ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար;
Կայք	un.org/sg
	United Nations Secretary-General Վիքիպահեստում

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար (անգլ.՝ Secretary-General of the United Nations), ՄԱԿ-ի գլխավոր պաշտոնակատար անձը։

Գլխավոր քարտուղարին նշանակում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի առաջարկով։ Անվտանգության խորհրդի առաջարկին նախորդում են ոչ պաշտոնական քննարկումները և վարկանշային քվեարկությունները։ Բացի դրանից` Անվտանգության խորհրդի մշտական հինգ անդամներից յուրաքանչյուրն ունի վետոյի իրավունք։ Ընդունված պրակտիկայի համաձայն` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ հինգ երկրներից գլխավոր քարտուղար չի ընտրվում։

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարի ժամկետով` պաշտոնակատարության ավարտից հետո կրկին իր թեկնածությունն ներկայացնելու հնարավորությամբ։ Չնայած ոչ մի սահմանափակում չկա ընտրվելու մի քանի անգամ, սակայն մինչ օրս ոչ մի քարտուղար երկու անգամից ավել չի պաշտոնավարել։

Պարտականություններ

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը Անվտանգության խորհրդին է ներկայացնում առկա այն խնդիրները, որոնք իր կարծիքով սպառնում են միջազգային անվտանգությանն ու խաղաղությանը։ Գլխավոր քարտուղարը չպետք է ցուցում ստանա որևէ կառավարությունից կամ իշխանությունից։ Նա պատասխանատու է միայն ՄԱԿ-ի առաջ։

Գլխավոր քարտուղարը ընտրում է քարտուղարության աշխատակազմը` համաձայն Գլխավոր ասամբլեայի սահմանած սկզբունքների։

Ընտրություն և կառավարման ժամկետ

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարով։ Թեկնածությունների քննարկումն ընթանում է փակ դռների հետևում բացառապես Անվտանգության խորհրդի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Խորհրդի մշտական անդամները վետոյի իրավունքը կարող են կիրառել յուրաքանչյուր թեկնածուի հանդեպ։ Վերջնական որոշման ընդունումը պարզեցված կարգով վերապահված է Գլխավոր ասամբլեային։

Տարածաշրջանային հավասարակշռության իրավունք

Հավասարակշռությունը պահելու նպատակով թեկնածուներն ընտրվում են աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններից։ Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը, ընդունված պրակտիկայի համաձայն, չեն զբաղեցնում Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ երկրների ներկայացուցիչները։ Այս սկզբունքն ամրագրող միակ փաստաթուղթը Գլխավոր ասամբլեայի` 1997 թվականին ընդունված որոշումն է։ Սակայն դեպքերի ժամանակագրությունից կարելի է եզրակացնել, որ ոչ միշտ է կիրառվել այդ սկզբունքը։

ՄԱԿ-ի տարածքային խմբեր

ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ	Գլխավոր քարտուղարներ	Կառավարման ժամկետը
Արևմտաեվրոպական երկրներ	4	5
Արևելաեվրոպական երկրներ	0	0
Լատինաամերիկյան և Կարիբյան երկրներ	1	2
Ասիական երկրներ	2	3
Աֆրիկյան երկրներ	2	3

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարներ

Ծանոթագրություն։ 1945 թվականի ապրիլի 25-ից հունիսի 26-ը Սան Ֆրանցիսկոյում կայացած համաժողովը Էլջեր Հիսսի գլխավորությամբ չեղարկվել է ԽՍՀՄ-ի օգտին լրտեսության մեղադրանքով։

№	Անուն	Երկիր	ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ	Կառավարման ժամկետ
—	Գլեդվին Ջեբ (անգլ.՝ Gladwyn Jebb)	Միացյալ Թագավորություն	Արևմտյան Եվրոպա	հոկտեմբերի 24 1945 — փետրվարի 1 1946
1	Տրյուգվե Լի (նորվ.՝ Trygve Halvdan Lie)	Նորվեգիա	Արևմտյան Եվրոպա	փետրվարի 1 1946 — նոյեմբերի 10 1952
2	Դագ Համարշոլդ (շվեդ.՝ Dag Hammarskjöld)	Շվեդիա	Արևմտյան Եվրոպա	ապրիլի 10 1953 — սեպտեմբերի 18 1961
3	Ու Տան (բիրմ.` ဦးသန့်)	Մյանմա	Ասիա	նոյեմբերի 30 1961 — դեկտեմբերի 31 1971
4	Կուրտ Վալդհայմ (գերմ.՝ Kurt Waldheim)	Ավստրիա	Արևմտյան Եվրոպա	հունվարի 1 1972 — դեկտեմբերի 31 1981
5	Խավիեր Պերես դե Կուելյար (իսպ.՝ Javier Pérez de Cuéllar Guerra)	Պերու	Հարավային Ամերիկա	հունվարի 1 1982 — դեկտեմբերի 31 1991
6	Բուտրոս Բուտրոս-Ղալի (արաբ․՝ بطرس بطرس غالي‎‎)	Եգիպտոս	Աֆրիկա	հունվարի 1 1992 — դեկտեմբերի 31 1996
7	Քոֆի Անան (անգլ.՝ Kofi Annan)	Գանա	Աֆրիկա	հունվարի 1 1997 — դեկտեմբերի 31 2006
8	Բան Կի Մուն. (կորեերեն՝ 반기문)	Հարավային Կորեա	Ասիա	հունվարի 1 2007 — դեկտեմբերի 31 2016
9	Անտոնիու Գուտեռեշ (պորտ.՝ António Manuel de Oliveira Guterres)	Պորտուգալիա	Արևմտյան Եվրոպա	հունվարի 1 2017 — դեկտեմբերի 31 2022