Ανρί Λεφέβρ | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Henri Lefebvre (Γαλλικά) |
Γέννηση | 16 Ιουνίου 1901 Αζετμό |
Θάνατος | 29 Ιουνίου 1991 Ναβάρενξ |
Χώρα πολιτογράφησης | Γαλλία |
Θρησκεία | αθεϊσμός |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Ομιλούμενες γλώσσες | Γαλλικά |
Σπουδές | Φιλοσοφική Σχολή των Παρισίων Πανεπιστήμιο του Παρισιού |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | φιλόσοφος πολιτικός κοινωνιολόγος διδάσκων πανεπιστημίου κριτικός λογοτεχνίας αγωνιστής της Γαλλικής αντίστασης γεωγράφος |
Εργοδότης | Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου Πανεπιστήμιο Παρί-Ναντέρ |
Πολιτική τοποθέτηση | |
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα | Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα |
Οικογένεια | |
Τέκνα | Roland Lefebvre |
Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Ανρί Λεφέβρ (16 Ιουνίου 1901 – 29 Ιουνίου 1991) ήταν γάλλος μαρξιστής φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, γνωστός ως ο πρώτος που ασχολήθηκε με την κριτική της καθημερινής ζωής, για την εισαγωγή εννοιών όπως το δικαίωμα στην πόλη και την παραγωγή του κοινωνικού χώρου, καθώς και για το έργο του σχετικά με τη διαλεκτική, την αποξένωση, τον υπαρξισμό, τον στρουκτουραλισμό και την κριτική του σταλινισμού. Ο Λεφέβρ έγραψε πάνω από εξήντα βιβλία και τριακόσια άρθρα.
Ο Λεφέβρ γεννήθηκε στο Χαζετμό, Λαντ, της Γαλλίας. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων (Σορβόννη), όπου αποφοίτησε το 1920. Από το 1924 εργαζόταν με τους Πωλ Νιζάν, Νόρμπερτ Γκούτερμαν, Ζωρζ Φριντμάν, Ζωρζ Πολιτζέ και Πιερ Μοράνζ στην ομάδα Φιλοσοφίες όπου επιδίωκαν μια "φιλοσοφική επανάσταση". Αυτό τους έφερε σε επαφή με Σουρεαλιστές, Ντανταϊστές και άλλες ομάδες, πριν μετακινηθούν προς το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας (ΚΚΓ).
Ο Λεφέβρ εντάχθηκε στο ΚΚΓ το 1928 και έγινε ένας από τους πιο επιφανείς γάλλους μαρξιστές διανοούμενους κατά το δεύτερο τέταρτο του 20ού αιώνα, πριν από την ένταξή του στη γαλλική αντίσταση. Από το 1944 έως το 1949, ήταν διευθυντής του Radiodiffusion Française, ενός γαλλικού ραδιοφωνικού σταθμού στην Τουλούζη. Μεταξύ των έργων του ήταν ένα αντι-σταλινικό, κείμενο, με μεγάλη επιρροή, που ονομάζεται Διαλεκτικός Υλισμός (1940). Επτά χρόνια αργότερα, ο Λεφέβρ δημοσίευσε τον πρώτο τόμο του Κριτική της Καθημερινής Ζωής. Το πρώιμο έργο του σχετικά με τη μέθοδο επευφημήθηκε από τον Σαρτρ ο οποίος το ενσωμάτωσε στο Κριτική του Διαλεκτικού Λόγου (1960). Κατά τη διάρκεια της τριακονταετούς θητείας του στο ΚΚΓ, ο Λεφέβρ είχε επιλέξει να δημοσιεύσει κρίσιμες επιθέσεις σε θεωρητικούς αντιπάλους, ειδικά υπαρξιστές, όπως ο Σαρτρ και, ο πρώην συνάδελφός του, Νιζάν, μόνο και μόνο για να θέσει τον εαυτό του σκόπιμα εκτός κόμματος, λόγω των ετερόδοξων θεωρητικών και πολιτικών απόψεών του στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Στη συνέχεια από βασικός διανοούμενος του ΚΚΓ έγινε από τους πιο σημαντικούς επικριτές του τόσο για την πολιτική που ασκούσε (π.χ. η έλλειψη άποψης σχετικά με την Αλγερία και γενικότερα, ο μερικός απολογισμός και η συνέχιση του Σταλινισμού) όσο και για το πνευματικό θεωρητικό του πλαίσιο (για τον Δομισμό δηλαδή και ειδικά για το έργο του Λουί Αλτουσέρ)
Το 1961, ο Λεφέβρ, έγινε καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, πριν από την ένταξή του στη σχολή του νέου πανεπιστημίου Ναντέρ το 1965. Ήταν ένας από τους πιο σεβαστούς καθηγητές, ο οποίος είχε επηρεάσει και αναλύσει τη φοιτητική εξέγερση του Μαΐου του 1968. Ο Λεφέβρ εισήγαγε την έννοια του δικαιώματος στην πόλη στο βιβλίο του Le Droit à la ville το 1968 (η δημοσίευση του βιβλίου προηγείται των εξεγέρσεων του Μαΐου του 1968 που έλαβαν χώρα σε πολλές πόλεις της Γαλλίας). Μετά τη δημοσίευση αυτού του βιβλίου, ο Λεφέβρ έγραψε πολλά σημαίνοντα έργα για τις πόλεις, την αστυφιλία, το χώρο, συμπεριλαμβανομένου και το Παραγωγή του Χώρου (1974), το οποίο έγινε ένα από τα πιο σημαντικά, και με πυκνές αναφορές, έργα για την αστική θεωρία. Από τη δεκαετία του 1970, Λεφέβρ είχε δημοσιεύσει μερικές από τις πρώτες κριτικές δηλώσεις σχετικά με το έργο των μεταδομιστών και ειδικά του Φουκώ. Στα χρόνια που ακολούθησαν συμμετείχε στην συντακτική ομάδα του Επιχειρήματα, ένα Νέο Αριστερό περιοδικό που επιδίωκε σε μεγάλο βαθμό να εξοικειώσει το γαλλικό κοινό με τον κεντροευρωπαϊκό ρεβιζιονισμό.
Ο Λεφέβρ πέθανε το 1991. Στη νεκρολογία του, το περιοδικό Ριζοσπαστική Φιλοσοφία τίμησε τη μακρά και πολύπλοκη καριέρα και επιρροή του:
Μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του Λεφέβρ στην κοινωνική σκέψη είναι η ιδέα του για την «κριτική της καθημερινής ζωής», η οποία πρωτοστάτησε στη δεκαετία του 1930. Ο Λεφέβρ ορίζει την καθημερινή ζωή διαλεκτικά ως τη διασταύρωση της «ψευδαίσθησης και της αλήθειας, της δύναμης και της ανημπόριας... η τομή των στοιχείων που ο άνθρωπος ελέγχει και αυτών που δεν ελέγχει»,είναι εκεί όπου η διαρκής μετασχηματιστική σύγκρουση προκύπτει μεταξύ διαφορετικών, ειδικών ρυθμών: οι πολυρυθμικές δέσμες των φυσικών ρυθμών του σώματος, οι φυσιολογικοί (φυσικοί) ρυθμοί και οι κοινωνικοί ρυθμοί (Λεφέβρ και Ρεγκιουλιέ, 1985: 73). Η καθημερινότητα είναι εν συντομία, ο χώρος στον οποίο όλη η ζωή συμβαίνει, όπου το σύνολο των επί μέρους δραστηριοτήτων λαμβάνει χώρα. Ενώ το θέμα αυτό παρουσιάστηκε σε πολλά έργα του, αναπτύσσεται κυρίως σε τρεις τόμους οι οποίοι κυκλοφόρησαν μεμονωμένα, με διαφορά δεκαετιών, το 1947, το 1961 και το 1981.
Ο Λεφέβρ υποστήριζε ότι η καθημερινή ζωή ήταν ένας μη ανεπτυγμένος τομέας σε σχέση με την τεχνολογία και την παραγωγή, και, επιπλέον, το γεγονός ότι στα μέσα του 20ου αιώνα, ο καπιταλισμός άλλαξε τόσο την καθημερινή ζωή ήταν για να την αποικίσει και να τη μετατρέψει σε μια ζώνη αμιγώς καταναλωτική. Σε αυτή τη ζώνη της καθημερινότητας (πλήξης) που βρίσκονται όλα τα μέλη της κοινωνίας, ανεξαρτήτως τάξης ή επαγγέλματος, η αυτοκριτική της καθημερινής πραγματικότητας της πλήξης κόντρα στις κοινωνικές υποσχέσεις του ελεύθερου χρόνου και της αναψυχής, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατανόηση και, στη συνέχεια, στην επανάσταση στην καθημερινή ζωή. Αυτό ήταν σημαντικό για τον Λεφέβρ, επειδή η καθημερινή ζωή είναι εκεί που είδε ότι ο καπιταλισμός επιβιώνει και αναπαράγει τον εαυτό του. Χωρίς την επαναστατικοποίηση της καθημερινής ζωής, ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να μειώνει την ποιότητά της, και να αναστέλλει την πραγματική αυτο-έκφραση. Η κριτική της καθημερινής ζωής, ήταν ζωτικής σημασίας, διότι κατά τον Λεφέβρ μόνο μέσα από την ανάπτυξη των συνθηκών της ανθρώπινης ζωής—και όχι αφηρημένα μέσω του ελέγχου των παραγωγικών δυνάμεων—οι άνθρωποι θα μπορούσαν να φθάσουν σε μία συγκεκριμένη ουτοπική ύπαρξη.
Η εργασία του Λεφέβρ για την καθημερινή ζωή είχε πολύ μεγάλη επιρροή στη γαλλική θεωρία, ιδιαίτερα στους Καταστασιακούς, καθώς και στην πολιτική (π. χ. στη φοιτητική εξέγερση του Μαΐου του 1968). Ο τρίτος τόμος έχει επίσης πρόσφατα επηρεάσει μελετητές της ψηφιακής τεχνολογίας και της πληροφορίας , δεδομένου ότι υπάρχει ένα τμήμα που ασχολείται εκτεταμένα με αυτό το θέμα, συμπεριλαμβανομένης της ανάλυσης στην έκθεση Nora-Minc (γαλ.) (1977), με βασικές πτυχές της θεωρία της πληροφορίας, και άλλες γενικές συζητήσεις για την αποικιοποίηση της καθημερινής ζωής μέσω των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνίας είτε ως "συσκευές", είτε ως "υπηρεσίες".
Ο Λεφέβρ αφιέρωσε μεγάλο κομμάτι των φιλοσοφικών του κειμένων για την κατανόηση της σημασίας (της παραγωγής) του χώρου για αυτό που ονομάζεται αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων της παραγωγής. Αυτή η ιδέα είναι το κεντρικό αφήγημα στο βιβλίο Η Επιβίωση του Καπιταλισμού, που γράφτηκε ως ένα είδος προάγγελου του La Production de l'espace (1974) (Η Παραγωγή του Χώρου). Τα έργα αυτά έχουν επηρεάσει βαθιά την τρέχουσα αστική θεωρία, κυρίως μέσω της ανθρωπογεωγραφίας, όπως φαίνεται στα έργα συγγραφέων όπως Ντέιβιντ Χάρβεϊ, η Ντολόρες Χέιντεν, και ο Έντουαρντ Σόγια, καθώς και μέσω των σύγχρονων συζητήσεων γύρω από την έννοια της χωρικής δικαιοσύνης. Ο Λεφέβρ είναι ευρέως αναγνωρισμένος ως μαρξιστής στοχαστής, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη διεύρυνση της Μαρξιστικής θεωρίας, εισάγοντας στο πεδίο την έννοια της καθημερινής ζωής και τις σύγχρονες έννοιες και επιπτώσεις της συνεχούς μεγέθυνσης του αστισμού στο δυτικό κόσμο κατά τον 20ο αιώνα. Η γενίκευση της βιομηχανίας, και η σχέση της με τις πόλεις, που εξετάζεται στα: La Pensée marxiste et la ville (Η μαρξιστική Σκέψη και η πόλη), Το Δικαίωμα στην Πόλη και Η Αστική Επανάσταση, ήταν τα θέματα των γραπτών του Λεφέβρ στα τέλη της δεκαετίας του 1960, τα οποία αφορούσαν, μεταξύ άλλων, το βαθύ μετασχηματισμό της "πόλης" σε "άστυ", που κορυφώθηκε με την "πλήρη αστικοποίηση της κοινωνίας".
Ο Λεφέβρ ισχυρίζεται ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι παραγωγής του χώρου (δλδ. χωροθεσία), από τον φυσικό χώρο (απόλυτο χώρο) μέχρι τις πιο σύνθετες χωροθεσίες, των οποίων η σημασία παράγεται κοινωνικά (δλδ. κοινωνικός χώρος). Ο Λεφέβρ αναλύει κάθε ιστορική λειτουργία ως μία τριμερή διαλεκτική μεταξύ: των καθημερινών πρακτικών και αντιλήψεων (le perçu - το αντιληπτό), των αναπαραστάσεων ή θεωρίων του χώρου (le conçu - το σχεδιασμένο) και του χωρικού φαντασιακού του χρόνου (le vécu - το βιωμένο).
Το αφήγημα του Λεφέβρ στο βιβλίο Η Παραγωγή του Χώρου είναι ότι ο χώρος αποτελεί ένα κοινωνικό προϊόν, ή μια σύνθετη κοινωνική κατασκευή (που βασίζεται στις αξίες και την κοινωνική παραγωγή εννοιών), που επηρεάζει χωρικές πρακτικές και αντιλήψεις. Το επιχείρημα αυτό συνεπάγεται τη στροφή της έρευνας από το χώρο, αυτό καθαυτό, στις διαδικασίες της παραγωγής του. Eναγκαλίζει την πολλαπλότητα των χώρων που έχουν παραχθεί κοινωνικά και δημιουργούν παραγωγικότητες στις κοινωνικές πρακτικές και εστιάζει στον αντιφατικό, συγκρουσιακό, και, τελικά, στον άκρως πολιτικό χαρακτήρα των διαδικασιών της παραγωγής του χώρου. Ως μαρξιστής θεωρητικός (αλλά εξαιρετικά κριτικός του οικονομικού στρουκτουραλισμού που κυριάρχησε τον ακαδημαϊκό λόγο στις μέρες του), o Λεφέβρ υποστηρίζει ότι αυτή η κοινωνική παραγωγή του αστικού χώρου είναι θεμελιώδους σημασίας για την αναπαραγωγή της κοινωνίας, και άρα του ίδιου του καπιταλισμού. Η κοινωνική παραγωγή του χώρου χρησιμοποιείται από μια ηγεμονική τάξη ως εργαλείο για να αναπαράγει την κυριαρχία της (βλ. Αντόνιο Γκράμσι).
Ο Λεφέβρ υποστήριξε ότι κάθε κοινωνία - και ως εκ τούτου, κάθε τρόπος παραγωγής- παράγει ένα συγκεκριμένο χώρο, το δικό του χώρο. Η πόλη του αρχαίου κόσμου δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια απλή συσσωμάτωση ανθρώπων και πραγμάτων στο χώρο - είχε τη δική της χωρική πρακτική, δημιουργώντας το δικό της χώρο (ο οποίος ήταν κατάλληλος για εκείνη - ο Λεφέβρ υποστηρίζει ότι το πνευματικό κλίμα της αρχαίας πόλης σχετιζόταν πάρα πολύ με την κοινωνική παραγωγή της χωρικότητάς της). Έτσι, αν κάθε κοινωνία παράγει το δικό της χώρο, οποιαδήποτε "κοινωνική ύπαρξη" φιλοδοξεί να είναι ή δηλώνει ότι είναι αληθινή, αλλά δεν παράγει το δικό της χώρο, τότε θα είναι μια παράξενη οντότητα, μία πολύ ιδιαίτερη αποδόμηση, ανίκανη να αποδράσει από την ιδεολογική ή ακόμη και από την πολιτιστική σφαίρα. Με αυτό το επιχείρημα, ο Λεφέβρ επέκρινε τους σοβιετικούς αστικούς σχεδιασμούς στη βάση ότι απέτυχαν να παράγουν ένα σοσιαλιστικό χώρο, αναπαράγοντας το μοντέλο των μοντερνιστών για τον αστικό σχεδιασμό (παρεμβάσεις στο φυσικό χώρο, η οποίες ήταν ανεπαρκείς για την κατανόηση του κοινωνικού χώρου) και εφαρμόζοντάς το σε αυτό το πλαίσιο:
Στο βιβλίο του «Το Αστικό Ερώτημα», ο Μανουέλ Καστέλς επικρίνει τον Μαρξιστικό Ανθρωπισμό του Λεφέβρ και την προσέγγισή του της πόλης με επιρροές από τον Χέγκελ και τον Νίτσε. Η πολιτική κριτική του Καστέλς για την προσέγγιση του Λεφέβρ στο Μαρξισμό, αντηχεί τον Στρουκτουραλιστικό Επιστημονικό Μαρξισμό της σχολή του Λουί Αλτουσέρ, στην οποία ο Λεφέβρ ασκούσε άμεση κριτική. Πολλές απαντήσεις στον Καστέλς δίνονται στο βιβλίο «Επιβίωση του Καπιταλισμού», και ορισμένοι μπορεί να ισχυριστούν ότι η αποδοχή αυτών των κριτικών από τον ακαδημαϊκό κόσμο ήταν ένα κίνητρο για τον Λεφέβρ να γράψει το μακροσκελές και θεωρητικά πυκνό βιβλίο του «Η Παραγωγή του Χώρου».