Түрік әліпбиі
| Түрік латын әліппесі | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -{A}- | -{B}- | -{C}- | -{Ç}- | -{D}- | -{E}- | -{F}- | |||||||
| -{G}- | -{Ğ}- | -{H}- | -{I}- | -{İ}- | -{J}- | -{K}- | |||||||
| -{L}- | -{M}- | -{N}- | -{O}- | -{Ö}- | -{P}- | -{R}- | |||||||
| -{S}- | -{Ş}- | -{T}- | -{U}- | -{Ü}- | -{V}- | -{Y}- | |||||||
| -{Z}- | -{Â}- | -{Î}- | -{Û}- | ||||||||||
Түрік әліппесі — 29 әріптен тұратын осы заманғы латын қарпіне негізделінген әліппе.
Бас және кіші әріптері:
| A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z (Â Î Û) |
| a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z (â î û) |
Тарихы
Кеңес Одағындағы латындандыру науқаны өткізілген кезіне тән бұрын болған османлы түріктерінің араб жазуына негізделінген әліппе орнына 1928 ж. қарашаның 1 № 1353 Түрік әліппесін қабылдау және жүзеге асыру Заңы бойынша енгізілген.
Әріп кестесі
| Әріп | IPA | қазақша кирил транскрипциясы |
|---|---|---|
| A a | а | |
| B b | б | |
| C c | дж | |
| Ç ç | ч | |
| D d | д | |
| E e | е | |
| F f | ф | |
| G g | г | |
| Ğ ğ | ғ; Дыбыстар деген бөлімді қараңыз | |
| H h | һ | |
| I ı | ы | |
| İ i | і | |
| J j | ж | |
| K k | , | к |
| L l | , | л |
| M m | м | |
| N n | н | |
| O o | о | |
| Ö ö | ө | |
| P p | п | |
| R r | р | |
| S s | с | |
| Ş ş | ш | |
| T t | т | |
| U u | ұ | |
| Ü ü | ү | |
| V v | в, у(сөз соңында) | |
| Y y | й; ya, yu/yü, ye (я, ю, е) әрптерімен жазылады | |
| Z z | з |
Дыбыстар
Ğ (yumuşak ge)
Негізінде <ğ> әрпі этимологиялық дыбысын көрсету жөн, бірақ әдеби айтылуында алдындағы дауысты дыбысты ұзартады және келесі дауыстыны үндестіреді. Бұл әріп сөздің нағыз басында кездестірілмейді. Мысалы: Dağ - Даа (қаз.Тау)
Нүктелі İ мен нүктесіз ı
Нүктелі İ мен нүктесіз I әріптері дара боп табылады. Нүктесіз ı кіші әрпініне сәйкес бас әрпі I болады және де нүктелі i кіші әрпініне сәйкес бас әрпі İ болады. (Алғашқы заңда нүктелі İ әрпі нүктесіз I алдында болған, қазіргі реттеуде орны алмастырылған.)
Сирконфлексті â, î және û
Сирконфлекс қойылған <â>, <î> және <û> өте сирек кездесетін міндетті емес әріптері, <a>, <ı> және <u> әріптерінің нұсқалары деп табылады. Бұлар алдыңғы дауыссыз дыбысты палатализциялануын (жұмсартуын) көрсету үшін пайдаланылады. Араб, парсы тілдерінен алынған кірме сөздерінде даустылардың ұзартылғанын көрсетеді. Мысалы: Kâr - Кяр (қаз.Пайда) Tarihî - Тарихии (қаз.Тарихи)
Q, W, X күйі
Түрік әліппесінде Q, W, X деген әріптері мүлдем жоқ, олардың орнына тиісінше K, V, KS әріптері пайдаланылады.
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|