Bu makalede, günümüz için çok önemli olan bu konuya kapsamlı ve ayrıntılı bir vizyon sağlamak amacıyla Türkiye'deki millî parklar listesi konusu farklı bakış açıları ve yaklaşımlarla ele alınacaktır. Türkiye'deki millî parklar listesi ile ilgili tarihi, kültürel, sosyal ve ekonomik yönler analiz edilecek ve aynı zamanda insanların günlük yaşamları üzerindeki etkisine odaklanılacaktır. Kapsamlı araştırma ve ilgili bilgilerin toplanması yoluyla amaç, okuyucuya Türkiye'deki millî parklar listesi hakkında derin ve güncel bir anlayış sunarak, bilgilerini genişletmek ve bu konu hakkında düşünceler üretmektir.
Tür | Bölge | Alan (ha) |
---|---|---|
Millî parklar | 49 | 927.137 |
Tabiat parkları | 266 | 106.775 |
Tabiat koruma alanları | 31 | 46.787 |
Yaban hayatı geliştirme sahaları | 85 | 1.162.788 |
Tabiat anıtları | 110 | 9.239 |
Sulak alanlar | 120 | 1.161.205 |
Toplam | 645 | 3.387.293 |
Türkiye'deki millî parklar listesi, Türkiye'de bulunan millî parkların derlendiği listedir. Türkiye'de millî park kavramı ilk kez Selahattin İnal tarafından gündeme getirilmiş, "doğa koruma alanlarının millî park statüsü taşıması gerektiği ve doğal güzellik ile turistik potansiyel kıstaslarına göre belirlenmesi gerektiği" savunulmuştur. Kavram, 31 Ağustos 1956 tarihinde kabul edilen Orman Kanunu'nun 25. maddesinde yer bularak ilk kez yasal düzlemde yer almıştır. Kanunla millî parkların sorumluluğu kendisine verilen Orman Genel Müdürlüğü, gerekli gördüğü ormanlık bölgelerin fauna ve florasının korunması şartıyla bilimsel ve halka açık spor ile mesire alanı olarak kullanılması amaçlarıyla herhangi bir bölgeyi millî park ilan etmekle yetkili kılınmış, iki yıl sonra kurulan Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile görev bu kuruma devredilmiştir. 1983 yılına kadar yalnızca orman örtüsüne sahip olan yerler millî park dâhilinde değerlendirilirken 9 Ağustos 1983 tarihinde kabul edilen Millî Parklar Kanunu ile ormanlık olmasa bile tarihî, turistik ya da kültürel değeri haiz alanların da millî park ilan edilmesi sağlanarak tabiat parkı, tabiat koruma alanı, tabiat anıtı gibi yeni koruma statüleri tesis edilmiştir. Kanunun güncel hâline göre Tarım ve Orman Bakanlığı tasarrufunda olan millî park alanlarının belirlenmesi bu bakanlığın yanı sıra imar konularında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve tarihî ile turistik konularda Kültür ve Turizm Bakanlığının görüşleri alınarak sağlanmakta olup cumhurbaşkanlığı kararnamesinin yayımlanmasıyla resmiyete kavuşmaktadır.
Millî park arazileri kamuya ait olmakla birlikte kişilere ait alanların millî park şartlarını taşıdığı durumlarda Kamulaştırma Kanunu'na dayanılarak Tarım ve Orman Bakanlığınca kamulaştırma, devir, tahsis ya da bağış gibi formüllerle ilgili alan devletleştirilmekte ve millî park ilan edilmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı millî parkların düzenleme, yönetme, işletme veya işlettirme haklarına sahiptir. Bahsi geçen işlettirme hakkı yalnızca devlet ormanı kapsamında olmayan millî parklar için geçerli olup devlet ormanlarının işletme hakkı anayasanın 169. maddesi gereğince devredilememektedir. Tarım ve Orman Bakanlığının tasarrufunda bulunan millî parkların idaresi daha özelde bakanlığa bağlı Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü altında teşkilatlandırılan Millî Parklar Dairesi Başkanlığınca yürütülmektedir.
İç Anadolu'daki antik çağlardan kalma kalıntı ormanlarından biri olması nedeniyle 5 Şubat 1958 tarihinde millî park ilan edilen Yozgat Çamlığı Millî Parkı Türkiye'nin ilk millî parkıdır. Sınırları içerisinde beş farklı millî parkı bulunduran Antalya bu bakımdan en zengin il olup yüzölçümü 88.015 hektar (880,15 km2) olan Ağrı Dağı Millî Parkı Türkiye'nin en geniş, yüksekliği 3.400 metre (11.200 ft) olan Hakkâri Cilo ve Sat Dağları Millî Parkı ise en yüksek millî parkıdır. Sonuncusu 17 Ocak 2024'te millî park ilan edilen Akdağ Milli Parkı olmak üzere Türkiye'de 49 millî park bulunmakta olup bunlar toplam 927.137 hektar (9.271,37 km2) alan kaplamaktadır.
Millî park | Bulunduğu il(ler) | İlan tarihi | Yüzölçümü | Kaynak | Görsel |
---|---|---|---|---|---|
Abant Gölü Millî Parkı | Bolu | 10 Haziran 2022 | 1.262 hektar (12,62 km2) | ||
Ağrı Dağı Millî Parkı | Ağrı, Iğdır | 17 Kasım 2004 | 88.015 hektar (880,15 km2) | ||
Akdağ Millî Parkı | Afyonkarahisar, Denizli | 18 Ocak 2024 | 14.692,33 hektar (146,9233 km2) | ||
Aladağlar Millî Parkı | Adana, Kayseri, Niğde | 21 Nisan 1995 | 55.064 hektar (550,64 km2) | ||
Altınbeşik Mağarası Millî Parkı | Antalya | 31 Ağustos 1994 | 1.147 hektar (11,47 km2) | ||
Altındere Vadisi Millî Parkı | Trabzon | 9 Eylül 1987 | 4.468 hektar (44,68 km2) | ||
Başkomutan Tarihî Millî Parkı | Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak | 8 Kasım 1981 | 34.834 hektar (348,34 km2) | ||
Beydağları Sahil Millî Parkı | Antalya | 16 Mart 1972 | 31.166 hektar (311,66 km2) | ||
Beyşehir Gölü Millî Parkı | Konya | 11 Ocak 1993 | 86.855 hektar (868,55 km2) | ||
Boğazköy-Alacahöyük Millî Parkı | Çorum | 21 Eylül 1988 | 2.600 hektar (26 km2) | ||
Botan Vadisi Millî Parkı | Siirt | 15 Ağustos 2019 | 11.384 hektar (113,84 km2) | ||
Derebucak Çamlık Mağaraları Millî Parkı | Konya | 7 Haziran 2022 | 1.147 hektar (11,47 km2) | Mevcut değil | |
Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı | Aydın | 19 Mayıs 1966 | 27.598 hektar (275,98 km2) | ||
Gala Gölü Millî Parkı | Edirne | 5 Mart 2005 | 6.087 hektar (60,87 km2) | ||
Güllük Dağı Millî Parkı | Antalya | 3 Kasım 1970 | 6.700 hektar (67 km2) | ||
Hakkâri Cilo ve Sat Dağları Millî Parkı | Hakkâri | 26 Eylül 2020 | 27.500 hektar (275 km2) | Mevcut değil | |
Hatila Vadisi Millî Parkı | Artvin | 31 Ağustos 1994 | 16.944 hektar (169,44 km2) | ||
Honaz Dağı Millî Parkı | Denizli | 21 Nisan 1995 | 9.429 hektar (94,29 km2) | ||
Ilgaz Dağı Millî Parkı | Çankırı, Kastamonu | 2 Haziran 1976 | 1.118 hektar (11,18 km2) | ||
İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı | Kırklareli | 13 Kasım 2007 | 3.155 hektar (31,55 km2) | ||
İstiklâl Yolu Tarihî Millî Parkı | Ankara, Çankırı, Kastamonu | 2 Kasım 2018 | 235 hektar (2,35 km2) | Mevcut değil | |
Kaçkar Dağları Millî Parkı | Artvin, Erzurum, Rize | 31 Ağustos 1994 | 52.970 hektar (529,7 km2) | ||
Karagöl-Sahara Millî Parkı | Artvin | 31 Ağustos 1994 | 3.251 hektar (32,51 km2) | ||
Karatepe-Aslantaş Millî Parkı | Osmaniye | 29 Mayıs 1958 | 4.143 hektar (41,43 km2) | ||
Kazdağı Millî Parkı | Balıkesir | 17 Nisan 1994 | 20.935 hektar (209,35 km2) | ||
Kızıldağ Millî Parkı | Isparta | 9 Mayıs 1969 | 55.106 hektar (551,06 km2) | ||
Kop Dağı Müdafaası Tarihî Millî Parkı | Bayburt, Erzurum | 15 Kasım 2016 | 6.335 hektar (63,35 km2) | ||
Kovada Gölü Millî Parkı | Isparta | 3 Kasım 1970 | 6.551 hektar (65,51 km2) | ||
Köprülü Kanyon Millî Parkı | Antalya | 12 Aralık 1973 | 35.719 hektar (357,19 km2) | ||
Kuşcenneti Millî Parkı | Balıkesir | 27 Temmuz 1959 | 17.058 hektar (170,58 km2) | ||
Küre Dağları Millî Parkı | Bartın, Kastamonu | 7 Temmuz 2000 | 37.753 hektar (377,53 km2) | ||
Malazgirt Meydan Muharebesi Tarihî Millî Parkı | Muş | 5 Şubat 2018 | 238 hektar (2,38 km2) | ||
Marmaris Millî Parkı | Muğla | 8 Mart 1996 | 29.206 hektar (292,06 km2) | ||
Munzur Vadisi Millî Parkı | Tunceli | 21 Aralık 1971 | 42.674 hektar (426,74 km2) | ||
Nemrut Dağı Millî Parkı | Adıyaman, Malatya | 7 Aralık 1988 | 13.827 hektar (138,27 km2) | ||
Nene Hatun Tarihî Millî Parkı | Erzurum | 6 Haziran 2009 | 387 hektar (3,87 km2) | ||
Sakarya Meydan Muharebesi Tarihî Millî Parkı | Ankara | 8 Şubat 2015 | 13.850 hektar (138,5 km2) | ||
Saklıkent Millî Parkı | Antalya, Muğla | 6 Haziran 1996 | 1.643 hektar (16,43 km2) | ||
Sarıçalı Dağı Millî Parkı | Ankara | 28 Ekim 2021 | 1.024 hektar (10,24 km2) | Mevcut değil | |
Sarıkamış-Allahuekber Dağları Millî Parkı | Erzurum, Kars | 19 Ekim 2004 | 22.520 hektar (225,2 km2) | ||
Soğuksu Millî Parkı | Ankara | 19 Şubat 1959 | 1.186 hektar (11,86 km2) | ||
Spil Dağı Millî Parkı | İzmir, Manisa | 22 Nisan 1968 | 6.801 hektar (68,01 km2) | ||
Sultansazlığı Millî Parkı | Kayseri | 17 Mart 2006 | 24.358 hektar (243,58 km2) | ||
Tek Tek Dağları Millî Parkı | Şanlıurfa | 29 Mayıs 2007 | 19.335 hektar (193,35 km2) | ||
Troya Tarihî Millî Parkı | Çanakkale | 7 Kasım 1996 | 13.517 hektar (135,17 km2) | ||
Uludağ Millî Parkı | Bursa | 20 Eylül 1961 | 13.024 hektar (130,24 km2) | ||
Yedigöller Millî Parkı | Bolu | 29 Nisan 1965 | 1.623 hektar (16,23 km2) | ||
Yozgat Çamlığı Millî Parkı | Yozgat | 5 Şubat 1958 | 517 hektar (5,17 km2) | ||
Yumurtalık Lagünü Millî Parkı | Adana | 6 Aralık 2008 | 16.980 hektar (169,8 km2) | Mevcut değil |
Millî park | Bulunduğu il | İlan tarihi | İptal tarihi | Yüzölçümü | Konum | Kaynak |
---|---|---|---|---|---|---|
Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı | Çanakkale | 26 Mayıs 1973 | 28 Haziran 2014 | 33.439 hektar (334,39 km2) | ||
Göreme Tarihî Millî Parkı | Nevşehir | 25 Kasım 1986 | 22 Ekim 2019 | 9.614 hektar (96,14 km2) |
Wikimedia Commons'ta National parks of Turkey ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |