Ніжэй прадстаўлены спіс імператараў Візантыі ў храналагічным парадку.
Курсівам пазначаны ўзурпатары. Тлустым шрыфтам у табліцах вылучаны даты перыядаў з пераважным палітычным уплывам апісванага твару (важна пры наяўнасці яго суправіцеляў).
Першым імператарам Рыма стаў Актавіян Аўгуст 13 студзеня 27 гады да н.э.
У 395 годзе імперыя была канчаткова падзелена на Заходнюю Рымскую імперыю і Усходнюю Рымскую імперыю.
У 476 годзе быў зрынуты апошні Заходне-рымскі імператар Ромул Аўгуст. Заходняя Рымская імперыя пала, а Усходняя Рымская імперыя, якая пазней стала звацца гісторыкамі Візантыяй, працягвала існаваць яшчэ каля тысячы гадоў, да 1453 года, калі Канстанцінопаль быў захоплены туркамі-асманамі, з перапынкам з 1204 па 1261 год, калі Канстанцінопаль быў захоплены крыжакамі.
Кіраўнікі Візантыі лічылі сябе спадчыннікамі Рыма, «рамеямі», і насілі тытулы, якія ўзыходзілі да яго.
Па-грэчаску імператараў часцей за ўсё называлі аўтакратарамі (грэч. Αὐτοκράτωρ-самодержец).
Вылучэнне ўсходніх абласцей Рымскай імперыі ў самастойную дзяржаву пачалося ў перыяд «тэтра́рхіі» (грэч. τετραρχία — «кіраванне чатырох»), сістэмы кіравання, якая была ўведзена імператарам Дыяклетыянам у 293 г. і доўжылася да 313 г. У 285 г. Дыяклетыян прызначыў военачальніка Максіміяна малодшым суправіцелем («цэзарам»), а ў 286 г. — «аўгустам», пры гэтым Дыяклетыян кіраваў усходняй паловай імперыі, а Максіміян — заходняй. У 293 годзе, палічыўшы, што ваенныя і грамадзянскія праблемы патрабуюць спецыялізацыі, дадаткова былі прызначаны двое цэзараў у памочнікі аўгустам: Галерый і Канстанцый Хлор. Меркавалася, што аўгусты будуць адракацца пасля 20-гадовага кіравання, а ўлада будзе пераходзіць да цэзараў. Чатырма сталіцамі тэтрархаў былі:
Уключаны імператары пачынаючы з 330 г. (заснаванне Канстанцінопаля), якія кіравалі прэфектурамі Усход і Ілірык, што сталі асновай тэрыторыі Візантыі. Таксама ўключаны Ганібаліян Малодшы, які не насіў фармальнага імператарскага тытула, але быў узвышаны Канстанцінам I і атрымаў унікальны для Рыма тытул «цара цароў» (найзнатны уладар — rex nobilissimus). Уключаны таксама Ветраніён і Іавіян, якія не належалі да дынастыі.
Феадосій I, прызначаны Грацыянам суправіцелем, быў звязаны з папярэдняй дынастыяй шлюбам на Гале, дачцэ Валентыніяна I, таму часта кажуць пра адзіную дынастыю Валентыніяна-Феадосія, не падзяляючы яе.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Валентыніян I лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus |
Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст |
26 лютага — 28 сакавіка 364 (аднаасобна), 28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375 (на Захадзе), суправіцель Валента II |
Абвешчаны войскамі, але прыняў кіраванне толькі заходняй часткай імперыі |
Валент II, Грацыян |
321, Кібала — 17 лістапада 375, Брэгецыён, на Дунаі | ||
Валент II лац.: Flavius Julius Valens лац.: Flavius Julius Valens Augustus |
Флавій Юлій Валент як імператар — Флавій Юлій Валент Аўгуст |
28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375, (на Усходзе), суправіцель Валентыніяна I, 17 лістапада 375 — 9 жніўня 378 (на Усходзе), суправіцель Грацыяна і Валентыніяна II, загінуў у бітве з готамі |
Брат Валентыніяна I, прызначаны ім | Валентыніян I, Грацыян, Валентыніян II |
328, Кібала — 9 жніўня 378, Адрыянопальская бітва | ||
Пракопій лац.: Procopius (поўнае імя не захавалася) |
Пракоп (поўнае імя не захавалася) |
26 верасня 365 — 27 мая 366 (у Малой Азіі), пакараны смерцю Валентам II |
Абвешчаны войскамі | Член дынастыі Канстанціна | 325, Кілікія — 27 мая 366, Фракія | ||
Грацыян лац.: Flavius Gratianus лац.: Flavius Gratianus Augustus |
Флавій Грацыян як імператар — Флавій Грацыян Аўгуст |
4 жніўня 367 — 17 лістапада 375, суправіцель бацькі на Захадзе, 17 лістапада 375 — 25 жніўня 383 (на Захадзе), суправіцель Валентыніяна II, забіты Магнам Максімам |
Сын Валентыніяна I, прызначаны ім | Валентыніян I, Валент II, Валентыніян II, Феадосій I Вялікі, праціўнік — Магн Максім |
18 красавіка 359 год, Сірмій — 25 жніўня 383, Лугдунум | ||
Валентыніян II лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus |
Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст |
375 — 25 жніўня 383, суправіцель брата на Захадзе, 25 жніўня 383 — 15 мая 392, суправіцель на Захадзе ўзурпатара Магна Максіма, верагодна, забіты па загадзе Арбагаста |
Брат Грацыяна, прызначаны ім | Валент II, Грацыян, Феадосій I Вялікі,, Магн Максім |
371 — 15 мая 392 год, В’ен | ||
Магн Максім лац.: Magnus Clemens Maximus |
Магн Клемент Максім | 383 — 25 жніўня 383, праціўнік Грацыяна, 25 жніўня 383—387, суправіцель на Захадзе Валентыніяна II, 387 — 28 жніўня 388, праціўнік Валентыніяна II і Феадосія I Вялікага, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім |
Абвешчаны войскамі ў Брытаніі | праціўнік — Грацыян, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі |
каля 335, Іспанія — 28 жніўня 388, Аквілея | ||
Флавій Віктар лац.: Flavius Victor |
Флавій Віктар | 384 — жнівень 388, суправіцель бацькі — Магна Максіма, пакараны смерцю па загадзе Феадосія I Вялікага |
Сын Магна Максіма, прызначаны ім | Магн Максім, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі |
пам. у жніўні 388, Аўгуста Трэвераў | ||
Яўген лац.: Flavius Eugenius |
Флавій Яўген | 22 жніўня 392 — 6 верасня 394, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім |
Абвешчаны з дапамогай Арбагаста | праціўнік — Феадосій I Вялікі | пам. 6 верасня 394, на р. Фрыгід (суч. Славенія) | ||
Феадосій I Вялікі лац.: Flavius Theodosius лац.: Flavius Theodosius Augustus |
Флавій Феадосій як імператар — Флавій Феадосій Аўгуст |
19 студзеня 379 — 15 мая 392 (на Усходзе), 15 мая 392 — 17 студзеня 395 (аднаасобна) |
прызначаны Грацыянам | Грацыян, Валентыніян II, Ганорый, Аркадыя, праціўнікі — Магн Максім, Флавій Віктар, Яўген |
11 студзеня 347, Кавка, Іспанія — 17 студзеня 395, Медыялан | ||
Аркадый лац.: Flavius Arcadius лац.: Flavius Arcadius Augustus грэч. Ἀρκάδιος |
Флавій Аркадый як імператар — Флавій Аркадый Аўгуст |
студзень 383 — 17 студзеня 395, суправіцель з бацькам — Феадосіем I Вялікім, 17 студзеня 395 — 1 мая 408 (на Усходзе) |
сын і суправіцель Феадосія I Вялікага | Феадосій I Вялікі, Ганорый, Феадосій II |
377, Іспанія — 1 мая 408, Канстанцінопаль | | |
Феадосій II лац.: Flavius Theodosius Junior грэч. Θεοδόσιος Β' |
Флавій Феадосій Юніёр | 402 — 1 мая 408, суправіцель бацькі — Аркадыя, 1 мая 408 — 28 ліпеня 450, з 414 да 421 рэгентам з'яўлялася сястра — Пульхерыя |
сын Аркадзія | Аркадый | 10 красавіка 401 — 28 ліпеня 450 | | |
Маркіян лац.: Flavius Marcianus |
Флавій Маркіян | 450 — 27 студзеня 457 | узведзены на прастол Пульхерыяй, сястрой Феадосія II, якая ажанілася з ім | 392 ці 396, Фракія — 27 студзеня 457, Канстанцінопаль | |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Леў I Макела лац.: Flavius Valerius Leo грэч. Λέων A′ |
Флавій Валерый Леў | 7 лютага 457—473 аднаасобна 473 — 18 студзеня 474 зрабіў суправіцелем унука Льва II |
Узведзены на прастол вайскаводам Аспарам | 401, Дакія — 18 студзеня 474 | | ||
Леў II лац.: Flavius Leo Junior грэч. Λέων Β′ |
Флавій Леў Юніёр | 473 — 18 студзеня 474 суправіцель Льва I Макелы 18 студзеня — 9 лютага 474 аднаасобна 9 лютага — 17 лістапада 474 зрабіў суправіцелем Зянона |
Унук і суправіцель Льва I Макелы, сын Зянона |
Леў I Макела, Зянон |
467 — 17 лістапада 474 | | |
Зянон грэч. Ταρασικοδίσσα лац.: Flavius Zeno грэч. Ζήνων |
Тарасікадыса, пасля шлюбу ў 468 годзе з Арыяднай, дачкой Льва I Макелы — Флавій Зянон |
9 лютага — 17 лістапада 474 суправіцель Льва II 9 лютага 474 — 9 студзеня 475 аднаасобна, затым звергнуты Васіліскам жнівень 476 — 9 красавіка 491 (вярнуў трон) |
Бацька і суправіцель Льва II | Леў II | 425 — 9 красавіка 491 | ||
Васіліск лац.: Flavius Basiliscus грэч. Βασιλίσκος |
Флавій Васіліск | 9 студзеня 475 — жнівень 476 звергнуты Зянонам, памёр у зняволенні ад голаду |
Брат Верыны, жонкі Льва I, часова адхіліў Зянона | Марк | пам. узімку 476/477, Кападокія | ||
Марк лац.: Marcus |
Марк | 9 студзеня 475 — жнівень 476 звергнуты Зянонам, памёр у зняволенні ад голаду |
Сын Васіліска, які прысвоіў сыну тытул Аўгуста, пляменнік Верыны, жонкі Льва I | Васіліск | пам. узімку 476/477, Кападокія | ||
Анастасій I лац.: Flavius Anastasius грэч. Ἀναστάσιος A΄ |
Флавій Анастасій | 11 красавіка 491 — 9 ліпеня 518 | Жаніўся на Арыядне, удаве Зянона | каля 430, Дурэс — 9 чэрвеня 518, Канстанцінопаль |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Юстын I лац.: Flavius Iustinus грэч. Ἰουστίνος |
Флавій Юстын | 518 — 1 красавіка 527 (аднаасобна) 1 красавіка 527 — 1 жніўня 527 сукіраванне з пляменнікам Юстыніянам I |
Абраны сенатам | Юстыніян I | ?, каля Наіса — 1 жніўня 527, Канстанцінопаль | ||
Юстыніян I лац.: Flavius Petrus Sabbatius Justinianus грэч. Ιουστινιανός Α' (ο Μέγας) |
Флавій Пётр Савацій Юстыніян | 1 красавіка 527 — 1 жніўня 527 сукіраванне з дзядзькоў Юстынам I 1 жніўня 527 — 14 лістапада 565 аднаасобна |
Пляменнік і суправіцель Юстына I | Юстын I | 11 мая 483, Таўрэсій, Дарданія — 14 лістапада 565, Канстанцінопаль | ||
Юстын II лац.: Flavius Iustinus Iunior лац.: Flavius Iustinus Iunior Augustus грэч. Ιουστίνος Β |
Флавій Юстын Юніёр Аўгуст як імператар — Флавій Юстын Юніёр Аўгуст |
15 лістапада 565—574 аднаасобна 574 — 26 верасня 578 сукіраванне з Тыберыем II Канстанцінам |
Пляменнік Юстыніяна I | Тыберый II Канстанцін | 520 — 4 кастрычніка 578 | ||
Тыберый II Канстанцін лац.: Flavius Tiberius Constantinus лац.: Flavius Tiberius Constantinus Augustus грэч. Τιβέριος Β′ Κωνσταντίνος |
Флавій Тыберый Канстанцін як імператар — Флавій Тыберый Канстанцін Аўгуст |
574 — 4 кастрычніка 578 сукіраванне з Юстынам II 4 кастрычніка 578 — 14 жніўня 582 адзінаўладна |
Усыноўлены Юстынам II у 574 г. | Юстын II | 520, Фракія — 14 жніўня 582 | ||
Маўрыкій лац.: Flavius Mauricius Tiberius лац.: Flavius Mauricius Tiberius Augustus грэч. Μαυρίκιος |
Флавій Маўрыкій Тыберый як імператар — Флавій Маўрыкій Тыберый Аўгуст |
14 жніўня 582 — 23 лістапада 602 абезгалоўлены па загадзе ўзурпатара Фокі |
Зяць Тыберыя II Канстанціна | 539, Аравіс, Кападокія — 27 лістапада 602, Халкідон | |||
Фока лац.: Flavius Phocas лац.: Flavius Phocas Augustus грэч. Φωκᾶς |
Флавій Фока як імператар — Флавій Фока Аўгуст |
23 лістапада 602 — 5 кастрычніка 610 зрынуты будучым імператарам Іракліем I, разадраны народам |
Абвешчаны войскамі, зрынуў і пакараў смерцю Маўрыкія | пам. 5 кастрычніка 610, Канстанцінопаль |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Іраклій I лац.: Flavius Heraclius лац.: Flavius Heraclius Augustus грэч. Ηράκλειος; арм.: Հէրագլիըս |
Флавій Іраклій як імператар — Флавій Іраклій Аўгуст |
5 кастрычніка 610 — 11 лютага 641 | Бацька — экзарх Афрыкі Іраклій; з яго дапамогай зрынуў Фоку |
574, Кападокія — 11 лютага 641 | |||
Канстанцін III лац.: Heraclius Novus Constantinus грэч. Κωνσταντίνος Γ' Ηράκλειος |
Іраклій Новы Канстанцін | 11 лютага — 24 мая 641 у сукіраванні з братам Іракліем II |
Старэйшы сын Іраклія I (ад першага шлюбу) | Іраклій II | 3 мая 612 — 24 мая 641, Канстанцінопаль | ||
Іраклій II лац.: Constantinus Heraclionus грэч. Ηράκλειος Β′ |
Канстанцін Іракліён | 11 лютага — 24 мая 641 у сукіраванні з братам Канстанцінам III 24 мая — верасень 641 аднаасобна; адхілены сенатам і адпраўлены ў ссылку |
Малодшы сын Іраклія I (ад другога шлюбу) | Канстанцін III | 626, Лазіка — 641 | ||
Канстант II грэч. Κώνστας Β' Ηράκλειος |
Канстант Іраклій | верасень 641 — 15 верасня 668 забіты змоўшчыкамі падчас купання |
Сын Канстанціна III і ўнук Іраклія I | 7 лістапада 630 — 15 верасня 668, Сіракузы | |||
Канстанцін IV грэч. Κωνσταντίνος Δ' (ο Πωγώνατος) лац.: Constantinus IV |
Канстанцін (Паганат: Барадаты) |
15 верасня 668 — 10 ліпеня 685 памёр ад дызентэрыі |
Сын Канстанта II | 652 — 10 ліпеня 685, Канстанцінопаль | |||
Юстыніян II грэч. Ιουστινιανός Β' (ο Ρινότμητος) |
Юстыніян (Рынытмет: Бязносы) |
10 ліпеня 685—695 зрынуты Лявонціем і адпраўлены ў ссылку ў Херсанес 705 — 11 снежня 711 вярнуўся на трон, зрынуўшы Тыверыя III, але затым сам быў звергнуты Філіпікам Варданам і пакараны смерцю |
Сын Канстанціна IV, прызначаны пераемнікам | 669 — 11 снежня 711, Канстанцінопаль | |||
Лявонцій грэч. Λεόντιος |
Лявонцій | 695 — 698 зрынуты Тыверыем III, а затым разам з ім пакараны смерцю Юстыніянам II |
Здзейсніў пераварот, зрынуўшы і адправіўшы ў ссылку Юстыніяна II | пам. 15 лютага 706, Канстанцінопаль | |||
Тыверый III грэч. Αψίμαρος грэч. Τιβέριος Γ' лац.: Tiberius III |
Апсімар, як імператар — Тыверый |
698 — 705 зрынуты Юстыніянам II, пасля чаго пакараны смерцю разам з Лявонціем |
Абвешчаны войскамі, зрынуў і саслаў у манастыр Лявонція | Памфілія — 15 лютага 706, Канстанцінопаль | |||
Філіпік Вардан грэч. Φιλιππικὸς Βαρδάνης лац.: Philippicus Bardanes |
Філіпік Вардан | 11 снежня 711 — 3 чэрвеня 713 зрынуты сваім сакратаром Арцеміем, якія прыняў затым імя Анастасій II |
Абвешчаны войскамі, зрынуў і пакараў смерцю Юстыніяна II | пам. 713 | |||
Анастасій II грэч. Ἀρτέμιος лац.: Artemius грэч. Ἀναστάσιος Β΄ лац.: Anastasius II |
Арцемій, як імператар — Анастасій |
3 чэрвеня 713 — май 715 зрынуты Феадосіем III пастрыгся ў манахі |
У выніку змовы зрынуў Філіпіка Вардана | пам. 718 | |||
Феадосій III грэч. Θεοδόσιος Γ΄ лац.: Theodosius III |
Феадосій | май 715 — 25 сакавіка 717 звергнуты стратыгам Львом III Ісаўрам, сышоў у манастыр у Эфесе |
Абвешчаны войскамі, зрынуў Анастасія II | пам. пасля 754, Эфес |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Леў III Ісаўр грэч. Λέων Γ΄ (ο Ίσαυρος) лац.: Leo III |
Леў | 25 сакавіка 717 — 18 чэрвеня 741 | Зрынуў і прымусіў адрачыся на сваю карысць Феадосія III | 685, Германікія, Малая Азія — 18 чэрвеня 741 | |||
Канстанцін V грэч. Κωνσταντίνος Ε΄ (ο Κοπρώνυμος) |
Канстанцін (Капранім) | 18 чэрвеня 741 — 14 верасня 775 да лістапада 743 кантраляваў толькі Малую Азію |
Сын Льва III Ісаўра | праціўнік — Артавазд | ліпень 718 — 14 верасня 775 | ||
Артавазд грэч. Ἀρταύασδος арм.: Արտավազդ |
Артавазд | чэрвень 741 — 2 лістапада 743 (акрамя Малой Азіі), пасля перамогі Канстанціна V быў аслеплены і сасланы ў манастыр |
Абвешчаны войскамі | праціўнік — Канстанцін V | пам. 743 | ||
Леў IV Хазар грэч. Λέων Δ' (o Χαζάρος) |
Леў | 25 сакавіка 775—776 (аднаасобна) 776 — 8 верасня 780 зрабіў суправіцелем сына Канстанціна VI |
Сын Канстанціна V | Канстанцін VI | 25 студзеня 750 — 8 верасня 780 | ||
Канстанцін VI грэч. Κωνσταντίνος Ϛ΄ |
Канстанцін | 776 — 8 верасня 780 суправіцель бацькі Льва IV Хазара 8 верасня 780 — снежань 790 пры рэгенцтве маці Ірыны снежань 790 — 15 жніўня 797 аднаасобна, зрынуў маці Ірынай |
Сын Льва IV Хазара | Леў IV Хазар, рэгенцтва маці — Ірыны |
14 студзеня 771—797 | ||
Ірына грэч. Ειρήνη |
Ірына | 8 верасня 780 — снежань 790 рэгент над сынам Канстанцінам VI 15 жніўня 797 — 31 кастрычніка 802 аднаасобна, зрынута Нікіфарам I |
Жонка Льва IV Хазара, маці Канстанціна VI, зрынула сына 15 жніўня 797 |
рэгент над сынам Канстанцінам VI | каля 752 — 9 жніўня 803, востраў Лесбас |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Нікіфар I грэч. Νικηφόρος Α' |
Нікіфар | 31 кастрычніка 802—803 аднаасобна 803 — 26 ліпеня 811 прызначыў у суправіцелі сына Стаўракія, загінуў у бітве з балгарскім ханам Крумам |
Скарбнік пры двары Ірыны, якую зрынуў | Стаўракій | 760, Селеўкія Сідэра, Пісідыя — 26 ліпеня 811, Вырбішскі праход праз Балканы | ||
Стаўракій грэч. Σταυράκιος |
Стаўракій | 803 — 26 ліпеня 811 суправіцель бацькі Нікіфара I 26 ліпеня — 2 кастрычніка 811 аднаасобна, звергнуты Міхаілам I Рангавэ |
Сын і суправіцель Нікіфара I | Нікіфар I | пам. 11 студзеня 812, у манастыры | ||
Міхаіл I Рангавэ грэч. Μιχαήλ Α' Ραγκαβής лац.: Michael Rangabes Ignatios |
Міхаіл Рангавэ Ігнацій | 2 кастрычніка 811 — 11 ліпеня 813 адрокся і сышоў у манастыр пасля абвяшчэння імператарам Льва V Армяніна |
Зяць Нікіфара I, зрынуў хворага Стаўракія | пам. 11 студзеня 844 | |||
Леў V Армянін арм.: Լեւոն Արծրունի грэч. Λέων Ε' (ο Αρμένιος) лац.: Leo V |
Лявон Арцруні як імператар — Леў |
11 ліпеня 813 — 23 снежня 813 аднаасобна 23 снежня 813 — 25 снежня 820 зрабіў суправіцелем сына Канстанціна Сімбата, забіты прыхільнікамі Міхаіла Амарыяніна падчас каляднай службы ў Саборы Св. Сафіі |
Абвешчаны войскамі, дамогся адрачэння на сваю карысць Міхаіла I Рангавэ | Канстанцін Сімбат | 775 — 25 снежня 820, Канстанцінопаль | ||
Канстанцін Сімбат грэч. Συμβάτιος грэч. Κωνσταντίνος |
Сімбат як імператар — Канстанцін |
23 снежня 813 — 25 снежня 820 забіты прыхільнікамі Міхаіла Амарыяніна падчас каляднай службы ў саборы Св. Сафіі |
Сын і суправіцель Льва V Армяніна | Леў V Армянін | пам. 25 снежня 820, Канстанцінопаль |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Міхаіл II Траўл грэч. Μιχαήλ Β' (ο Τραυλός) |
Міхаіл | 25 снежня 820—821 аднаасобна 821 — 2 кастрычніка 829 зрабіў суправіцелем сына Феафіла |
Арганізавала змову супраць Льва V Армяніна | Феафіл | пам. 2 кастрычніка 829 | ||
Феафіл грэч. Θεόφιλος |
Феафіл | 821 — 2 кастрычніка 829 суправіцель бацькі Міхаіла II Траўла 2 кастрычніка 829—840 аднаасобна 840 — 20 студзеня 842 зрабіў суправіцелем сына Міхаіла III |
Сын і суправіцель Міхаіла II Траўла | Міхаіл II Траўл, Міхаіл III |
813 — 20 студзеня 842 | ||
Міхаіл III грэч. Μιχαήλ Γ' (ο Μέθυσος) |
Міхаіл (П’яніца) | 840 — 20 студзеня 842 суправіцель бацькі Феафіла 20 студзеня 842—856 з рэгентам — маці Фядорай 856 — 26 мая 866 аднаасобна 26 мая 866 — 24 верасня 867 зрабіў суправіцелем Васіля Македаняніна, прыхільнікамі якога быў забіты |
Сын і суправіцель Феафіла | Феафіл, рэгент — маці Феадора, Васіль I Македанянін |
19 студзеня 840 — 24 верасня 867, Канстанцінопаль |
Чырванаватым фонам у гэтым раздзеле вылучаны прадстаўнікі роду Лакапінаў, якія былі суправіцелямі Канстанціна VII Багранароднага з 920 па 945 гады і фактычна кіравалі дзяржавай. Завяршаюць гэты раздзел Міхаіл VI Стратыётык і Ісак I Камнін, якія да членаў дынастыі не адносяцца і з’яўляюцца пераходнымі фігурамі да дынастыі Дука.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Аляксей I Камнін грэч. Ἀλέξιος Α' Κομνηνός |
Аляксей Камнін | 4 красавіка 1081 — 15 жніўня 1118 з 1092 зрабіў суправіцелем сына Іаана II Камніна |
Адхіліў Нікіфара III Ватаніята | Іаан II Камнін | 1056 — 15 жніўня 1118, Канстанцінопаль | ||
Іаан II Камнін грэч. Ίωάννης Β΄ Κομνηνός (o Καλός) |
Іаан Камнін (Прыгожы) | 1092 — 15 жніўня 1118 суправіцель бацькі Аляксея I Камніна 15 жніўня 1118—1122 аднаасобна 1122 — лета 1142 зрабіў суправіцелем старэйшага сына Аляксея Камніна 1142 — 5 красавіка 1143 зрабіў суправіцелем малодшага сына Мануіла I Камніна, загінуў на паляванні |
Сын і суправіцель Аляксея I Камніна | Аляксей I Камнін, Аляксей Камнін, Мануіл I Камнін |
13 верасня 1087, Канстанцінопаль — 8 красавіка 1143, Кілікія | ||
Аляксей Камнін грэч. Ἀλέξιος Κομνηνός |
Аляксей Камнін | 1122 — лета 1142 суправіцель бацькі Іаана II Камніна, памёр ад хваробы |
Старэйшы сын і суправіцель Іаана II Камніна | Іаан II Камнін | люты 1106 — лета 1142, Анталія | ||
Мануіл I Камнін грэч. Μανουήλ Α' Κομνηνός (ο Μέγας) |
Мануіл Камнін (Вялікі) | 1142 — 5 красавіка 1143 суправіцель бацькі Іаана II Камніна, 5 красавіка 1143 — 24 верасня 1180 аднаасобна |
Малодшы сын і суправіцель Іаана II Камніна | Іаан II Камнін | 28 лістапада 1118, Канстанцінопаль — 24 верасня 1180, Канстанцінопаль | ||
Аляксей II Камнін грэч. Αλέξιος Β’ Κομνηνός |
Аляксей Камнін | 24 верасня 1180 — кастрычнік 1183 задушаны цецівой лука па загадзе стрыечнага дзядзькі Андроніка I Камніна |
Сын Мануіла I Камніна | 14 верасня 1169, Канстанцінопаль — кастрычнік 1183, Канстанцінопаль | |||
Андронік I Камнін грэч. Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός |
Андронік Камнін | кастрычнік 1183 — 12 верасня 1185 разадраны натоўпам падчас перавароту Ісака II Ангела |
Кузен Мануіла I Камніна, у 1182 адхіліў яго сына Аляксея II Камніна, а пасля яго забойства ажаніўся з яго ўдавой | 1118 — 12 верасня 1185, Канстанцінопаль |
Завяршальны даны раздзел Аляксей V Дука да дынастыі Ангелаў не адносіцца, але, прыняўшы ўладу пасля яе падзення, стаў пераходнай фігурай перад захопам крыжакамі Канстанцінопаля і часовага распаду Візантыйскай імперыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ісак II Ангел грэч. Ισαάκιος Β’ Άγγελος |
Ісак Ангел | 12 верасня 1185—1195 зрынуты старэйшым братам Аляксеем III Ангелам і аслеплены 1203 — 28 студзеня 1204 вернуты на прастол разам з сынам Аляксеем IV Ангелам (зрынуў старэйшага брата Аляксея III Ангела), ізноў зрынуты Аляксеем V Дукай |
Адхіліў і арганізаваў забойства Андроніка I Камніна, ажаніўся з яго ўдавой | Аляксей IV Ангел | верасень 1156 — 28 студзеня 1204 | ||
Аляксей III Ангел грэч. Αλέξιος Γ' Άγγελος |
Аляксей Ангел | 1195 — 1203 зрынуты малодшым братам Ісакам II Ангелам, які вярнуўся на прастол |
Старэйшы брат Ісака II Ангела, адхіліў яго ад улады | 1153 — 1211 | |||
Аляксей IV Ангел грэч. Αλέξιος Δ' Άγγελος |
Аляксей Ангел | 1203 — 28 студзеня 1204 суправіцель бацькі Ісака II Ангела, разам з ім зрынуты Аляксеем V Дукай і пасля задушаны па яго загадзе |
Сын і суправіцель бацькі Ісака II Ангела | Ісак II Ангел | 1183 — 8 лютага 1204 | ||
Аляксей V Дука грэч. Ἀλέξιος Δούκας |
Аляксей Дука | 5 лютага — 12 красавіка 1204 зрынуты і пакараны смерцю крыжакамі |
Зрынуў Ісака II Ангела і яго сына Аляксея IV Ангела | Аляксей IV Ангел | пам. у снежні 1205 |
«Нікейская імперыя» (грэч. Βασίλειον τῆς Νίκαιας) — дзяржава са сталіцай у Нікеі, якая ўтварылася на тэрыторыі Азіі пасля захопу Канстанцінопаля крыжакамі ў 1204 годзе і праіснавала да 1261 года. Нікейская імперыя была найбуйнейшым з падобных утварэнняў, яе імператары працягвалі лічыць сябе сапраўднымі кіраўнікамі Візантыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Канстанцін XI Ласкарыс грэч. Κωνσταντίνος Λάσκαρης |
Канстанцін Ласкарыс | 13 красавіка 1204 — 19 сакавіка 1205 Пасля ўзяцця крыжакамі Канстанцінопаля разам з братам Феадорам Ласкарысам бяжыць у Нікею, загінуў у баі з Балдуінам I, 1-м імператарам Лацінскай імперыі |
Абвешчаны ў Агія-Сафія пасля ўцёкаў Аляксея V Дукі | 1170 — 19 сакавіка 1205 | |||
Феадор I Ласкарыс грэч. Θεόδωρος Α' Λάσκαρις |
Феадор Ласкарыс | 19 сакавіка 1205 — лістапад 1221 з 1208 да 1212 зрабіў суправіцелем сына Мікалая Ласкарыса |
Брат Канстанціна Ласкарыса | Мікалай Ласкарыс | каля 1174, Канстанцінопаль — лістапад 1221, Нікея | ||
Мікалай Ласкарыс грэч. Νικόλαος Λάσκαρης |
Мікалай Ласкарыс | 1208 — 1212 суправіцель бацькі Феадора I Ласкарыса |
Сын Феадора I Ласкарыса | Феадор I Ласкарыс | пам. 1212 |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Іаан III Дука Ватац грэч. Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης |
Іаан Дука Ватац | 15 снежня 1221 — 3 лістапада 1254 | Зяць Феадора I Ласкарыса | 1192, Дыдымотыка — 3 лістапада 1254 | |||
Феадор II Дука Ласкарыс грэч. ΙΘεόδωρος Β' Δούκας Λάσκαρης |
Феадор Дука Ласкарыс | 3 лістапада 1254 — 16 жніўня 1258 з 1254 зрабіў суправіцелем сына Іаана IV Дуку Ласкарыса |
Сын Іаан III Дукі Ватаца | Іаан IV Дука Ласкарыс | 1221, Нікея — 18 жніўня 1258, Магнісія | ||
Іаан IV Дука Ласкарыс грэч. Ιωάννης Δ' Δούκας Λάσκαρης |
Іаан Дука Ласкарыс | 1254 — 18 жніўня 1258 суправіцель бацькі Феадора II Дукі Ласкарыса 3 лістапада 1254 — 25 снежня 1261 пры рэгенцтве (а з 1259 пры сукіраванні) Міхаіла Палеалога, які яго зрынуў і асляпіў |
Сын і суправіцель Феадор II Дукі Ласкарыса | Феадор II Дука Ласкарыс, рэгент Міхаіл Палеалог |
25 снежня 1250, Дыдымотыка — каля 1305 |
Апошнім імператарам Нікейскай імперыі з 1259 года быў Міхаіл VIII Палеалог. Паколькі 15 жніўня 1261, узяўшы Канстанцінопаль, ён быў другі раз каранаваны як імператар Візантыі, чым рэстаўраваў адзіную дзяржаву, то звесткі пра яго прыведзены ў раздзеле Імперыя пасля 1261 года.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Бадуэн I Фландрскі фр.: Baudouin VI de Hainaut фр.: Baudouin IX de Flandre фр.: Baudouin I de Flandre |
граф Эно — Бадуэн VI дэ Эно, граф Фландрыі — Бадуэн IX Фландрскі, імператар — Бадуэн I Фландрскі |
16 мая 1204 — канец 1205 трапіў у палон 14 красавіка 1205 балгарамі і памёр у зняволенні |
Абвешчаны імператарам утворанай Лацінскай імперыі | 1171 — 1205, Тырнава | |||
Анры I Фландрскі фр.: Henri de Hainaut фр.: Henri I de Flandre |
Анры дэ Эно, як імператар — Анры I Фландрскі |
20 жніўня 1206—1216 верагодна, атручаны |
Брат Бадуэна I Фландрскага | каля 1174—1216 | |||
П'ер дэ Куртэнэ фр.: Pierre de Courtenay |
П'ер дэ Куртэнэ | 1216 — 1217 узяты ў палон у вайне з Эпірскім дэспататам |
Муж сястры Бадуэна I Фландрскага і Анры I Фландрскага | каля 1180—1219 | |||
Іаланда дэ Куртэнэ фр.: Yolande de Hainaut фр.: Yolande de Courtenay |
Іаланда дэ Эно пасля шлюбу ў 1093 — Іаланда дэ Куртэнэ |
1217 — 1219 | Жонка П'ера дэ Куртэнэ, а таксама сястра Бадуэна I Фландрскага і Анры I Фландрскага, кіравала за мужа, які знік у палоне |
каля 1175—1219, Канстанцінопаль | |||
Рабер дэ Куртэнэ фр.: Robert de Courtenay |
Рабер дэ Куртэнэ | 1219 — 1228 (каранаваны 25 сакавіка 1221, да гэтага фактычным кіраўніком быў рыцар Конан дэ Безан), бег са сталіцы, ратуючыся ад падданых |
Сын П'ера дэ Куртэнэ і Іаланды дэ Куртэнэ, пасля абрання дабіраўся з Францыі 2 года | 1201 — 1228, Марэя | |||
Бадуэн II дэ Куртэнэ фр.: Baudouin II de Courtenay |
Бадуэн дэ Куртэнэ | 1228 — 1261 (каранаваны ў 1231, да 22 сакавіка 1237 з імператарам-рэгентам Жанам дэ Брыенам, пасля ўзяцця Міхаілам VIII Палеалогам Канстанцінопаля бег у Італію, дзе заставаўся намінальным імператарам |
Сын П'ера дэ Куртэнэ і Іаланды дэ Куртэнэ, малодшы брат Рабера дэ Куртэнэ | Жан дэ Брыен | 1217, Канстанцінопаль — кастрычнік 1273, Неапаль | ||
Жан дэ Брыен фр.: Jean de Brienne |
Жан дэ Брыен | 1228 — 1237 імператар-рэгент Бадуэна II дэ Куртэнэ |
Імператар-рэгент Бадуэна II дэ Куртэнэ | Бадуэн II дэ Куртэнэ | 1170 — 22 сакавіка 1237 |
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Аляксей I Вялікі Камнін грэч. Αλέξιος Α΄ Μέγας Κομνηνός |
Аляксей Мега Камнін | красавік 1204 — 1 лютага 1222 | Заснавальнік дынастыі Вялікіх Камнінаў | 1181, Канстанцінопаль — 1 лютага 1222, Трапезунд | |||
Андронік I Гід грэч. Ανδρόνικος Α΄ Γίδος |
Андронік Гід | 1 лютага 1222—1235 | Зяць Аляксея I Вялікага Камніна | пам. 1235, Трапезунд | |||
Іаан I Аксух Вялікі Камнін грэч. Ιωάννης Α΄ Αξούχος Μέγας Κομνηνός |
Іаан Аксух Мега Камнін | 1235 — 1238 | Першы сын Аляксея I Вялікага Камніна | пам. 1238, Трапезунд | |||
Мануіл I Вялікі Камнін грэч. Μανουήλ Α΄ Μέγας Κομνηνός |
Мануіл Мега Камнін | 1238 — сакавік 1263 | Другі сын Аляксея I Вялікага Камніна | 1218, Трапезунд — сакавік 1263, Трапезунд | |||
Андронік II Вялікі Камнін грэч. Ανδρόνικος Β΄ Μέγας Κομνηνός |
Андронік Мега Камнін | сакавік 1263—1266 | Першы сын Мануіла I Вялікага Камніна | 1236, Трапезунд — 1266, Трапезунд | |||
Георгій Вялікі Камнін грэч. Γεώργιος Μέγας Κομνηνός |
Георгій Мега Камнін | 1266 — 1280 пазбаўлены ўлады і зняволены манголамі |
Другі сын Мануіла I Вялікага Камніна | 1255, Трапезунд — пасля 1284 | |||
Іаан II Вялікі Камнін грэч. Ιωάννης Β΄ Μέγας Κομνηνός |
Іаан Мега Камнін | 1280 — 1284 у 1283 адмовіўся ад тытула імператара рамеяў, пазбаўлены ўлады царом Імерэтыі Давітам VI Нарынам на карысць яго жонкі Феадоры Вялікага Камніны (якая была сястрой Іаана II Вялікага Камніна) 1285 — 16 жніўня 1297 вярнуў трон, зрынуўшы сястру |
Трэці сын Мануіла I Вялікага Камніна, узыйшоў на прастол пасля пазбаўлення манголамі ўлады брата Георгія Вялікага Камніна |
1262 ці 1263, Трапезунд — 16 жніўня 1297, крэпасць Лімінія, Трапезундская імперыя |
«Эпірскае царства» (грэч. Δεσποτάτο της Ηπείρου) — сярэднявечная грэчаская дзяржава, якая ўтварылася на землях былой Візантыйскай імперыі. З’яўлялася асколкам Візантыйскай імперыі, нароўні з Нікейскай і Трапезундскай імперыямі.
Па-сапараўднаму грэчаскай дзяржава была ў 1205—1318 гадах, калі кіравала візантыйская дынастыя Дука, якая канкуравала з іншай грэчаскай дзяржавай — Нікейскай імперыяй за права аднавіць Візантыю і заняць яе сталіцу — горад Канстанцінопаль.
Пасля 1318 года ўлада ў Эпіры пераходзіць у рукі італьянскай дынастыі Арсіні, затым да сербаў, французаў, італьянцаў, а да 1479 годзе практычна на ўсёй тэрыторыі Эпіра (за выключэннем некалькіх прыбярэжных венецыянскіх гарадоў) усталёўваецца ўлада Асманскай імперыі.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады кіравання | Прыход да ўлады | Суправіцелі | Гады жыцця | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Міхаіл I Камнін Дука грэч. Μιχαήλ Κομνηνός Δούκας |
Міхаіл Камнін Дука | 1205 — 1215 | Заснавальнік Эпірскага царства | пам. 1215 | |||
Феадор Камнін Дука грэч. Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας |
Феадор Камнін Дука | 1216—1230 | Брат Міхаіла I Камніна Дукі | пам. 1253 | |||
Міхаіл II Камнін Дука грэч. Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας |
Міхаіл Камнін Дука | 1230 — 1271 | Cын Міхаіла I Камніна Дукі | пам. каля1266 | |||
Нікіфар I Камнін Дука грэч. Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας |
Нікіфар Камнін Дука | 1271 — 1297 | Cын Міхаіла II Камніна Дукі | каля 1240—1297 | |||
Тамаш I Камнін Дука грэч. Θωμάς Α΄ Κομνηνός Δούκας |
Тамаш Камнін Дука | 1297—1318 У 1318 уладу ў Эпіры захапіў італьянскі род Арсіні. |
Сын Нікіфара I Камніна Дукі | 1285 — 1318 |
Прадстаўнікі дынастыі Кантакузінаў вылучаны ў табліцы чырванаватым фонам.
Пасля падзення Канстанцінопаля яшчэ некалькі прадстаўнікоў дынастыі Палеалогаў насілі тытул імператараў, хоць, валодалі толькі Марэяй, і фактычна імі ўжо не з’яўляліся.
Імя | Імя на беларускай мове | Партрэт | Гады намінальнага «кіравання» | Прыход да «ўлады» | Суправіцелі | Пра жыццё | Інш. |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Дзімітрый Палеалог грэч. Δημήτριος Παλαιολόγος |
Дзмітрый Палеалог | 1453 — 1460 | Сын Мануіла II Палеалога, брат Іаана VIII Палеалога і Канстанціна XI Палеалога | каля1407 — 1470 | |||
Тамаш Палеалог грэч. Θωμάς Παλαιολόγος |
Тамаш Палеалог | 1453 — 12 мая 1465 | Сын Мануіла II Палеалога, брат Іаана VIII Палеалога і Канстанціна XI Палеалога | каля1409 — 12 мая 1465 | |||
Андрэй Палеалог грэч. Ανδρέας Παλαιολόγος |
Андрэй Палеалог | 12 мая 1465—1502 | Сын Тамашы Палеалога | каля1453 — 1502 |
Фота і Відэа на Вікісховішчы |