Xipe-Totec
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Tad | Ōmeteōtl |
| Breur pe c'hoar | Tezcatlipoca, Quetzalcoatl, Huitzilopochtli |
E mitologiezh an Azteked, Xipe Totec (Xīpe Totēc /ˈʃiːpe ˈtoteːk(ʷ)/ e nahouatleg klasel) pe Xipetotec ("Hon Aotrou, an hini digroc'henet") a oa un doue eus al labour-douar, eus ar struj, ar reter, an nevezamzer, an orfebourien, an dieubadur, hag ar c'houlzoù-amzer. Anavezet e oa Xipe Totec dindan anvioù all, en o mesk Tlatlauhca (e nahouatleg /t͡ɬaˈt͡ɬawka/), Tlatlauhqui Tezcatlipoca (/t͡ɬaˈt͡ɬawki teskat͡ɬiˈpoːka/) ("Melezour ruz a zivoged"), Yohuallahuan ("an ever diouzh an noz"), ha Yaotzin ("Enebour enoret"). Azeulet e oa ur furm eus an doue-se gant an Dlaxcalteked hag an Huexotzincaed anvet Camaxtli, hag heñvel eo ouzh Yopi, un doue Zapotek a weler skeudennaouet war jarloù eus ar prantad klasel. An doueez kevatal da Xipe Totec e oa Xilonen-Chicomecoatl.
Xipe Totec zo un doue eus nevezadur ar struj hag eus ar brezel. En em gignañ a rae e-unan da reiñ boued d'an dud, un arouez eus an doare ma koll an had maiz o gwiskadoù diavaez a-raok diwan hag eus an naeron a cheñch kroc'hen. Taolennet e vez alies e ruz dindan ar c'hroc'hen kignet gwisket gantañ, ar pezh a ra dave d'ar fed m'eo kignet e-unan. Krediñ a rae an Azteked e oa bet ijinet ar brezel gant Xipe Totec. Dougen a ra an tog begek hag ar vazh-strakell, evel an impalaerien vec'hikat er brezel. Un templ anvet Yopico en doa e diabarzh Templ bras Tenochtitlan. Liammet eo Xipe Totec ouzh ar burbuennoù, an danijenn, ha kleñvedoù an daoulagad, ha marteze gant ar vosenn. Xipe Totec en deus ul liamm kreñv gant kleñvedoù evel ar vrec'h, ar c'hlogorennoù ha drougoù an daoulagad ha pa c'houzañve unan bennak unan eus ar c'hleñvedoù-se e veze graet profoù dezhañ.
Diasur eo orin an doue-se. Azeulet e veze Xipe Totec un tamm e pep lec'h e kreiz Mec'hiko da vare Aloubadeg ar Spagnoled, hag anavet e oa er pep brasañ eus Mezoamerika. Kavet ez eus bet skeudennoù eus an doue-mañ ken pell ha Tazumal er Salvador. Azeulet e veze Xipe Totec hed-ha-hed arvor Pleg-mor Mec'hiko da vare deroù ar prantad goude-klasel. Dont a reas an doue-mañ da vezañ un doue pouezus evit an Azteked goude o aloubadeg eus arvor Pleg-mor Mec'hiko e-kreiz ar XVvet kantved.
E miz Genver 2019, arkeologourien eus Mec'hiko a laboure evit Skol-uhel vroadel an antropologiezh hag an Istor a gadarnaas o doa dizoloet ar c'hentañ templ anavet a oa gouestlet da Xipe Totec e stad Puebla e Mec'hiko. Kavet e oa an templ dre ma oad o studiañ aspadennoù eus ar pobloù popolucat. Savet e oa bet an templ ganto en un tolead anvet Ndachjian-Tehuacan etre 1000 ha 1260 goude J.-K. a-raok aloubadeg an Azteked.
Levrlennadur
- Coe, Michael D. (2008). Mexico From the Olmecs to the Aztecs. New York, New York : Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28755-2. OCLC 2008901003.
- (2001) Archaeology of Ancient Mexico and Central American Encyclopedia. New York : Garland Publishing. ISBN 978-0-8153-0887-4.
- Fernández, Adela (1996). Dioses Prehispánicos de México (in es). Mexico City : Panorama Editorial. ISBN 978-968-38-0306-1. OCLC 59601185.
- Matos Moctezuma, Eduardo (1988). The Great Temple of the Aztecs: Treasures of Tenochtitlan, Doris Heyden (trans.), New Aspects of Antiquity series, London : Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-27752-2. OCLC 17968786.
- Matos Moctezuma, Eduardo (2002). Aztecs. London : Royal Academy of Arts. ISBN 978-1-903973-22-6. OCLC 56096386.
- Milbrath, Susan (2003). "Revisiting Mayapan: Mexico's last Maya capital". Ancient Mesoamerica 14: 1–46. DOI:10.1017/s0956536103132178
- Miller, Mary (2003). An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya. London : Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-27928-1. OCLC 28801551.
- Museo de América. Museo de América (Catalogue - item 1991/11/48). Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.
- Neumann, Franke J. (February 1976). "The Flayed God and His Rattle-Stick: A Shamanic Element in Pre-Hispanic Mesoamerican Religion". History of Religions 15 (3): 251–263. DOI:10.1086/462746
- Robelo, Cecilio Agustín (1905). Diccionario de Mitología Nahua (in es). Mexico City, Mexico : Biblioteca Porrúa. Museo Nacional de Arqueología, Historia y Etnología. ISBN 978-9684327955.
- Saville, Marshall (1929). "Saville 'Aztecan God Xipe Totec". Indian Notes(1929): 151–174
- Smith, Michael E. (2003). The Aztecs, second, Malden MA; Oxford and Carlton, Australia : Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-23016-8. OCLC 59452395.
Notennoù
- ↑ Robelo 1905, p. 768.
- ↑ Marshall Saville, 1929, p. 155.
- ↑ Fernández 1992, 1996, pp.60-63 ; Matos Moctezuma 1988, p.181 ; Matos Moctezuma & Solis Olguín 2002, pp.54-5 ; Neumann 1976, pp.252.
- ↑ Fernández 1992, 1996, p.60. Neumann 1976, p.255.
- ↑ Brinton, Daniel G. (April 17, 2021). XV. Hymn to a Night-God.
- ↑ Fernández 1992, 1996, p.60-1.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 ha7,3 Miller & Taube 1993, 2003, p.188.
- ↑ Matos Moctezuma & Solis Olguín 2002, p.426.
- ↑ Evans and Webster 2001, p. 107.
- ↑ Matos Moctezuma & Solis Olguín 2002, p.423.
- ↑ Toby Evans & David Webster, 2001, p.107
- ↑ (11 September 2013) Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia. Taylor & Francis. 218 p. ISBN 978-1-136-80185-3.
- ↑ worldhistory.org
- ↑ (2007) Walking with the Green Man: Father of the Forest, Spirit of Nature. Career Press. 148 p. ISBN 978-1-56414-931-2.
- ↑ Fernández 1992, 1996, p.62"
- ↑ Citing Bernardino de Sahagún: (1970-01-01) General history of the things of New Spain : Book I, the Gods. School of American Research. ISBN 9780874800005. OCLC 877854386.
- ↑ Fernández 1992, 1996, p.60.
- ↑ Wade, Lizzie, "Archaeologists have found a temple to the ‘Flayed Lord’ in Mexico", Science, 4 a viz Genver 2019
- ↑ Mexican experts discover first temple of god depicted as skinned human corpse (3 January 2019).
