Færeyska Føroyskt mál | ||
---|---|---|
Málsvæði | Færeyjar, Danmörk | |
Heimshluti | Færeyjar, Danmörk | |
Fjöldi málhafa | 70 000 | |
Sæti | ekki meðal 100 efstu | |
Ætt | Indóevrópskt
Germanskt | |
Skrifletur | Færeyska stafrófið | |
Opinber staða | ||
Opinbert tungumál |
Færeyjar | |
Stýrt af | - | |
Tungumálakóðar | ||
ISO 639-1 | fo
| |
ISO 639-2 | fao
| |
SIL | FAE
| |
ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. |
Færeyska (føroyskt) eða Føroyskt mál er vesturnorrænt tungumál sem er talað af um það bil 70.000 manns, aðallega í Færeyjum. Það hefur verið opinbert tungumál Færeyja frá 1937.
Eins og íslenska og norn (sem nú er útdautt en var áður talað á Hjaltlandseyjum og Orkneyjum) er uppruni færeyskunnar í þeim fornnorrænu mállýskum sem norrænu landnámsmennirnir töluðu á víkingatímanum.
Færeyska er það tungumál í heiminum sem er líkast íslensku. Það er þó það ólíkt að Íslendingar og Færeyingar geta ekki skilið tal hvers annars án þess að hafa lært málið. Þó er auðveldara fyrir Færeyinga að skilja Íslendinga en öfugt. Ritmálið er mun auðveldara fyrir notendur beggja málanna.
Færeyska hvarf sem ritmál eftir að danska var gerð að kirkjumáli eftir siðaskipti. Það var ekki fyrr en á seinni hluta nítjándu aldar sem nútíma færeyskt ritmál varð til og var þá höfð mikil hliðsjón af íslenskri stafsetningu. Árið 1854 gaf málvísindamaðurinn Hammershaimb út staðal fyrir stafsetningu nútíma færeysku. Í stað þess að skapa stafsetningu sem fylgdi framburði valdi hann að fylgja málsögulegum uppruna orðsins og forníslenskri stafsetningu. Það gerði meðal annars að bókstafurinn "ð" ekki er tengdur neinu fónemi. Eins er með bókstafinn "m" í beygingarendingum sem er borinn fram eins og "n". Margar tilraunir hafa verið gerðar að færa stafsetningu nær framburði en án árangurs. Þetta gerir það að verkum að færeyska ritmálið er vandlært fyrir innfædda þar sem mikið ber á milli um framburð og stafsetningu. Tiltölulega einfalt er hins vegar fyrir Íslendinga að lesa færeysku. Einn helsti aðstoðarmaður Hammershaimbs við að sníða færeyska stafsetningu var Jón Sigurðsson en þeir kynntust á Garði (Regensen) á sínum tíma.
Óákveðin greinir er í færeysku ólíkt íslensku. R í færeysku er líkt og í ensku frammælt raddað og ekki rúllandi. Hvorki raddað né óraddað tanntungumælt önghljóð (þ og ð) er í færeysku. Þannig er t.d. faðir- fajir, þetta - hetta og Eþíópía Etíópía. Nefnifall og þolfall fleirtölu er alltaf eins. Eignarfall er lítt notað. Sagnorðabeygingar hafa einfaldast töluvert, fleirtala nútíðar er eins í öllum persónum sbr.
við höfum, þið hafið, þeir hafa
Vit hava, tit hava, tey hava
við hlaupum þið hlaupið þeir hlaupa
vit renna, tit renna, tey renna
Talsverður mállýskumunur er í færeysku og eru fimm aðalmállýskur:
Matteusarguðspjallið 6:9-16, nýfæreyska þýtt af Jacob Dahl og Kristian Osvald Viderø, 1961.
Sjá einnig Faðir vor
Færeyska stafrófið hefur 29 bókstafi:
A | Á | B | D | Ð | E | F | G | H | I | Í | J | K | L | M | N | O | Ó | P | R | S | T | U | Ú | V | Y | Ý | Æ | Ø |
a | á | b | d | ð | e | f | g | h | i | í | j | k | l | m | n | o | ó | p | r | s | t | u | ú | v | y | ý | æ | ø |