1969
1969 (MCMLXIX) waor e gewoen jaor wat op 'ne goonsdag begós op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
- 1 jannewarie - De btw (Belasting euver Toegevoogde Waerde) wirt geïntroduceerd. In 1968 woort hiejveur al ein wèt aangenómme. De btw besjleit 2 waerdes, ein "hoag" (12%) en ein "leëg" (4%) tarief. Die tarieve sjtaon neet vas en kènne van tied tot tied aangepas waere.
- 16 jannewarie - De sjtudent Jan Palach sjtuk zichzelf in brandj op 't Wenceslasplein in Praag oet protes taenge de trukgedrèjde hervorminge van de Praagse Lente. Hae euverliejt drie daag later aan zien verwónjinge.
- 18 jannewarie - Astronome van de universiteit van Arizona óntdèkke veur 't eësj eine pulsar.
- 9 fibberwarie – de eësjte tesvluch van eine Boeing 747-100 wirt gehawwe.
- 2 miert - De eësjte vluch (29 minute) van de Concorde.
- 25 miert t/m 31 miert - Zeve daag lank hawwe John Lennon en Yoko Ono eine "love-in" in 't Amsterdam Hilton Hotel.
- 26 miert de Kernenergiecentrale Dodewaard wirt in gebruuk genómme door keuningin Juliana.
- 18 april - Guido Reybrouck wint de veerde editie van de Amstel Gold Race.
- 27 april - De Franse zègke "non" taenge de veursjtèlle van president De Gaulle óm de gróndjwèt te verangere. De Gaulle treujt aaf en Senaatsveurzitter Alain Poher wirt waornummend president.
- 2 mei - 't Reusechtig passagierssjeep Queen Elizabeth 2 wirt te water gelaote.
- 23 mei - De Lauwerszeë wirt aafgesjlaote en hèt vanaaf noe Lauwersmeër.
- 30 mei - Op Curaçao vundj d'r eine groate arbeidersopsjtand plaatsj.
- 31 mei - Äöpening van de Kennedytunnel in Antwerpe.
- 19 juni - 't Nederlandse pensioenfónds PGGM wirt opgerich. 't Is mètein ein van de groatste fóndse van Europa.
- 3 juli - Muzikant Brian Jones (Rolling Stones) euverliejt op 27- jaorige laeftied. Jones wirt gevónje in 't zjwömbad van zien eige hoes. De exacte doadsaorzaak is nog sjteeds ónbekènd.
- 14 juli - Begin van de zösdaagse Voetbalaorlog tösje El Salvador en Honduras.
- 20 juli - De Belzje fitserenner Eddy Merckx wint de Runj van Frankriek.
- 21 juli - Astronaut Neil Armstrong zèt es eësjte miensj voot op de maon, mèt Edwin Aldrin in zien kielzog. Ruumdevaartuug: Apollo 11. Veer daag later lanje ze weer veilig op aarde.
- 25 juli - President Nixon kondig ein "vietnamisering" aan van de aorlog. 't Amerikaanse leger zal Vietnam verlaote.
- 10 augustus - Harm Ottenbros wirt in Zolder waereldkampioen fitserenne.
- 15 augustus - De eësjte daag van 't legendarische driedaagse Woodstockfestival in Bethel, New York, mèt in totaal ruum 400.000 bezeukersj en optraejes van 24 bands.
- 1 september - Keuning Idris van Libië wirt biej ein verblief in 't boetelandj aafgezat door kolonel Ghadaffi.
- 11 oktober - Äöpening van 't Rosa Spierhoes, ein verzörgingshoes veur bejaorde kunstenaers in Laren.
- zónger datum
- In 't dörp Groot-Ammers, Alblasserwaard, wirt 't ooievaarsdörp Het Liesveld gevestigd. Van hiejoet zal de ooievaar opnuuj es breujvogel in Nederlandj waere geïntroduceerd.
- Massale fraude biej de volkssjtömming op Nuuj-Guinea.
- Grensconflict tösje de Sovjet-Unie en China.
- Heite herfs in Noord-Italië: massaal sjtakinge veur hoager loane en baeter arbeidsómsjtendigheje.
- Oprichting KITLV-vertaengewoordiging in Jakarta.
- TV-debuut van 't póppeduo Bert en Ernie.
Nobelprieze
- Natuurkunde: Murray Gell-Mann "um zine bijdraoge en oontdèkkinge umtrint de classificatie vaan elementair deilkes en hun interacties."
- Sjemie: Derek Barton en Odd Hassel "um hun bijdraoge aon de oontwikkeling vaan 't concep vaan bevesteging en zien touwpassing in de sjemie."
- Geneeskunde: Max Delbrück, Alfred Hershey en Salvador Luria "um hun oontdèkkinge umtrint 't kopieermechanisme en de genetische structuur vaan virusse."
- Literatuur: Samuel Beckett "um zie sjrieve wat, in nui roman- en buunvörm, ziech verluf mèt de zinloesheid vaan de moderne mins."
- Vrei: Internationaol Arbeidsorganisatie (ILO)
- Economie: Ragnar Frisch en Jan Tinbergen "veur 't oontwikkele en touwpasse vaan dynamische modelle veur de analyse vaan economische percesse."
Maan vaan 't Jaor
De gemiddelden Amerikaan (de zwijgende mierderheid)
Gebore
.jpg)
gebaore op 3 jannewarie 1969.
gebaore op 10 mei 1969.
gebaore op 14 juni 1969.
gebaore op 13 november 1969.
- 3 jannewarie - Michael Schumacher, Duutsje autocoureur
- 10 jannewarie - Robert Maaskant, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 14 jannewarie - Jason Bateman, Amerikaansen acteur
- 14 jannewarie - Dave Grohl, Amerikaanse muzikant (o.a. Foo Fighters en Nirvana)
- 15 jannewarie - Rob van Dijk, Nederlandse voetbalkeeper
- 17 jannewarie - Tiësto, artiestenaam van Tijs Verwest, Nederlandse DJ
- 21 jannewarie - Halbe Zijlstra, Nederlandse politicus
- 23 jannewarie - Stefano Zanini, Italiaanse fitserenner
- 26 jannewarie - Maarten den Bakker, Nederlandse fitserenner
- 27 jannewarie - Jeroen Piket, Nederlandse sjaker
- 4 fibberwarie - Guusje Nederhorst, Nederlandse actrice (gesjtorve 2004)
- 9 fibberwarie - Pavel Tonkov, Russische fitserenner
- 10 fibberwarie - Jan Kees de Jager, Nederlandse politicus (CDA)
- 11 fibberwarie - Jennifer Aniston, Amerikaanse actrice
- 11 fibberwarie - Jeroen Grueter, Nederlandse sjportcommentator
- 14 fibberwarie - Maaike Widdershoven, Nederlandse zangeres, actrice en musicalsjter
- 18 fibberwarie - Michiel van Hulten, Nederlandse politicus
- 22 fibberwarie - Hans Klok, Nederlandse illusionist
- 22 fibberwarie - Marc Wilmots, Belzje voetballer
- 15 miert - Marc Lammers, Nederlandse hockeycoach
- 15 miert - Carla Zijlstra, Nederlandse sjaatsster
- 23 miert - Youri Mulder, Nederlandse televisiecommentator en voetballer
- 28 miert - Ivan Gotti, Italiaanse fitserenner
- 28 miert - Earnest Stewart, Nederlands-Amerikaanse voetballer
- 4 april - Dennis de Nooijer, Nederlandse voetballer
- 4 april - Gérard de Nooijer, Nederlandse voetballer
- 6 april - Joël Smets, Belzje motorcrosser, meërvoudig Belsj kampioen
- 8 april - Nicky Nicole es Nicholas Carter, Nederlands-Amerikaanse travestiet
- 13 april - Margrethe Vestager, Deense politica
- 17 april - Eeke van Nes, Nederlandse roejster
- 20 april - Jan van Halst, Nederlandse voetballer en voetbalcommentator
- 24 april - Ruud de Wild, Nederlandse diskjockey
- 25 april - Martin Koolhoven, Nederlandse filmmaeker
- 25 april - Renée Zellweger, Amerikaanse actrice
- 10 mei - Dennis Bergkamp, Nederlandse voetballer
- 22 mei - Kim Holland, Nederlands model en actrice
- 25 mei - Patrick Jonker, Australische fitserenner
- 6 juni - Jeroen Snel, Nederlandse televisiepresentator
- 9 juni - Dione de Graaff, Nederlandse televisiepresentatrice
- 14 juni - Steffi Graf, Duutsje tennisster
- 15 juni - Oliver Kahn, Duutsje voetbalkeeper
- 20 juni - José Luis Calva Zepeda, Mexicaanse sjriever en verdachte van
- 25 juni - Natasha Gerson, Nederlandse sjriefster en scenariste
- 26 juni - Carlo Boszhard, Nederlandse televisiepresentator
- 29 juni - Daniël Boissevain, Nederlandse acteur
- 7 juli - Selma van Dijk, Nederlandse televisiepresentatrice
- 9 juli - Volkert van der Graaf, Nederlandse milieuactivist en maordenaer van Pim Fortuyn
- 17 juli - Karin Brienesse, Nederlandse zjwömster
- 17 juli - Jaan Kirsipuu, Estse fitserenner
- 4 augustus - Michiel Mol, Nederlandse zakeman en veurmalig directeur van Spyker F1
- 21 augustus - Marlies Verhelst, Nederlandse sjriefster
- 22 augustus - Bruno Tobback, Belzje politicus
- 24 augustus - Jans Koerts, Nederlandse fitserenner
- 26 augustus - Melissa McCarthy, Amerikaanse actrice en comédienne
- 19 september - Candy Dulfer, Nederlandse saxofoniste
- 17 september - Keith Flint, Britsen danser en zenger (gestorve 2019)
- 20 september - Richard Witschge, Nederlandse voetballer
- 26 september - Marit van Eupen, Nederlandse roejster
- 11 oktober - Prins Constantijn, derde zoon van Keuningin Beatrix en Prins Claus
- 11 oktober - Michiel Schapers, Nederlandse tennisser en -bóndjscoach
- 16 oktober - Roy Hargrove, Amerikaanse jazztrompöttis (gestorve 2018)
- 16 oktober - Danny Hesp, Nederlandse voetballer
- 22 oktober - Helmut Lotti, Belzje zenger
- 27 oktober - Anita van Eijk, vrouw van Prins Pieter-Christiaan
- 27 oktober - Liu Wei, Chinese taofeltennisster
- 28 oktober - Des'Ray, Nederlandse zangeres (o.a. 2 Brothers On The 4th Floor)
- 30 oktober - Ronald van Raak, Nederlandse politicus (SP)
- 3 november - Niels van Steenis, Nederlandse roejer en olympisch kampioen
- 13 november - Ayaan Hirsi Ali, Somalisch-Nederlandse politica (VVD)
- 17 november - Jean-Michel Saive, Belzje taofeltennisser
- 19 november - Richard Virenque, Franse fitserenner
- 29 november - Pierre van Hooijdonk, Nederlandse voetballer
- 30 november - Trina Gulliver, Èngelsje dartster
- 22 december - Dagmar Hase, Duutsje zjwömster en olympisch kampioene (1992)
- 28 december - Linus Torvalds, Finse programmeur van Linux en ein van de kopsjtökke van de vrieje-softwarebewaeging
- 29 december - Jurgen van den Goorbergh, Nederlandse motorcoureur
Gesjtorve
gesjtórve op 28 mieërt 1969.
gesjtórve op 12 oktober 1969.
- 9 jannewarie - Jacques van Egmond (60), Nederlandse fitserenner
- 19 jannewarie - Jan Palach (20), Tsjechische sjtudent en politiek activist
- 31 jannewarie - Meher Baba (74), Indiase goeroe van Iraanse aafkóms
- 25 fibberwarie - Jan Zajíc (18), Tsjechische sjtudent en politiek activist
- 28 miert - Dwight D. Eisenhower (78), opperbevelhöbber ónger de WOII en 34ste president van de Verenigde Sjtate
- 5 april - Hendrik Wiegersma (77), Nederlandse arts en kunstenaer
- 29 april - Julius Katchen (42), Amerikaanse pianist
- 14 mei - Raymond Louviot (60), Franse fitserenner en ploogleijer
- 23 mei - Peter Alma (83), Nederlandse beeldend kunstenaer
- 1 juni - Ivar Ballangrud (65), Noorse sjaatser en olympisch kampioen
- 3 juli - Brian Jones (27), Èngelsje gitarist (The Rolling Stones)
- 24 juli - Witold Gombrowicz (64), Poolse sjriever
- 6 augustus - Theodor Adorno (65), Duutsje socioloog, filosoof, musicoloog en componist
- 15 augustus - Stijn Streuvels (97), Vlaamse sjriever
- 27 augustus - Ivy Compton-Burnett (85), Èngelsje sjriefster
- 31 augustus - Rocky Marciano (45), Amerikaanse bókser
- 22 september - Adolfo López Mateos (60), president van Mexico (1958-1964)
- 30 september - Frederic Bartlett (82), Èngelsje psycholoog
- 3 oktober - Skip James (67), Amerikaanse bluesmuzikant
- 12 oktober - Sonja Henie (57), Noorse kunssjaatsster en olympisch kampioene
- 21 oktober - Jack Kerouac (47), Amerikaanse sjriever
- 18 november - Joseph P. Kennedy (81), Amerikaanse politicus en patriarch van de Kennedy-femielie
- 21 november - Edward Mutesa II (45), Oegandese president
- 1 december - Robert David Simons (84), Surinaamse jurist, publicist en dichter
- 19 december - Joseph Slepian (78), Amerikaanse elektrotechnicus
- 20 december - Ilse Steppat (52), Duutsje actrice
Meziek
Album toptieën:
- Abbey Road - The Beatles
- Ekseption - Ekseption
- Aha Toon - Toon Hermans
- Op Klompen - James Last
- Back In Town - Melanie
- Met Blijdschap Geven Wij Kennis - Diverse Artiesten
- Colour Us Gold - The Cats
- Feliciano 10 To 23 - José Feliciano
- The Best Of The Bee Gees (2) - The Bee Gees
- Eight Miles High - The Golden Earring
De volgende plate ware Top 3-hits in de Veronica Top 40:
- Andy Williams - Battle Hymn Of The Republic
- Aphrodite's Child - I Want To Live
- Barry Ryan – Eloise
- Bee Gees - Don't Forget To Remember, First Of May, I Started A Joke en Tomorrow Tomorrow
- Dave Dee, Dozy, Beaky, Mick & Tich - Don Juan
- Desmond Dekker & The Aces - The Israëlites
- Donovan – Atlantis
- Edwin Hawkins Singers - Oh Happy Day
- Ekseption - Air en The Fifth
- Fleetwood Mac - Oh Well
- Jane Birkin & Serge Gainsbourg - Je t'Aimé... Moi Non Plus
- John Lennon & The Plastic Ono Band - Give Peace A Chance
- Liesbeth List & Ramses Shaffy - De Pastorale
- Marty – Maanserenade
- Mary Hopkin – Goodbye
- Nina Simone - Ain't Got No, I Got Life
- Percy Sledge - My Special Prayer
- Procol Harum - A Salty Dog
- Robin Gibb - Saved By The Bell
- Scaffold - Lily The Pink
- Shocking Blue - Mighty Joe en Venus
- Simon & Garfunkel - The Boxer
- Swinging Soul Machine - Spooky's Day Off
- The Beatles - Get Back en The Ballad Of John & Yoko
- The Cats - Marian, Scarlet Ribbons en Why
- The Marbles - The Walls Fell Down
- The Merrymen - Big Bamboo
- The Shuffles - Cha La La I Need You
- Tom & Dick - Bloody Mary
- Tommy James & The Shondells - Crimson And Clover
- Zager & Evans - In The Year 2525
- Zen - Hair.
Literaruur
- Simon Vestdijk zien romans Vijf vadem diep en Het verboden bacchenaal waere gepubliceerd.
Film
- Change of Habit mèt ónger angere Elvis Presley
- Charro mèt ónger angere Elvis Presley
- On Her Majesty's Secret Service mèt ónger angere George Lazenby
- Trouble with Girls, The mèt ónger angere Elvis Presley
