ایزدی، اِزِدی یا اِزیدی (به انگلیسی: Yazidism، یزیدیسم)[۳](به کردی: Êzdiyatî, Êzdîtî یا شَهرفَهدین)[۴][۵][۶] به مجموعه باورها و مناسکی گفته میشود که مردم ایزدی قائل به آن هستند. دین ایزدی یک دین قومباور و یکتاپرست است که ریشه در یک دین باختر ایرانی پیش از زرتشت دارد، که مستقیماً از سنت بین النهرین گرفته شدهاست. اما نظریات پیشین دیرینگی این دین را به مهر پرستی میترائیسم و حتی ادیان میانرودان باستان باستان پیوند میدهد.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]ایزدیها عمدتاً به زبان کردی کرمانجی صحبت می کنند و دین آنها بر اساس اعتقاد به خدایی یگانه که جهان را آفرید و آن را به سرپرستی هفت موجود مقدس موسوم به فرشتگان سپرد، استوار است.[۳][۱۴][۱۵]برجستهترین این فرشتگان ملک طاووس (Tawûsê) نامیده میشود، که رهبر فرشتگان است و بر جهان قدرت دارد.[۱۵][۱۶]
دین باستانی «ایزدی» با کیش یارسان (آیین یاری، کاکهای) همریشه است که البته هر دو از ادیان کهن کرد ها و جدا از اسلام هستند.[۱۷]
اعمال مذهبی
دعاها
دعا در ادبیات ایزدی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. آنها حاوی نمادهای مهم و دانش دینی مرتبط با مردان مقدس، خدا و موقعیتهای روزانه هستند. نمازها عمدتاً خصوصی هستند و بهطور معمول در ملاء عام خوانده نمیشوند. ایزدیها معمولاً بهطور مستقیم به طرف خورشید دعا میکنند،[۱۸] یا دعاها توسط یک نفر در طول یک گردهمایی خوانده میشود. دعاها بر اساس محتوای خود طبقهبندی میشوند:
دعاهای اختصاص داده شده به خدا و موجودات مقدس
دعای کاستهای ایزدی،
دعا برای مناسبتهای خاص،
آداب گذراندن نماز،
دعا در برابر مشکلات و بیماریهای سلامتی،
نمازهای روزانه،
دعاهای مرتبط با طبیعت، یعنی ماه، ستاره، خورشید و غیره[۱۹]
↑Omarkhali, Khanna (2009–2010). "The status and role of the Yezidi legends and myths: to the question of comparative analysis of Yezidism, Yārisān (Ahl-e Haqq) and Zoroastrianism: a common substratum?". Folia Orientalia. 45–46: 197–219. OCLC999248462.