Новороссийск

Новороссийск
рус. Новороссийск
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 1838
Сурәт
Рәсми исем Новороссийск
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Муниципальное образование город Новороссийск, Черноморская Советская Республика, Черноморский округ, Кара диңгез гөбернәсе һәм Черноморский округ
Административ-территориаль берәмлек Муниципальное образование город Новороссийск
Сәгать поясы UTC+03:00
Хөкүмәт башлыгы Владимир Ильич Синяговский
Халык саны 273 278 (1 гыйнвар 2018)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 10 метр
Кардәш шәһәр Вальпараисо, Күстәнҗә, Гейнсвил, Плимут, Ливорно, Gijón/Xixón, Пула, Брест, Варна, Самсун, Сур, Казашко, Гавар, Хант-Манси автоном округы һәм Фәрганә
Бүләкләр
Мәйдан 81,1 ± 0,1 км²
Почта индексы 353900–353925
Рәсми веб-сайт admnvrsk.ru​(рус.)
Харита сурәте
Һәйкәлләр исемлеге Список памятников культурного наследия Новороссийска
Җирле телефон коды 8617
Монда җирләнгәннәр төркеме
Карта
 Новороссийск Викиҗыентыкта

Новороссийск (рус. Новороссийск, адыг. Цӏэмэз) — Россия шәһәре, Краснодар краеның халык саны буенча өченче шәһәр.

Халык саны — 241 788 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 298 068 кеше.

География

Шәһәр Кара диңгезнең туңмый торган тирән сулы Цемес бухтасы яры 25 километр буйлап сузылган, Краснодардан 136 километр ераклыкта урнашкан. Новороссийск — эре транспорт үзәге. Шәһәрдә Россиянең һәм Кара диңгездә урнашкан иң эре порты урнаша; Краснодар — Новороссийск тимер юлының соңгы пункты, шоссе юллары төене. Россия хәрби-диңгез флотының базасы.

Климат

Новороссийск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C 6,1 5,7 8,7 14,1 19,2 23,7 27,4 27,0 22,3 17,0 11,2 7,0 15,8
Уртача температура, °C 4,3 3,7 6,5 11,6 16,5 21,1 24,8 24,6 20,1 14,8 9,2 5,3 13,6
Уртача минимум, °C 2,4 1,6 4,1 8,7 13,4 18,4 22,0 21,8 17,4 12,4 7,1 3,3 11,1
Явым-төшем нормасы, мм 93 78 73 65 61 72 54 59 62 75 92 104 888
Чыганак: Метеостатистика Краснодарского края

Сәгать поясы

Новоросийск халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Тарих

Новороссийск күренеше

Новороссийск 1838 елда Суҗук-Кале исемле төрек ныгытмамсы калдыклары урынында нигезләнгән. 1853—56 еллардагы Кырым сугышы вакытында инглиз-француз эскадрасы тарафыннан җимереп бетерелә; 1860 елда юкка чыгырыла.

1866 елда торгызыла, шәһәр статусын ала һәм яңа оешкан Кара диңгез округының административ үзәге итеп билгеләнә. 1896 елдан — Кара диңгез губернасының административ үзәге.

Шәһәрнең алдагы үсеше Екатеринодар — Новороссийск тимер юлы (1888 елда төзелә) һәм диңгез порты төзелеше (1896) белән бәйле.

Ватандашлар сугышы вакытында шәһәр каты сугышлар аренасы булып торган.

Бөек Ватан сугышы вакытында шәһәрнең өлеше алман-фашист гаскәрләре тарфыннан алынган (сентябрь 1942). 1943 елның 4 февраленә карышы төндә, Станичка бистәсе янында (Новороссийскидан көньяграк) диңгезчеләр десанты төшкән һәм плацдармны алган (соңрак — "Кече Җир", (Малая Земля)). 1943 елның 16 сентябрендә азат ителә.

1973 елда шәһәргә каһарман шәһәр дәрәҗәсе бирелә.

Халык

1897 1913 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002 2010
16 897 ~46 000 ~66 200 ~95 200 93 461 132 744 159 135 185 938 232 079 241 788

Милли состав (2002): руслар — 86,0%, әрмәннәр — 4,3%, украиннар — 3,6%, татарлар — 1,3%.

Административ бүленеш

Новороссийск 5 районга бүленә:

  • Үзәк районы
  • Көнчыгыш районы
  • Көньяк районы
  • Новороссийск районы
  • Диңгез буе районы

Галерея

  • Шәһәр урамнарында
    Шәһәр урамнарында

Панорама

Адмирал Серебряков яр буе урамы панорамасы
Адмирал Серебряков яр буе урамы панорамасы

Кардәш шәһәрләр

Кызыклы фактлар

1797—1802 елларда Новороссийск исемен Украинадагы Днепр шәһәре йөрткән.

Искәрмәләр

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 185/2016. Южный ФО
  2. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
  3. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/valparaiso-chili/
  4. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/konstantsa-rumyniya/
  5. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/geynzvill-ssha/
  6. ↑ http://www.visitoruk.com/Plymouth/20th-century-T1342.html
  7. ↑ https://www.plymouthherald.co.uk/whats-on/whats-on-news/plymouths-twin-cities-charming-things-3667510
  8. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/plimut-velikobritaniya/
  9. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/livorno-italiya/
  10. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khikhon-ispaniya/
  11. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/pula-khorvatiya/
  12. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/brest-belarus/
  13. ↑ https://city-brest.gov.by/ru/pobratim-ru/
  14. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/varna-bolgariya/
  15. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/samsun-turtsiya/
  16. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/tir-sur-livan/
  17. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/novyy-rayon-zapadnogo-poberezhya-goroda-tsindao-provintsii-shandun-kitayskaya-narodnaya-respublika/
  18. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/s-kazashko-varnenskogo-rayona-bolgarii/
  19. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/gavar-armeniya/
  20. ↑ https://admnvrsk.ru/o-gorode/goroda-pobratimy/khanty-mansiysk-khanty-mansiyskiy-avtonomnyy-okrug/
  21. ↑ 21,0 21,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-12-04 
  22. ↑ Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 http://www.mojgorod.ru/saratov_obl/hvalynsk/
  24. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  25. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  26. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  27. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  28. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  29. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-12-04 
  30. ↑ http://enc.mail.ru/article/1900407474(үле сылтама)