Al barbagiân (barbagianni in italiân - Tyto alba al nòm sientéfich) l'é un uşèl zanfadōr notûren ch' al fà pêrta ed la faméja di Titonidi (faméja 'd uşê cun la fâcia a fōrma ed cōr).
Aspèt
În pâlid, 33-39 cm 'd altèsa cun avêrta 'd êli 80-90 cm e gh'à al sâmpi lònghi. Quând a se şvèinen al zōni ed câsa a gh'àn un vōl a ònda.
Mâs'c e fèmni a 's arvîşen dimòndi, mó in generêl, al fèmni în un pô pió grôsi di mâs'c e a gh'àn un culōr pió scûr. Al pèiş al và da cîrca 200 grâm per i sòt gèner pió céch (cme per eşèimpi quî dal işòli Galapagos) a pió ed 500 grâm cme i barbagiân dal Nôrd Amèrica, mèinter i barbagiân europèi a pèişen tra i 300 grâm (al mâs'c) a cîrca 400 grâm (la fèmna).
A gh'é soquânt sòt gèner ch' a 's arcgnòsen da i culōr ed la pêrta bâsa dal côrp. Per eşèimpi, al Tyto alba alba ed l' Euròpa ocidentêla l'é praticamèint biânch sòta, mèinter al Tyto alba guttata ed l'Euròpa centrêla l'é aransòun. Tót i sòt gèner a gh'àn al pêrti d'ed sōver grîşi e culôr tèra ròsa. Al piómi l'é in gèner dimòndi luşèint .
Al só ambiĵnt
I barbagiân a gh' n'é dapertót mēno che in Atartide
In uşê carateréstich dal zôni 'd avêrta campâgna e a vân a câsa masmamèint ai mêrşen di bôsch.
În preşèint in tóta l'Amèrica Latèina, a gh' n' é dimòndi in Euròpa, a 'gh n'é mia sōl ind i pôst frèd, cmê int l' Êrch Alpèin, e int la Scandinavia. In Amèrica dal Nord e in Cànada a 'gh n'é pōch e a 'gh n'é gnân ûn in Alàska. In Africa invēci a 'gh n' é 'na grôsa varietê. A 'gh n'é in Indocina e in Australia
Al magnêr
A mâgnen di sòregh muscardèin, râni e insèt e dal bèsti danōşi per l'òm cme i pundgòun, i sòregh, e al têlpi.
Un barbagiân grând al mâgn pió o mēno 3 sòregh al dé. Quând a 's mèten insèm, al mâs'c al zibés a la fèmna 'na ciapêda per avèir al permès ed quacêrla. 'Na côpia ch' la tîra só da i 3 a i 5 céch la magnarà dimòndi di pió.
Rapôrt cun l'òm
Al barbagiân al dà di vantâg cunômich a l'òm perché al fà fōra dal j êtri bèsti danōşi cme sòregh e têlpi. Per cla ragiòun ché i cuntadèin despès în dispôst a dêr cà a i barbagiân cun fêregh di né muntê int al parèidi dal tēşi. In pió al vîn despès druvê ind la câsa cun j uşê, difâti tra i zanfadōr notûren l' è còl pió druvê
Cumportamèint
Per lo pió a stân int al 'stès pôst, a vōlen int la nôt o int la basōra.
A gh' àn un vêrs ch' l' é un sîgh ch' al dà fastédi al j urèc a chi al gh' è aşvèin. In pió a sîghe ch' a sèmbren pgnâti a vapōr. Se vînen ciapê o més al stréchi a 's mèten a pàns' êlt e a 's mèten a şgambinêr.
(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:
Charles Day, Researchers uncover the neural details of how Barn Owls locate sound sources (Cover Story), Physics Today, Zógn2001 Volóm 54 Nómer 6 Pâgina 20
David Tipling, How now, barn owl, New Scientist, Znêr1995, Volóm 145 Nómer 1960 Pâgina 43
Iain Taylor, Barn Owls: Predator-Prey Relationships and Conservation, Cambridge University Press, 1994 - ISBN 0-521-39290-X
(manca)Nôti de spiegasiòun ed la pâginaNôti in fònd a la paginaNote a piè di pagina:
↑Colin Harrison e Peter Castell: Field Guide di nidi di uccelli, uova e nidiacei, Harper Collins Publishers, edisiòun arfâta 2002
(manca)E'v prén interesêr ânca st' al pâgini chéGuarder anchVedere anche:
Tyto alba Insém a "Avibase", bânca dal j infurmasiòun ed j uşê int al mònd
Al barbagiaṅ (Tyto alba) (barbagianni in italiàn) 'l è un uśel rapaś nuturan ch'al fa part ad la famija di Titonidi.
Descrisioṅ
I èṅ dal bèsti śmorti, 33-39 cm d'altesa cun n'apertura alara 'd 80-95 cm e i gh'anan dal śampi lunghi. I sò voi i en undivag quand i èṅ drèe a gnir dateś a i sit ad casa.
Masć e femni i s sumiglian dimondi, ma in gener, al femni i en un pò più grandi di masć e 'd culor più scur. Al péś al varia da 200 gram par al sotaspeci più piculi a più ad 500 gram cum 'l è al barbagiaṅ dal Nord America, inveci i barbagiaṅ ad 'l Europa i peśan 300 gram (i masć) e 400 gram (al femni), par rendar l'idea.
A gh'è soquanti sotaspeci ch'i s cgnossan p'r i culor 'd la part basa dal corp. Ad eśempi, al Tyto alba alba 'd l'Europa ucidentala 'l è praticament tut bianc sota, mentar al Tyto alba guttata 'd l'Europa central 'l è aransi. Tut al sotaspeci i gh'anan al parti sota griśi o śali ocra. Generalment al piumaǵ 'l è dimondi luminoś.
Distribusioṅ e habitat
I barbagiaṅ i s catan in tut i cuntinent ad ecesioṅ ad 'l Antartide.
I en di uśei tipic ad cal śoni ad campagna averta e i casan prevalentement a i bord di bosc.
Alimentasioṅ
I magnan rani, inset e besti danośi par 'l om cum i sorag, i rat e al talpi.
Un barbagiaṅ grand al magna mediament 3 sorag al dè. Durant al period di amor, al masć al regala na bestia da magnar a la femna par utgnir la sò dispunibilità a l'acopiament. Na copia ch'la tira sù da 3 a 5 pulśeṅ la druarà dimondi ruditor piò da prima.
Raport cun i om
Al barbagiaṅ 'l è util ecunomicament par 'l om parchè al fa fóra tanti atri besti danośi cum i en i rudidor e al talpi. 'L è par cal mutiv lè che i cuntadeṅ i metan sù da spes dal cà p'r i barbagiaṅ daghend lor post par nidificar cum i è al scatli ad legn p'r i gnai o un tambur grand muntàa da na banda rispet a un fnil.
Etologia
Praticament al barbagiaṅ al manda śò al sò predi sempar interi sensa far di dan a i os. Quand 'l à digerìi, al spuda fóra i rest dal magnar, os e pei in na bucina cumpata ciamada bora.
I en prevalentement sedentari, nuturaṅ o crepuscolar.
I fan di sig carateristic ch'i dan fastidi a gl'ureci se a s trova davśeṅ a lor.
Anc se al barbagiaṅ al gòd in Itaglia 'd impurtanti miśuri ad cunservasioṅ, a par ch'a gh in sia sempar ad meno. Probabilment al cauśi i en al trasfurmasioṅ di ambient rurai: la mecaniśasioṅ dl'agricultura e 'l uś ad sustansi chimichi ch'i an fat calar al numar dal sò predi.
Animali della campagna emiliana (tradurre)Bèsti ed la campâgna emiliânaBisti d'la canpâgna emigliènaBèsti dla campagna emiglianaBesti d'la campâgna emiliana