പനി |
---|
ശരീരത്തിന്റെ ഊഷ്മാവ് സാധാരണ നിലയിൽ ഉള്ള ശരീര താപനിലയിൽ36.5–37.5 °C (97.7–99.5 °F)നിന്ന് ഉയർന്നു നിൽക്കുന്ന രോഗലക്ഷണമാണ് പനി. ഇംഗ്ലീഷ്:Fever: ശാസ്ത്രീയമായി Pyrexia (ഗ്രീക്ക്: pyretos / തീ), Febrile response (ലാറ്റിൻ: febris/പനി) എന്നീ പേരുകളിലും അറിയപ്പെടുന്നു. ശരീരോഷ്മാവിന്റെ നിയന്ത്രണ സംവിധാനത്തിലെ ക്രമീകരണത്തിലുണ്ടാകുന്ന വ്യതിയാനമാണിതിനു കാരണം. ഈ ക്രമീകരണ വ്യത്യാസം മാംസപേശികളിൽ മുറുക്കവും അയവും ഉണ്ടാക്കുകയും വിറയൽ അനുഭവപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു. അതോടൊപ്പം, നെഞ്ചിടിപ്പ് കൂടുക, വിറയ്ക്കുക എന്നീ ലക്ഷണങ്ങളും ഉണ്ടാകാറുണ്ട്. പനി നിയന്ത്രണാതീതമായി കൂടിയാൽ ചുഴലി പോലുള്ള ലക്ഷണങ്ങൾ വരാറുണ്ട്. മലമ്പനി, മഞ്ഞപ്പനി, പക്ഷിപ്പനി, പന്നിപ്പനി തുടങ്ങിയ വിവിധ അസുഖങ്ങൾക്കും ഊഷ്മാവിലെ വ്യത്യാസം എന്ന ഈ ലക്ഷണം ഉണ്ടാവുന്നതുകൊണ്ട് പനി എന്ന പ്രത്യയം ചേർത്ത് അറിയപ്പെടുന്നു.
ഹൈപ്പർതെർമിയ (അമിതതാപം) എന്ന അവസ്ഥയിൽ നിന്നു വ്യത്യസ്തമാണ് പനി. കൂടിയ അളവിലുള്ള താപോത്പാദനം കൊണ്ടോ കുറഞ്ഞ അളവിൽ താപം പുറന്തള്ളുന്നതു കൊണ്ടോ ആണ് ഈ അവസ്ഥ ഉണ്ടാകുന്നത്.
പനി ശാരീരികമായ ഒരു സ്വയംക്രമീകരണ സംവിധാനമാണെന്നും അതിനു ചികിത്സ അപൂർവ്വ അവസരങ്ങളിലൊഴിച്ച് ആവശ്യമില്ലെന്നും ഉള്ള അഭിപ്രായങ്ങൾ ഉണ്ട്.എന്തായാലും പനികുറക്കുന്നതിനായുള്ള ഔഷധങ്ങൾക്ക് ഉയർന്ന ശരീര ഊഷ്മാവ് കുറക്കാനും അതു വഴി രോഗിക്ക് ശാരീരികമായ അസ്വാസ്ഥ്യം കുറവ് വരുത്താനും സാധിക്കുന്നുണ്ട്.
വിവിധ നിലകളിൽ സാധാരണ ശരീര ഊഷ്മാവ് പറയാറുണ്ട്. മലദ്വാരത്തിൽ 37.5–38.3 °C (99.5–100.9 °F),വായിൽ 37.7 °C (99.9 °F ,കക്ഷത്തിലോ ചെവിക്കകത്തോ 37.2 °C (99.0 °F)ഊഷ്മാവ് കണക്കാക്കുന്നു. ഈ അളവിലാണു ശരീര ഊഷ്മാവ് നിയന്ത്രണ ക്രമീകരണ ബിന്ദു. കാൾ വുണ്ടർലിക് എന്ന ജർമ്മൻ ഭിഷഗ്വരനാണ് മനുഷ്യന്റെ ശരീരോഷ്മാവ് ശരാശരി 370C ആണെന്ന് കണക്കാക്കിയത്. ഇന്ന് കൂടുതൽ കൃത്യമായി പൂർണ്ണാരോഗ്യമുള്ള സ്ത്രീയ്ക്കും പുരുഷനും വായ്ക്കകത്തെ ഊഷ്മാവ് 33.2–38.2 °C (91.8–100.8 °F)ആയി കണക്കാക്കിയിരിക്കുന്നു. ഒരാളുടെ ശരീരോഷ്മാവ്, പ്രായം,ലിംഗം,ദിവസത്തിലെ നേരം, അന്തരീക്ഷ ഊഷ്മാവ്, ശരീര പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ തോത് എന്നിവയെ എല്ലാം ആശ്രയിച്ച് വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കും. ശരീരോഷ്മാവിലുണ്ടാകുന്ന വർദ്ധനവ് എല്ലായ്പോഴും പനി ആയി കണക്കാക്കാറില്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, കായികാധ്വാനം ചെയ്യുമ്പോൾ ശരീരോഷ്മാവ് വർദ്ധിക്കും.
മനുഷ്യൻ ഉണ്ടായകാലം മുതൽക്കേ പനി അവനെ ബാധിച്ചിരിക്കണം. എന്നാൽ പനിയെക്കുറിച്ചുള്ള എഴുതപ്പെട്ട രേഖകൾ ഹിപ്പോക്രേറ്റസിന്റെ കാലം മുതലാണ് ഉള്ളത്. പനി അസുഖങ്ങൾ ഭേദമാക്കാനുള്ള വഴിയായാണ് 2300 വർഷങ്ങൾക്ക് മുൻപ് ഹിപ്പോക്രേറ്റസ് പരാമർശിക്കുന്നത്. "എനിക്ക് പനിയുണ്ടാക്കാനുള്ള കഴിവ് തരൂ, അസുഖങ്ങൾ ഞാൻ ഭേദമാക്കാം" എന്ന ഉദ്ധരണി ഹിപ്പോക്രേറ്റസിന്റേതായാണ് കരുതുന്നത്. ക്രിസ്തുവിനു മുൻപ് അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഇതിഹാസ രചയിതാവ് ഹോമർ പനി പോലുള്ള അസുഖങ്ങൾക്ക് ചൂടുവെള്ളത്തിലെ കുളി ഗ്രീക്കുകാർക്കിടയിൽ പെരിക്ലസിനുമുന്നേ തന്നെ ശീലമുണ്ടായിരുന്നു എന്നു പരാമർശിക്കുന്നു.
ശരീരോഷ്മാവ് കണ്ടുപിടിക്കാനുള്ള ആശയം കണ്ടുപിടിച്ചത് 17-)ം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഗലീലിയോയും സാങ്ക്റ്റോറിയൂസുമാണ്. ഇത് ഇന്ന് കാണുന്ന ഊഷ്മമാപിനിയുടെ നിലയിലേക്ക് വികസിപ്പിക്കപ്പെട്ടത് 18-)ം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ വൂണ്ടർലീഷും ആൾബട്ടും ചേർന്നാണ്.
പനിയുടെ ചികിത്സാ ചരിത്രത്തിന്റെ തുടക്കം ഇന്നും അജ്ഞാതമാണ്. ഊഹത്തിന്റേയും ശാസ്ത്രീയതയുടേയും രണ്ടുകാലഘട്ടങ്ങളായിട്ടാണ് ചികിത്സാ ചരിത്രത്തെ പൊതുവെ വിഭജിക്കുന്നത്.
സാധാരണ പ്രതിരോധ സംവിധാനം പ്രവർത്തനം മന്ദഗതിയിലായവർക്ക് ഫെബ്രൈൽ ന്യൂട്രോപീനിയ എന്ന അവസ്ഥ മൂലം പനി കാണാറുണ്ട്.രോഗാണുക്കളോട് പൊരുതുന്ന ന്യൂട്രോഫിലുകളുടെ കുറവുമൂലമാണിതു സംഭവിക്കുന്നത്.ബാക്ടീരിയമൂലമുള്ള അസുഖങ്ങൾ പെട്ടെന്ന് സാരമായിത്തീരാൻ സാധ്യതയുള്ളതിനാൽ ഇത്തരം രോഗാവസ്ഥ ശ്രഡ്ഡ്ഃആ
പനിയുണ്ടെന്ന് സംശയമുണ്ടെങ്കിൽ അത് ഉറപ്പിക്കുന്നതിന് താപമാപിനി ഉപയോഗിച്ച് ശരീരോഷ്മാവ് അളക്കുന്നു. പഠനങ്ങൾ കാണിക്കുന്നത്, 18 വയസിനും 40 വയസിനും ഇടയിൽ പ്രായമുള്ള ആരോഗ്യവാന്മാരായ മനുഷ്യരിൽ വായിലെ ശരാശരി ഊഷ്മാവ് 36.8 ±0.4 oC (98.2±0.7 oF) ആണ്. രാവിലെ 6 മണിക്ക് കുറഞ്ഞ ശരീരോഷ്മാവും വൈകുന്നേരം 4-6 മണി സമയത്ത് ഉയർന്ന ശരീരോഷ്മാവും പ്രകടമാകുന്നു. അതുകൊണ്ട്, രാവിലെ 6 മണിക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പരമാവധി ശരീരോഷ്മാവ് 37.2 oC (98.9 oF) ഉം വൈകുന്നേരം 4 മണിക്ക് ഉണ്ടാകാവുന്ന പരമാവധി ശരീരോഷ്മാവ് 37.7 oC (99.9oF) ഉം ആണ്. ഈ കണക്കു പ്രകാരം വായിൽ നിന്ന് കണക്കാക്കുന്ന ഊഷ്മാവിനെ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തി രാവിലത്തെ ശരീരോഷ്മാവ് 37.2 oC (98.9 oF) ന് മുകളിലാണെങ്കിലോ വൈകുന്നേരത്തെ ശരീരോഷ്മാവ് 37.7 oC (99.9oF) ന് മുകളിലാണെങ്കിലോ പനിയുണ്ടെന്നു പറയാം.
താഴെ പറയുന്ന നിബന്ധനകൾ പാലിക്കുമ്പോൾ പനി ഉണ്ടെന്ന് ഉറപ്പിക്കാം.
ശരീരോഷ്മാവ് ആന്തരീകമായി നിയന്ത്രിക്കുന്നത് തലച്ചോറിനുള്ളിലെ ഹൈപ്പോതലാമസ് എന്ന ഭാഗമാണ്. പനിയ്ക്ക് നിദാനമാകുന്ന ഘടകങ്ങളെ ജ്വരകാരികൾ (പൈറോജനുകൾ, Pyrogens) എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇവ ശരീരത്തിൽ പ്രവർത്തിച്ച് പ്രോസ്റ്റാഗ്ലാൻഡിൻ ഇ-2 എന്ന രാസപദാർത്ഥത്തിന്റെ നിർമ്മാണത്തിനു കാരണമാകുന്നു. പ്രോസ്റ്റാഗ്ലാൻഡിൻ ഇ-2 ഹൈപ്പോതലാമസിൽ പ്രവർത്തിച്ച് ശരീരത്തിന്റെ താപനില ഉയർത്തുകയും ശരീരത്തിന്റെ മറ്റു നിർമ്മാണ പ്രവർത്തനങ്ങളെ ത്വരിതപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.
പനിയ്ക്ക് നിദാനമാകുന്ന ഘടകങ്ങളെ പൈറോജനുകൾ (Pyrogens) എന്നു വിളിക്കുന്നു. ഇവ ശരീരത്തിനുള്ളിൽ നിന്നോ (Endogenous) പുറത്തു നിന്നോ (Exogenous) ഉള്ളവയാകാം. ബാക്ടീരിയയുടെ കോശഭിത്തിയിലെ ഘടകമായ ലിപ്പോപോളിസാക്കറൈഡ് (Lipopolysaccharide /LPS) ശരീരത്തിനു പുറത്തു നിന്നുള്ള പൈറോജന് ഉദാഹരണമാണ്. ഓരോ പൈറോജനും പനിയുണ്ടാക്കാനുള്ള കഴിവ് വ്യത്യസ്തമാണ്. ബാക്ടീരിയയിൽ നിന്നുള്ള 'സൂപ്പർ ആന്റിജനുകൾ' എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്ന പൈറോജനുകൾ അതിവേഗം മാരകമായ പനി ഉണ്ടാക്കുന്നവയാണ്.
സൈറ്റോകൈനുകൾ (പ്രത്യേകിച്ച് ഇന്റർല്യൂകിൻ-1) ശരീരത്തിനുള്ളിൽ നിന്നുള്ള ഒരു പൈറോജൻ ആണ്. ഇവ ശരീരത്തിന്റെ സഹജമായ പ്രതിരോധശക്തിയുടെ ഭാഗമാണ്. ഫാഗോസൈറ്റിക് കോശങ്ങളാണ് ഇവ ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നത്. സൈറ്റോകൈനുകൾ ഹൈപ്പോതലാമസിൽ പ്രവർത്തിച്ച് ശരീരത്തിന്റെ താപനില ഉയർത്തുന്നു. ഇന്റർല്യൂകിൻ-6, ട്യൂമർ നെക്രോസിസ് ഘടകം എന്നിവ ശരീരത്തിനുള്ളിൽ നിന്നുള്ള പൈറോജനുകൾക്ക് മറ്റ് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.
ഗ്രാം നെഗറ്റീവ് ബാക്ടീരിയയുടെ കോശഭിത്തിയിലെ ഘടകമായ ലിപ്പോപോളിസാക്കറൈഡ് (Lipopolysaccharide /LPS) ശരീരത്തിനു പുറത്തു നിന്നുള്ള പൈറോജന് ഉദാഹരണമാണ്. ഇവ ശരീരത്തിനുള്ളിൽ നിന്നുള്ള പൈറോജനുകളുടെ ഉത്പാദനത്തിന് കാരണമാകുകയും പനി ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
കാരണം കണ്ടെത്താനാകാത്ത പനി എന്നത് വൈദ്യശാസ്ത്രപരമായി നിർവ്വചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഒരു അവസ്ഥയാണ്. ആദ്യമായി കാരണം കണ്ടെത്താനാകാത്ത പനിക്ക് ഒരു നിർവ്വചനം നൽകിയത് 1961-ൽ പീറ്റേഴ്സ്ഡോർഫ്, ബീസൺ എന്നിവർ ചേർന്നാണ്. ആ നിർവ്വചനം അനുസരിച്ച് താഴെ പറയുന്ന നിബന്ധനകൾ പാലിക്കുന്നുവെങ്കിൽ ആ പനിയെ കാരണം കണ്ടെത്താനാകാത്ത പനി എന്ന് പറയാം.
വൈദ്യശാസ്ത്രപരമായ തരംതിരിവ് താഴെ പറയുന്ന പ്രകാരമാണ്.
ഉദാ: ലോബാർ ന്യൂമോണിയ, ടൈഫോയിഡ്, മൂത്രനാളിയിലെ അണുബാധ തുടങ്ങിയവ.
ഉദാ: മലേറിയ, സെപ്റ്റിസീമിയ തുടങ്ങിയവ.
ഉദാ: ഇൻഫെക്റ്റീവ് എൻഡോകാർഡൈറ്റിസ്.
പനിയുടെ പ്രയോജനത്തെ സംബന്ധിച്ച് അനുകൂലമായും പ്രതികൂലമായും വാദഗതികൾ നിലനിൽക്കുന്നു. ഈ ഗണത്തിൽ മുമ്പോട്ടു വയ്ക്കപ്പെട്ട അനുമാനങ്ങൾ തർക്കമറ്റവയല്ല. മനുഷ്യരിലും മറ്റ് ഉഷ്ണരക്തജീവികളിലും നടത്തിയ പഠനങ്ങൾ പനിയുള്ളപ്പോൾ അവ അണുബാധയിൽ നിന്നും മറ്റു രോഗങ്ങളിൽ നിന്നും പനിയില്ലാത്തതിനെക്കാൾ വേഗം മുക്തി പ്രാപിക്കുന്നതായി സൂചിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്.
പനിയുടെ കാരണമായി രോഗാണുവിനെ നശിപ്പിക്കുകയോ നിയന്ത്രിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നതിലൂടെയാണ് പനിയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നത്. ശരീരോഷ്മാവ് നിയന്ത്രിക്കാൻ താഴെപ്പറയുന്ന മാർഗ്ഗങ്ങൾ അവലംബിക്കുന്നു
പനി നിർബന്ധമായും ചികിത്സിക്കപ്പെടേണ്ട ഒരു അവസ്ഥയല്ല. ശരീരത്തിനുള്ളിൽ എന്തൊക്കെയോ കുഴപ്പമുണ്ട് എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു മുഖ്യ ലക്ഷണമാണ് പനി. അതുകൊണ്ട്, വൈദ്യശാസ്ത്രപരമായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നതിനും നൽകപ്പെടുന്ന ചികിത്സയുടെ ഫലപ്രാപ്തി അറിയുന്നതിനും സഹായകമാണ് പനി. ചികിത്സ നൽകിയാലും ഇല്ലെങ്കിലും പനി ഉള്ളവരോട് ആവശ്യത്തിന് വെള്ളം കുടിക്കണമെന്ന് പറയാറുണ്ട്. കാരണം, ലഘുവായ ഒരു പനി ഉണ്ടാക്കുന്ന നിർജലീകരണം ആ പനിയെക്കാൾ മാരകമാകാം. എന്നാൽ അമിതമായി വെള്ളം കുടിക്കുന്നത് രക്തത്തിൽ സോഡിയം കുറയുന്നതിന് കാരണമാകാം. അതിനാൽ ഈ ആവശ്യത്തിലേക്കു വേണ്ടി പ്രത്യേകം തയ്യാറാക്കിയ പാനീയങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്. പനിയ്ക്കായി മിക്ക രോഗികൾക്കും ചികിത്സ നൽകപ്പെടുന്നതിനു കാരണം പനിയും അനുബന്ധ ലക്ഷണങ്ങളും ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടാക്കുന്നു എന്നുള്ളതുകൊണ്ടാണ്. പനി ഹൃദയമിടിപ്പ് കൂട്ടുകയും ഉപാപചയം വേഗത്തിലാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇത് പ്രായമേറിയവർക്കും ഹൃദ്രോഗമുള്ളവർക്കും ഭാരമായിത്തീരുന്നു. പനി രോഗിയെ അർദ്ധബോധാവസ്ഥയിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം. അതിനാൽ ഗുണദോഷങ്ങൾ താരതമ്യപ്പെടുത്തി വേണം ചികിത്സയെ കുറിച്ച് തീരുമാനമെടുക്കാൻ. ഏതു സാഹചര്യത്തിലായാലും പനി അമിതമാകുകയോ (41.10C അല്ലെങ്കിൽ 1060F ന് മുകളിൽ) ശരീരകലകൾക്ക് കേട് പറ്റാവുന്ന നില വരുകയോ ചെയ്താൽ അത് നിർബന്ധമായും നിയന്ത്രണവിധേയമാക്കിയിട്ടുണ്ടാകണം.
പനിയെ പ്രതിരോധിക്കുന്നതിന് വ്യത്യസ്ത ചികിത്സാസമ്പ്രദായങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്ന മാർഗങ്ങൾ
ആയുർവേദം പനിയെ ജ്വരം എന്നു വിളിക്കുന്നു.[അവലംബം ആവശ്യമാണ്] ത്രിദോഷങ്ങളിൽ ഏതെങ്കിലും ഒന്നിന്റെ കോപം കൊണ്ടാണ് പനി ഉണ്ടാകുന്നതെന്നും നേരത്തേ തന്നെ വൈദ്യശുശ്രൂഷ തുടങ്ങിയില്ലെങ്കിൽ പനി ശരീരഭാഗങ്ങളെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കാമെന്നും ആയുർവേദം കരുതുന്നു. ദഹനാഗ്നിയുടെ തകരാറ് മൂലം ദഹനക്കേട് ഉണ്ടാകുകയും അത് ആമം (വിഷം) ഉണ്ടാകുന്നതിന് ഇടയാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ആമം ശരീരത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിലെ അഗ്നിയുടെ ഒഴുക്ക് തടയുകയും അങ്ങനെ പനി ഉണ്ടാകുകയും ചെയ്യുന്നുവെന്ന് ആയുർവേദം കരുതുന്നു. ആയുർവേദം പനിയെ എട്ടായി തരം തിരിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. രസധാതുവിലെ വിഷം കൊണ്ട് പനി ഉണ്ടാകുന്നു എന്ന് കരുതുന്ന ആയുർവേദം അതിനെ ചികിത്സിയ്ക്കുന്നത് ലംഘനം , സ്വേദനം, കാലം, യവാഗു, തിക്തഭേഷജം, ആമപചനം എന്നീ വഴികളിലൂടെ ആണ്.
പനിയുടെ മൂലകാരണമായ പിത്തകോപം ശമിപ്പിയ്ക്കുന്നതിനും അഗ്നിയെ പൂർവസ്ഥിതിയിൽ ആക്കുന്നതിനും സൂര്യാസനവും മത്സ്യാസനവും പോലെയുള്ള യോഗാസനങ്ങൾ ചെയ്യാനും ആയുർവേദം നിർദ്ദേശിക്കുന്നു.
ശരീരത്തിൽ എവിടെയെങ്കിലും ഉള്ള അണുബാധയുടെ ലക്ഷണമായി ആണ് പനിയെ ഹോമിയോപ്പതി കാണുന്നത്. പനിയോടൊപ്പമുള്ള മറ്റു ലക്ഷണങ്ങളും കണക്കിലെടുത്തതിനു ശേഷം ആ ലക്ഷണങ്ങൾക്കായാണ് ഹോമിയോപ്പതി ചികിത്സ നിർദ്ദേശിക്കുന്നത്. എല്ലാ പനിക്കും കഴിക്കാവുന്ന പൊതുവായ മരുന്ന് എന്നൊന്നിതിലില്ല. സാധാരണമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ഔഷധങ്ങൾ താഴെ പറയുന്നവയാണ്.
പ്രകൃതിചികിത്സയുടെ കാഴ്ചപ്പാടിൽ പനി ശരീരത്തിൽ എന്തോ കുഴപ്പം സംഭവിച്ചതിന്റെ മുന്നറിയിപ്പാണ്. പെട്ടെന്നുണ്ടാകുന്ന എല്ലാ അവസ്ഥകളും ശരീരം സ്വയം വൃത്തിയാക്കി ആരോഗ്യം പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്ന പ്രവർത്തനത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്. അതുകൊണ്ട് പനിയും ശരീരത്തിന്റെ ഒരു സ്വയം വൃത്തിയാക്കൽ പ്രവർത്തനമാണ്. അതിനാൽ ശരിയായ ആരോഗ്യം തിരിച്ചു കിട്ടുന്നതിന് പനിയെ അതിന്റെ പ്രകൃത്യാ ഉള്ള വഴിക്കു വിടേണ്ടതും സ്വയം അടങ്ങാൻ അനുവദിക്കേണ്ടതും ആണ്. പനിസംഹാരികളോ ആന്റിബയോട്ടിക്കുകളോ ഉപയോഗിച്ചാൽ അത് മാറാവ്യാധികളിലേക്ക് നയിക്കുമെന്നുമാണ് പ്രകൃതിചികിത്സയുടെ കാഴ്ചപ്പാട്.
പനി വളർത്തുമൃഗങ്ങളുടെ രോഗനിർണയത്തിനും മുഖ്യലക്ഷണമാണ്. മൃഗങ്ങളുടെ ശരീരതാപനില മലദ്വാരത്തിൽ താപമാപിനി വെച്ചാണ് കണക്കാക്കുന്നത്. ഇത് ഓരോ മൃഗത്തിനും വ്യത്യസ്തമാണ്. കുതിരയ്ക്ക് പനിയുണ്ടെന്ന് കണക്കാക്കുന്നത് താപനില 38.50C ന് മുകളിൽ എത്തുമ്പോഴാണ്. അതേസമയം, പശുക്കൾക്ക് ഈ താപനില 39.60C ആണ്.
{{cite journal}}
: Unknown parameter |month=
ignored (help)