1-qator: boʻri (C. lupus), it (C. familiaris); 2-qator: qizil boʻri (C. rufus), sharqiy oʻrmon boʻrisi (C. lycaon); 3-qator: koyot (C. latrans), chiyaboʻri (C. aureus); 4-qator: Efiopiya boʻrisi (C. simensis), Afrika boʻrisi (C. lupaster). | ||||||||||||||
Biologik klassifikatsiya | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Canis | ||||||||||||||
Canis familiaris Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
Hozirgi turlar:
Qirilib ketgan turlar:
|
Boʻrilar (lotincha: Canis) – sut emizuvchilarning itsimonlar oilasi (Canidae) urugʻi. Ushbu urugʻning turlari oʻrtacha va katta oʻlchamlar, massiv, yaxshi rivojlangan bosh suyagi va tishlari, uzun oyoqlari va nisbatan qisqa quloqlari hamda dumlari bilan ajralib turadi.
Canisning umumiy nomi lotincha „it“ degan maʼnoni anglatadi. Inglizcha canine atamasi lotincha „caninus“ („kanine“) sifatdoshining bir shaklidan kelib chiqqan boʻlib, „it tish“ atamasi ham kelib chiqadi . Boʻrilarning oʻljasini oʻldirish uchun ishlatiladigan taniqli tishlari bor. Canis soʻzi yunoncha kūon (grekcha: κύων) soʻzi bilan oʻxshash boʻlib, „it“ degan maʼnoni anglatadi.
Voyaga etmagan itlar (yaʼni koʻpayish qobiliyatiga ega boʻlmagan hayvonlar) kuchuklar, boshqa tur vakillari esa boʻri bolalari deb ataladi.
Amerika mammologlar jamiyati boʻrilarning 8 turini tan oladi:
„Boʻri“ soʻzi itsimonlar oilasining boshqa avlodiga mansub hayvon turlarining nomlarini ham oʻz ichiga oladi: yeleli boʻri (Chrysocyon brachyurus), qizil boʻri (Cuon alpinus), shuningdek, yirtqich marsupiallar turkumining yoʻqolib ketgan vakili – xaltali boʻri (Thylacinus cynocephalus).
Taksonning filogenetik holatini quyidagi kladogramma bilan tasvirlash mumkin:
Canina |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Genetikachilarning fikriga koʻra, koʻplab zamonaviy va qadimgi Shimoliy Amerika boʻrilarida koyotlardan (Canis latrans) chatishmalar mavjud. Boʻrilar va koyotlar taxminan 700 ming yil oldin ajralib chiqa boshlagan. Koyotlarning chatishmasi boʻrilarda taxminan 100-80 ming yil oldin paydo boʻlgan. Yukondagi ikkita pleystosen boʻrilari koyot mitoxondrial nasllarini olib yurgan.