Anna Stepanowna Politkofskaja А́нна Степа́новна Политко́вская | |
---|---|
Anna Politkofskaja in 2005.
| |
Gebore | Anna Stepanowna Mazepa 30 Augustus 1958, New York Stad |
Oorlede | 7 Oktober 2006, Moskou |
Beroep | Joernalis, skrywer |
Nasionaliteit | Oekraïense afkoms (Russiese en Amerikaanse burgerskap) |
Periode | 1982–2006 |
Onderwerpe | Politiek, persvryheid, menseregte, maatskaplike kwessies |
Bekende werke | Putin's Russia: Life in a Failing Democracy en ander |
Toekennings | Amnestie Internasionaal se Global Award for Human Rights Journalism (2001) en ander |
Anna Politkofskaja (Russies: А́нна Политко́вская; 1958–2006) was ’n Russiese joernalis, skrywer en menseregte-aktivis wat bekend was vir haar teenkanting teen die Tsjetsjniese konflik en die eertydse president Wladimir Poetin. Op 7 Oktober 2006 is sy doodgeskiet in die hyser van haar woonstelblok, ’n onopgeloste sluipmoord wat steeds internasionale belangstelling wek.
Politkofskaja het bekend geword danksy haar beriggewing oor Tsjetsjnië. Haar konstante stroom artikels ná 1999 oor toestande in Tsjetsjnië het later verskeie boeke geword wat meestal oorsee gepubliseer is. Russiese lesers het haar egter leer ken deur haar ondersoeke wat in die Russiese koerant Nowaja Gazeta gepubliseer is. Sedert 2000 het sy verskeie gesaghebbende internasionale toekennings vir haar werk ontvang.
In 2004 het sy ’n persoonlike siening van die Rusland onder Poetin gepubliseer met die naam Putin's Russia.
Politkofskaja het ’n Amerikaanse paspoort gekry, maar nooit haar Russiese burgerskap prysgegee nie.
Politkofskaja is in 1958 in New York Stad gebore as Anna Mazepa. Haar ouers was Oekraïens en was albei diplomate wat by die Verenigde Nasies gewerk het. Anna het in Moskou grootgeword en haar graad in joernalistiek in 1980 aan die Moskouse Staatsuniversiteit behaal. Sy is daar met medestudent Aleksander Politkofski getroud. Hulle het twee kinders gehad, Wera en Ilja.
Aleksander was aanvanklik beter bekend as sy. Hy was ’n mede-aanbieder van Wzgljad, ’n laataand-TV-program.
Politkofskaja het van 1982 tot 1993 vir die koerant Izwjestija gewerk, en van 1994 tot 1999 as assistent-hoofredakteur van Obsjtsjaja Gazeta onder Jegor Jakowlef, waar sy dikwels oor maatskaplike probleme, veral die lot van vlugtelinge, geskryf het. Van Junie 1999 tot in 2006 het sy rubrieke geskryf vir die tweeweeklikse Nowaja Gazeta, ’n koerant met sterk ondersoekende beriggewing wat van die begin af teen die nuwe regering ná 1991 was. Sy het verskeie toekennings ontvang vir boeke oor Tsjetsjnië, die lewe in Rusland en president Poetin se bewind, onder andere Putin's Russia.
Haar berigte oor Tsjetsjnië was hoog aangeskryf en sy het verskeie toekennings vir haar werk gekry. Sy het elk van hierdie toekenningsgeleenthede aangegryp om groter besorgdheid en verantwoordelikheid aan te moedig by Westerse regerings, wat Poetin se bydrae tot die "oorlog teen terrorisme" ná 9/11 verwelkom het. Sy het graag gesê sy is "nie ’n ondersoekende magistraat nie, maar iemand wat die lewe van die burgers beskryf aan diegene wat dit nie self kan sien nie, want wat op televisie gesien en in die meeste koerante gelees word, is verwater en deurtrek van ideologie". Sy het met amptenare, die polisie en militêre leiers gepraat en dikwels hospitale en vlugtelingkampe besoek – in Tsjetsjnië asook in die naburige Ingoesjetië – om onderhoude te voer met mense wat beseer of deur die konflik ontwortel is.
In verskeie artikels teen die oorlog in Tsjetsjnië en die nuwe pro-Kremlin-regering daar, het Politkofskaja berig oor beweerde vergrype deur die Russiese militêre magte, Tsjetsjniese rebelle en die Russies-gesteunde regering onder Achmad Kadirof en sy seun Ramzan Kadirof. Sy het ook geskryf oor skendings van menseregte en die mislukking van beleidrigtings elders in die Noord-Kaukasus. In ’n kenmerkende geval het sy nie net geskryf oor die lot van ’n etnies gemenge ouetehuis wat in 1999 in Grozni met bomme bestook is nie, maar ook met die hulp van haar koerant en openbare steun gesorg dat die bejaardes na veiligheid gebring word.
Haar artikels, waarvan baie saamgevat is in A Dirty War (2001) en A Small Corner of Hell (2003), beeld ’n konflik uit wat beide Tsjetsjniese vegters en Russiese dienspligtiges in monsters verander het en ’n hel geskep het vir die mense wat tussen hulle beland het. Volgens haar het die orde wat kamtig onder die Kadirofs herstel is, net die marteling, ontvoerings en moorde verdoesel, óf deur die Tsjetsjniese owerheid óf deur die verskeie federale magte in Tsjetsjnië. Een van haar laaste ondersoeke was na die beweerde massavergiftiging van Tsjetsjniese skoolkinders met ’n sterk en onbekende chemiese stof wat hulle vir maande siek gemaak het.
Nadat Politkofskaja in die Weste bekend geword het, is sy gevra om Putin's Russia (later met die subtitel Life in a Failing Democracy) te skryf, ’n wyer verslag oor haar mening en ondervinding nadat die voormalige KGB-luitenant-kolonel Wladimir Poetin eerste minister geword het onder president Boris Jeltsin en hom in 2000 opgevolg het. Dit het natuurlik Poetin se voortsetting van die Tsjetsjniese Oorlog ingesluit. In die boek beskuldig sy die Russiese geheime diens, die FSB (die opvolger van die Sowjetunie se KGB), daarvan dat hulle alle burgerlike vryhede onderdruk sodat hulle ’n Sowjet-styl diktatorskap tot stand kan bring, maar erken: "Dit is ons wat verantwoordelik is vir Poetin se beleidrigtings . . . die gemeenskap het grenslose onbelangstelling getoon . . . terwyl die Tsjekiste hulle in die mag ingegrawe het; ons het hulle toegelaat om ons vrees te sien, en daardeur hul drang versterk om ons soos beeste te behandel. Die KGB respekteer net die sterkes. Dit verslind die swakkes. Ons van alle mense behoort dit te weet." Sy het ook geskryf:
"Ons word weens ons eie onkunde teruggegooi in ’n bodemlose Sowjet-put, in ’n inligtingsvakuum wat die dood beteken. Al wat ons oorhet, is die internet, waar inligting steeds vrylik beskikbaar is. As jy egter wil voortgaan om as ’n joernalis te werk, is dit met algehele onderworpenheid aan Poetin. Anders kan dit die dood beteken, ’n koeël, gif of ’n verhoor – wat ook al ons spesiale dienste, Poetin se waghonde, goeddink.
Ook begin sy 'n essay met die titel Is Ek Bang?, met:
"Mense vertel dikwels vir my ek is ’n pessimis, dat ek nie in die krag van die Russiese volk glo nie, dat ek obsessief is in my teenkanting teen Poetin en niks anders raaksien nie,"
en sluit dit af met die woorde:
"As enigiemand dink hulle kan troos vind in die 'optimistiese' beskouing, laat hulle dit doen. Dit is beslis die maklike manier, maar dit is die doodsvonnis van ons kleinkinders."
In Mei 2007, ná haar dood, het die uitgewer Random House haar A Russian Diary gepubliseer. Dit bevat uittreksels uit haar aantekeningboek en ander geskrifte. Dit het die subtitel A Journalist's Final Account of Life, Corruption, and Death in Putin's Russia en gee ’n verslag van die periode van Desember 2003 tot Augustus 2005, oor onder andere wat sy beskryf as "die dood van die Russiese parlementêre demokrasie", die skoolgyselaardrama in Beslan en die "winter en somer van ontevredenheid" van Januarie tot Augustus 2005. In ’n nota skryf die vertaler: omdat sy vermoor is voor die vertaling klaar was, "moes die finale redigering voortgaan sonder haar hulp".
Politkofskaja was nou betrokke by die poging om oor die vrylating van gyselaars te onderhandel in die gyselaardrama in 2002 in ’n teater in Moskou. Met die Beslan-skoolgyselaardrama in September 2004 in die Noord-Kaukasus, het sy daarheen gevlieg om as bemiddelaar op te tree, maar is in Rostof-aan-die-Don van die vliegtuig gehaal toe sy uiters siek geword het (sien Vergiftiging).
In Moskou is Politkofskaja nie na nuuskonferensies of -byeenkomste genooi wat deur Kremlin-amptenare bygewoon is nie, uit vrees dat die organiseerders daarvan verdink sou word dat hulle haar goedgesind is. Talle top-amptenare het egter glo met haar gepraat wanneer sy met ondersoeke vir haar artikels besig was. Volgens een van haar artikels het hulle met haar gepraat, "maar net as daar nie gevaar was dat hulle gesien sou word nie: buite in skares, of in huise waarheen hulle met ’n ompad gereis het, soos spioene". Sy het ook beweer dat die regering haar toegang tot inligting probeer blokkeer het en haar naam sleggemaak het.
Ná die moord op Politkofskaja het ’n kollega by Nowaja Gazeta, Wjatsjeslaf Izmailof (voorheen ’n militêre onderhandelaar), gesê hy weet van minstens nege ander gevalle waar Politkofskaja se lewe in gevaar was. Volgens hom gaan "soldate in die voorste linies nie so dikwels in ’n oorlog in en oorleef nie".
Politkofskaja self het nie ontken dat sy bang was nie, maar het net so verantwoordelik vir en bekommerd oor haar informante gevoel. Op ’n konferensie oor persvryheid in Desember 2005 in Wene het sy gesê: "Mense boet dikwels met hul lewe as hulle hardop sê wat hulle dink. Om die waarheid te sê, ’n mens kan sterf omdat jy vir my inligting gegee het. Ek is nie die enigste een in gevaar nie. Ek het voorbeelde wat dit bewys." Sy het dikwels doodsdreigemente ontvang weens haar werk, ook dreigemente dat sy verkrag sou word. Sy is selfs eenkeer met ’n kamma-teregstelling gedreig terwyl soldate in Tsjetsjnië haar gevange gehou het.
Vroeg in 2001 is Politkofskaja deur militêre amptenare in die suidelike dorp Chottoeni aangehou. Sy het klagtes van 90 Tsjetsjniese families ondersoek oor strafaanvalle deur federale magte. Sy het ’n onderhoud gevoer met ’n ouma, Rosita van die dorpie Towzeni, wat twaalf dae lank geslaan, met elektriese toerusting geskok en in ’n put aangehou is. Die mans wat haar aangehou het, het gesê hulle werk vir die FSB. Hulle het ’n losprys van Rosita se familie geëis, wat vir ’n kleiner bedrag onderhandel het wat hulle sou kon bekostig. ’n Ander ondervraagde het die moorde en verkragtings van Tsjetsjniese mans beskryf in ’n "konsentrasiekamp met ’n kommersiële aanslag" naby Chottoeni.
Toe sy die kamp verlaat, is Politkofskaja deur Russiese soldate aangehou, ondervra, geslaan en verneder. ". . . die jong offisiere het my gemartel deur my vernuftig op al my teer plekke te slaan. Hulle het na my kinders se foto's gekyk en gesê wat hulle graag aan die kinders sou wou doen. Dit het omtrent drie uur aangehou." Daarna het hulle ’n kamma-teregstelling uitgevoer met ’n BM-21 Grad-vuurpyllanseer-stelsel. Sy is ook tee gegee met gif in wat haar laat opgooi het en beslag is op haar bandopnames gelê.
Terwyl sy in September 2004 na Beslan in Noord-Ossetië gevlieg het om as bemiddelaar op te tree in onderhandelinge met terroriste wat duisend kinders en onderwysers as gyselaars in ’n skool daar aangehou het, het Politkofskaja ernstig siek geword op die vliegtuig en haar bewussyn verloor nadat sy tee gedrink het. Dit was blykbaar ’n poging om haar te vergiftig, en sommige mense het die gifeenheid van die FSB verdink.
In 2001 het Politkofskaja na Wene gevlug ná e-pos-dreigemente dat ’n polisieman wat sy beskuldig het van wreedheid teenoor burgerlikes in Tsjetsjnië, wou wraak neem. Korporaal Sergei Lapin is in 2002 gearresteer en aangekla, maar die saak is die volgende jaar laat vaar. In 2005 is Lapin skuldig bevind en tronk toe gestuur weens die marteling en verdwyning van ’n burgerlike Tsjetsjniese aangehoudene, die saak wat Politkofskaja in haar artikel Mense Wat Verdwyn onthul het.
In 2004 het Politkofskaja ’n gesprek gevoer met die destydse eerste minister van Tsjetsjnië, Ramzan Kadirof. Een van sy assistente het vir haar gesê: "Iemand moes jou in Moskou geskiet, reg in die straat, soos wat hulle in jou Moskou doen." Ramzan het agter hom aangesê: "Jy is ’n vyand. Jy behoort geskiet te word." Volgens Nowaja Gazeta se hoofredakteur, Dmitri Moeratof, sou Politkofskaja op die dag van haar dood ’n lang artikel indien oor marteling-praktyke wat na bewering gebruik word deur Tsjetsjniese veiligheidseenhede bekend as "Kadirowiete". In die laaste onderhoud van haar lewe beskryf sy Kadirof, nou president van Tsjetsjnië, as die "Tsjetsjniese Stalin van ons tyd".
Politkofskaja is op Saterdag 7 Oktober 2006 dood aangetref in die hyser van haar woonstelgebou in Sentraal-Moskou. Sy is twee keer in die bors geskiet, een keer in die skouer en een keer in die kop. Sy is op Dinsdag 10 Oktober begrawe. Voor sy ter ruste gelê is, het meer as duisend mense verby haar kis geloop om eer aan haar te betoon. Duisende van haar kollegas, openbare figure en aanhangers was by die begrafnis, hoewel geen hoë Russiese amptenare daar gesien is nie. Daar was ’n groot internasionale reaksie op haar dood. Van haar kollegas en vriende het die Russiese owerhede daarvan beskuldig dat hulle versuim het om enigiets te doen om die sluipmoord te voorkom, of selfs van betrokkenheid by die moord.
In Mei 2007 het Nowaja Gazeta ’n groot nadoodse versameling van haar werk gepubliseer met die titel Met Goeie Rede. Dit was kort ná die geboorte van haar jongste kleinkind: Wera se dogtertjie is Anna genoem ter ere van haar ouma. ’n Paar maande later is tien mans gearresteer weens hul beweerde betrokkenheid by die moord. Vier van hulle het in Oktober 2008 in die Moskouse militêre distrikshof verskyn.
Drie mans is daarvan aangekla dat hulle Politkofskaja se moordenaar (na bewering ’n broer van twee van hulle) gehelp het. Daar was onvoldoende getuienis om die vierde man, ’n FSB-kolonel, aan te kla weens die moord, hoewel hy vermoedelik ’n groot rol gespeel het in die reëling daarvan; hy het terselfdertyd tereggestaan weens ander oortredings. ’n Jurie is vir die saak gebruik (iets wat selde in Rusland gebeur). Nadat die jurielede daarop aangedring het, is die verhoor vir die publiek oopgestel.
Op 25 November 2008 is berig dat opdrag vir die sluipmoord moontlik deur ’n politikus in Rusland gegee is. Moerad Moesajef, ’n advokaat van die drie beskuldigdes, het vir joernaliste gesê in die saaknotules word genoem dat ’n politikus wat in Rusland gestasioneer is (maar nie in die notules genoem word nie), agter haar moord gesit het.
Op 5 Desember 2008 het Sergei Sokolof, ’n senior redakteur van Nowaja Gazeta, in die hof getuig dat hy inligting ontvang het van bronne wat hy nie wil noem nie, dat die beskuldigde Dzjabrail Machmoedof ’n agent van die FSB is; volgens hom het Machmoedof se oom Lom-Ali Gaitoekajef, wat ’n vonnis van twaalf jaar uitgedien het vir die poging tot moord op ’n Oekraïense sakeman, ook vir die FSB gewerk.
In Februarie 2009 is al drie beskuldigdes vrygespreek van die moord op Politkofskaja. Net voor die einde van die verhoor, op 19 Januarie 2009, is Stanislaf Markelof, ’n prokureur wat baie van die oortredings ondersoek het waaroor Politkofskaja geskryf het, en die joernalis Anastasia Baboerowa in Moskou doodgeskiet. Baboerowa was ’n vryskut-bydraer van Politkofskaja se koerant en Markelof het Nowaja Gazeta dikwels verteenwoordig. In November 2009 is in ’n ondersoek bevind daar is geen direkte verband tussen die dubbele moord en Politkofskaja se sluipmoord nie.
’n Gebeurtenis wat nouer verband hou met Politkofskaja se werk, was die moord op 15 Julie 2009 van Natalia Estemirowa. Sy was ’n lid van die Russiese menseregte-organisasie Memorial en een van Politkofskaja se grootste informante, gidse en kollegas in Tsjetsjnië. Sy is in Grozni gevang en is ’n paar uur later dood aangetref in die naburige Ingoesjetië. Al drie moorde wys hoe ongestraf moorde op sulke aktiviste in Rusland bly. (sien Lys van joernaliste wat in Rusland vermoor is). Ná die eerste moorde het Dmitri Moeratof in die openbaar gevra dat sy joernaliste opgelei word om hulself te verdedig, met vuurwapens indien nodig. Toe nog twee menseregte-aktiviste, Zarema Sadoelajewa en haar man, Oemar Dzjabrailof, ná Estemirowa in Grozni doodgeskiet word, het Nowaja Gazeta aangekondig dat hy nie langer die kans kan waag om sy joernaliste na Tsjetsjnië te stuur nie.
Op 5 Augustus 2009 het die staat beswaar aangeteken teen die vryspreking van die drie mans wat tereggestaan het weens Politkofskaja se moord. Die hooggeregshof het gelas dat ’n nuwe verhoor gehou word.
In 2008 het die Switserse regisseur Eric Bergkraut ’n dokumentêr, Letter to Anna, oor Politkofskaja se lewe en dood gemaak. Dit sluit onderhoude in met haar seun, Ilja, dogter, Wera, gewese man, Aleksander Politkofski, en ander mense soos die sakeman Boris Berezovsky en die rolprentmaker Andrei Nekrasof.
Die menseregte-organisasie RAW in WAR, wat hulle bewywer vir die beëindiging van geweld teen vroue in konflik, het in 2007 Politkofskaja se moord herdenk deur die Anna Politkovskaya-toekenning in te stel. Dit is vir vroulike menseregte-aktiviste wat, nes Politkofskaja, ’n lewe van moed en die waarheid lei en slagoffers van konflik help in die teenwoordigheid van groot gevaar.
’n Groep van meer as honderd invloedryke kulturele en politieke leiers het aangesluit by die toekenning se Ondersteunerskomitee, onder andere aartsbiskop Desmond Tutu van Suid-Afrika.
Politkofskaja het die volgende toekennings ontvang:
Wikimedia Commons bevat media in verband met Anna Politkofskaja. |