Materiaren egoerak: solidoa, likidoa, gasa, plasma eta Bose-Einstein kondentsatua |
Materia masa duen eta espazioan lekua okupatzen duen zerbait da, gauzaki fisiko oro osatuta dagoen gaia. Energiaren eta indar eremuen ekarpenak ez dira materiatzat jotzen, nahiz eta gauzakien masan osagarri izan ahal diren. Materiak unibertso ikusgaiaren gehiengoa osatzen du, nahiz eta, berriz ere, argia ez den materiatzat jotzen. Materiaren zati orori materia-sistema deritzo. Materia-sistemak materia mota bakar batezkoa (gai aratza) edo mota askotakoa (nahastura) izan daitezke. Gure inguruko espazioan leku bat betetzen duen eta masa duen guztia materia da.
Materia bost egoeratan egon daiteke: solidoa, gasa, likidoa, plasma eta Bose-Einstein kondentsatua.
Beste definizio batzuen artean, materia gauza guztiak osatzen dituen errealitate primarioa dela ere esan ohi da.
Substantzia batzuk beste batzuetan eraldatzen dira ezer komuna izan gabe? Gizakia antzinatik saiatu da galdera hau erantzuten eta gaur egun ikerlarien artean onartua dagoen teoria atomiko-molekularrari esker aipatutako eraldaketak uler daitezke.
Historian zehar izandako teoria nagusiak honako hauek izan dira:
Orain materia zati txikienari molekula deritzo. Adibidez, uraren ezaugarriak dituen zatirik txikiena molekula da. Molekulak atomo izeneko zati txikiagoz osatuta daude, baina aurreko adibide berberarekin jarraituz uraren molekula zatitzen badugu atomoak lortuko ditugu, baina ez dituzte uraren ezaugarriak edukiko.
Materiak baditu propietate komunak eta propietate bereziak.
Gorputz material guztiek dituzten propietateak dira eta bi dira: masa eta bolumena.
Substantzia batzuk gainerakoetatik bereizteko eta desberdintzeko. Batzuk agregazio egoerarekin lotuta:
Materia ez dago beti egoera berean. Hiru agregazio-egoera nagusi ditu: solido egoera, likido egoera eta gas egoera. Egoera bakoitzak berezko ezaugarriak ditu:
Egunerokotasunean topa daitezkeen materiaren hiru egoera klasiko horiekin batera, fisika modernoak aurkitu du materia beste bi egoeretan ere egon daitekeela:
Materia ez da beti egoera berean azaltzen. Tenperaturak eragin handia du: