Partisi faaliyetlerini sürdürmektedir.
Türkiye
1969'da İzmir'de eski Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) üyelerinden müteşekkil bir grubun "Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf" (NAZİ) adında bir dernek kurmasıyla Türkiye'de neo-Nazi bir teşkilat mevcut oldu. Derneğin iki savaş birimi vardı. Üyeleri SA üniformaları giydi ve Hitler selamını kullandı. Liderlerinden biri (Gündüz Kapancıoğlu) 1975'te Milliyetçi Hareket Partisine (MHP) tekrar kabul edildi.
"14/88" selamlaşması
14/88, neo-Nazilerin sıklıkla kullandığı bir fonetik selamlaşmadır. "14" kısmını David Lane isimli bir beyaz ırk üstünlükçüsü Amerikalı neo-Nazi bulmuştur. Beyaz ırk üstünlükçülerinin sloganı olan "We must secure the existence of our people and a future for White Children." (Türkçesi: "Halkımızın varlığını ve beyaz çocuklar için geleceği korumalıyız.") cümlesi 14 kelimeden oluşmaktadır. "88" ise "Heil Hitler"in kısaltmasıdır. "H" harfi Almancadaki 8. harftir.
Giyim tarzı
Bazı neo-Nazilerin giyim tarzları ve saç kesimleri "dazlak" (skinhead) olarak isimlendirilen şekildedir. Kel bir kafa, çoğunlukla siyah renkli olan bir deri ceket veya tişört, paçaları çizmenin içine verilmiş bir asker pantolonu dazlakların kendileri için oluşturdukları giyim tarzıdır. Dazlak tarzı ilk olarak İngiltere'de sol görüşlü gençler tarafından ortaya çıkarılmış, ancak sonraları Almanya ve diğer Avrupa ülkelerindeki aşırı sağ görüşlü neo-Nazi ve neo-faşist gruplar tarafından da benimsenmiştir. Günümüzde "neo-Nazi" ile "dazlak" kavramları neredeyse eş anlamlı hale gelmiştir.
Neo-Nazi sembol ve bayrakları
Neo-Naziler Alman İmparatorluğu, Nazi Almanyası ve tarihteki birkaç eski devlete ait bayrakla beraber kendi oluşturdukları bayrakları kullanmaktadırlar.
-
Alman İmparatorluk Donanması bayrağı. Alman neo-Naziler kullanıyor. -
Alman İmparatorluğu savaş sancağı. Alman neo-Naziler kullanıyor. -
Nazi Almanyası bayrağı (1933-35; en-boy oranı hariç Alman İmp. bayrağının aynısıdır 24 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.). Alman neo-Naziler kullanıyor. -
NSDAP bayrağı. Pek çok neo-Nazi tarafından kullanılıyor. -
Nazi Almanyası savaş sancağı. Pek çok neo-Nazi tarafından kullanılıyor. -
Schutzstaffel (SS) bayrağı. Pek çok neo-Nazi tarafından kullanılıyor. -
Kelt haçı. Beyaz ırk üstünlükçüsü Amerikalı ve Avrupalı neo-Naziler tarafından kullanılıyor. -
Kelt haçlı neo-Nazi bayrağı. -
Ok Haç Partisi'nin bayraklarından biri. Macar neo-Naziler kullanıyor. -
Amerika Konfedere Devletleri bayrağının farklı bir versiyonu. Siyahî karşıtı beyaz ırk üstünlükçüsü Amerikalı neo-Naziler tarafından kullanılıyor. -
Yunan neo-Nazi partisi Altın Şafak'ın bayrağı. -
Nasyonal Bolşevik Parti'nin bayrağı. -
1943-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin bayrağı. İtalyan aşırı sağcılar tarafından kullanılıyor. -
İspanyol falanjlarının bayrağı. İspanyol aşırı sağcılar tarafından kullanılıyor. -
Franco İspanyası'nın bayrağı. İspanyol aşırı sağcılarca kullanılıyor. -
Bağımsız Hırvatistan Devleti bayrağı. Hırvat neo-Naziler tarafından kullanılıyor. -
Güney Afrika Cumhuriyeti'nin eski bayrağı. Güney Afrikalı beyaz neo-Naziler tarafından kullanılıyor. -
Sırp neo-Nazilerin bayrağı. -
Norveçli neo-Nazilerin bayrağı. -
1939-1943 yılları arası İtalyan işgali altında kalan Arnavutluk'un bayrağı. Arnavut aşırı sağcılarca kullanılıyor. -
Güney Afrika'daki Afrikaner bir neo-Nazi partiye ait sembol.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Leipzig'deki 1 Mayıs 2005 tarihli neo-Nazi gösterisi. (Video) 10 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Münih'teki 21 Ocak 2012 tarihli neo-Nazi gösterisi. (Video) 3 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Beyaz ırk üstünlükçüsü Amerikalı neo-Nazilerin Los Angeles'ta yaptığı gösteri ve onları protesto eden ırkçılık karşıtları. (Video) 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ Staff (ndg) "Ideologies: Neo Nazi" 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Southern Poverty Law Center. Quote: "While some neo-Nazi groups emphasize simple hatred, others are more focused on the revolutionary creation of a fascist political state." (emphasis added)
- ^ * Werner Bergmann; Rainer Erb (1997). Anti-Semitism in Germany: The Post-Nazi Epoch Since 1945. Transaction Publishers. s. 91. ISBN 978-1-56000-270-3. OCLC 35318351. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
In contrast to today, in which rigid authoritarianism and neo-Nazism are characteristic of marginal groups, open or latent leanings toward Nazi ideology in the 1940s and 1950s
- Martin Polley (2000). A-Z of Modern Europe Since 1789. Routledge. ss. 103. ISBN 978-0-415-18597-4. OCLC 49569961.
Neo-Nazism, drawing heavily both on the ideology and aesthetics of the NSDAP, emerged in many parts of Europe and elsewhere in the economic crises of the 1970s, and has continued to influence a number of small political groups.
- "Neo-Nazism". ApologeticsIndex. 16 Aralık 2005. 3 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
The term Neo-Nazism refers to any social, political and/or (quasi) religious movement seeking to revive Nazism. Neo-Nazi groups are racist hate groups that pattern themselves after Hitler’s philosophies. Examples include: Aryan Nations, National Alliance
- Martin Polley (2000). A-Z of Modern Europe Since 1789. Routledge. ss. 103. ISBN 978-0-415-18597-4. OCLC 49569961.
- ^ * Lee McGowan (2002). The Radical Right in Germany: 1870 to the Present. Pearson Education. ss. 9, 178. ISBN 978-0-582-29193-5. OCLC 49785551. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Brigitte Bailer-Galanda; Wolfgang Neugebauer. "Right-Wing Extremism in Austria: History, Organisations, Ideology". 17 January 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
Right-wing extremism can be equated neither with Nazism nor with neo-Fascism or neo-Nazism. Neo-Nazism, a legal term, is understood as the attempt to propagate, in direct defiance of the law (Verbotsgesetz), Nazi ideology or measures such as the denial, playing-down, approval or justification of Nazi mass murder, especially the Holocaust.
- Martin Frost. "Neo Nazism". 27 October 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
The term neo-Nazism refers to any social or political movement seeking to revive National Socialism, and which postdates the Second World War. Often, especially internationally, those who are part of such movements do not use the term to describe themselves.
- Lee, Martin A. 1997. The Beast Reawakens. Boston: Little, Brown and Co, pp. 85–118, 214–234, 277–281, 287–330, 333–378. On Volk concept, and a discussion of ethnonationalist integralism, see pp. 215–218
- Brigitte Bailer-Galanda; Wolfgang Neugebauer. "Right-Wing Extremism in Austria: History, Organisations, Ideology". 17 January 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ * Peter Vogelsang; Brian B. M. Larsen (2002). "Neo-Nazism". The Danish Center for Holocaust and Genocide Studies. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.
Neo-Nazism is the name for a modern offshoot of Nazism. It is a radically right-wing ideology, whose main characteristics are extreme nationalism and violent xenophobia. Neo-Nazism is, as the word suggests, a modern version of Nazism. In general, it is an incoherent right-extremist ideology, which is characterised by 'borrowing' many of the elements that constituted traditional Nazism.
- Ondřej Cakl; Klára Kalibová (2002). "Neo-Nazism". Faculty of Humanities at Charles University in Prague, Department of Civil Society Studies. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.
Neo-Nazism: An ideology which draws upon the legacy of the Nazi Third Reich, the main pillars of which are an admiration for Adolf Hitler, aggressive nationalism ("nothing but the nation"), and hatred of Jews, foreigners, ethnic minorities, homosexuals and everyone who is different in some way.
- Ondřej Cakl; Klára Kalibová (2002). "Neo-Nazism". Faculty of Humanities at Charles University in Prague, Department of Civil Society Studies. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2007.
- ^ "New Book, Black Sun, Looks at Fringes of National Socialism". Southern Poverty Law Center. 8 Şubat 2015. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ What is right-wing extremism? 16 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bundesamt für Verfassungsschutz, n.d., retrieved 4 December 2017 (in English)
- ^ "Neo-Nazis cloak themselves in eco-rhetoric". DW. 8 Şubat 2015. 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ "Darker Shades of Green". Red Pepper. 8 Şubat 2015. 15 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ "Fascist Ecology: The "Green Wing" of the Nazi Party and its Historical Antecedents". Peter Staudenmaier. 8 Şubat 2015. 29 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020.
- ^ Zubok, V. M. (Vladislav Martinovich) (2007). A failed empire : the Soviet Union in the Cold War from Stalin to Gorbachev. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ss. 89-90. ISBN 978-0-8078-3098-7. OCLC 86090559.
- ^ Evans, Richard J. (2008). The Third Reich at War. The Third Reich Trilogy. Penguin Books. ss. 747-748. ISBN 978-0-14-311671-4.
- ^ Lõwy, Michael (1998) Fatherland Or Mother Earth?: Essays on the National Question 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Pluto Press. pp.65-66 9780745313436
- ^ "About Simon Wiesenthal". Simon Wiesenthal Center. Section 11. 2013. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2013.
- ^ Hartmann, Ralph (2010). "Der Alibiprozeß". Den Aufsatz kommentieren (Almanca). Ossietzky 9/2010. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013.
- ^ Jürgen Roth ve Kamil Taylan: Die Türkei – Republik unter Wölfen. Bornheim-Merten, s. 119
