In dit artikel wordt Klaas Jan Mulder behandeld vanuit een multidisciplinair en actueel perspectief, om alle aspecten die verband houden met dit onderwerp uitvoerig te analyseren en te begrijpen. Er zal een rondleiding worden gemaakt langs de historische achtergrond, de verschillende huidige theorieën en benaderingen, evenals de praktische en sociale implicaties die Klaas Jan Mulder met zich meebrengt. Het zal proberen een volledige en evenwichtige visie te bieden waarmee de lezer uitgebreide kennis kan verwerven over deze kwestie die vandaag de dag zo relevant is.
Klaas Jan Mulder | ||||
---|---|---|---|---|
Reformatorisch Dagblad / Henk Visscher
| ||||
Geboren | 21 mei 1930 | |||
Geboorteplaats | Boven-Hardinxveld | |||
Overleden | 1 november 2008 | |||
Overlijdensplaats | Kampen | |||
Geboorteland | Nederland | |||
Jaren actief | 1948-2008 | |||
Beroep(en) | organist, pianist, componist, dirigent | |||
Instrument(en) | orgel, piano | |||
(en) IMDb-profiel | ||||
(en) Allmusic-profiel | ||||
(en) Discogs-profiel | ||||
(en) MusicBrainz-profiel | ||||
|
Klaas Jan Mulder (Boven-Hardinxveld, 21 mei 1930 – Kampen, 1 november 2008) was een Nederlands organist, pianist en dirigent.
Afkomstig uit een muzikale familie - hij was de oudste uit een gezin met twaalf kinderen - voelde hij zich van jongs af aan tot de muziek aangetrokken. Aan de Zwolse Muziekschool kreeg hij orgel- en pianoles en tijdens de kerkdiensten van zijn vader, ds. Jan Oebele Mulder (1903-2002), een Nederlands-Gerefomeerde predikant in Hattem en Kampen en getrouwd met Hiltje van der Meulen (1905-1998), verzorgde de jonge Mulder vanaf zijn veertiende jaar het orgelspel.
Zijn eerste concert gaf Mulder met de cellist van het Concertgebouworkest Samuel Bril. Harm Roseboom - muziekleraar en zoon van de Hattemse wethouder Jan Roseboom - zorgde ervoor dat Mulder aan de muziekschool in Zwolle orgel- en pianolessen ontving. Op 1 december 1948 speelde Mulder het Pianoconcert in a mineur, opus 16 van de Noorse componist Edvard Grieg met het Zwols Symfonie Orkest in de Buitensociëteit in Zwolle. Een vermogend man was ervan onder de indruk en zorgde ervoor dat Mulder aan het Conservatorium van Amsterdam kon studeren. Enkele oudere dames schonken hem een vleugel. Aan het Amsterdams Conservatorium studeerde hij als hoofdvak Piano bij Jan Odé en als bijvak Orgel onder leiding van Jacob Bijster. Mulder slaagde als pianist - met het Vijfde Pianoconcert van Ludwig van Beethoven - cum laude en kreeg daarbij een aantekening voor zijn virtuositeit. Om een studiebeurs voor een extra studie in het buitenland te halen, speelde Mulder een vergelijkend examen van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in Utrecht. Het programma bestond uit de Variaties en Fuga op een thema van Händel Op. 24 van Johannes Brahms, de Mephistowals van Frans Liszt en de 32 Variaties in c klein, WoO. 80, van Ludwig van Beethoven. Klaas Jan Mulder koos voor Eduardo del Pueyo aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel. Mulder vervolgde zijn dirigentenopleiding bij Piet Ketting (Orkestdirectie) en Dean Dixon.
Na zijn muziekstudie lag een carrière als internationaal concertpianist op hem te wachten, maar vanwege zijn gereformeerde achtergrond vormde concerten geven op zondag een spanningsveld. Mulder belandde in de koor- en orgelwereld en werd spoedig een veelgevraagd concertorganist. Zijn koren dirigeerde hij vaak vanachter de piano of vleugel.
Christelijk Kamper Mannenkoor 'Door Eendracht Verbonden'
Meer dan 48 jaar, vanaf 1960 tot 2008, was Mulder dirigent van het Kamper Mannenkoor ‘Door Eendracht Verbonden’(DEV). De Kerstconcerten van DEV op de tweede Kerstdag in de Bovenkerk van Kampen werd een jarenlange traditie. Speciaal voor zijn koren schreef Mulder arrangementen over bekende Klassieke Melodieën, Operette, delen uit The Sound of Music, negrospirituals, liederen uit de bundel van Joh. de Heer en Geneefse psalmen. Ook door andere koren worden deze bewerkingen graag gezongen. Een van de hoogtepunten was het concert in de St. Laurenskerk in Rotterdam op 23 april 2004. Hieraan heeft de voltallige Marinierskapel meegewerkt. Mulder dirigeerde zowel het koor, vanachter de vleugel, als koor en orkest in een aantal grote koorwerken, o.a. van Grieg. Daarnaast speelde Mulder op het orgel samen met het orkest een werk van C. Frank en van C. Saint-Saens. Er zijn in de loop van de jaren vanaf begin jaren 60, tientallen opnamen gemaakt van het koor, zowel op lp als later ook op cd. Daarvoor heeft het koor een gouden en een platina plaat ontvangen. Een bijzondere plaats in de opnamereeks neemt de dubbel-cd, STH Sacred Music cd 1403022 in, waarbij de dirigent zelf de (uitgebreide) voor- en tussenspelen voor zijn rekening neemt. Op deze cd staat ook een tweetal pianosolo's en een orgelsolo van Klaas Jan Mulder. In 2006 is de laatste opname van het koor gemaakt onder leiding van Klaas Jan Mulder. Dit was de dvd/CD, waarop ook een interview met de dirigent is opgenomen.
Christelijk Mannenkoor 'De Lofzang' uit Heerde
Klaas Jan Mulder was als dirigent 37 jaar, van 1963 tot 2001, actief met het Heerder mannenkoor ‘De Lofzang’. Het was in de zomer van 1963 dat het toenmalige bestuur van het mannenkoor een uiterste poging deed om het koor te laten voortbestaan (het koor telde amper nog 20 leden). Men nam contact op met Klaas Jan Mulder in Kampen om hem te vragen als dirigent naar Heerde te komen. Na veel wikken en wegen besloot Mulder voor ten hoogste een half jaar te komen dirigeren. Langer wilde hij beslist niet. Zo kwam Mulder in september 1963 naar Heerde. Na een paar maanden was het ledenaantal gestegen. Een voorgenomen half jaar als dirigent van 'De Lofzang' Heerde resulteerde vervolgens in een samenwerking die ruim 37 jaar duurde.
In die ruim 37 jaar zijn concerten in en buiten Heerde gegeven, waarbij diverse solisten hun medewerking verleenden, zoals Willy Caron, Marco Bakker, Henry Blackmon, Feike Asma, de gebroeders Brouwer, Louis van Dijk, Clara de Vries, Margaret Roest, het Arpeggio-trio en diverse begeleidingsorkesten. Naast de diverse concerten werkt 'De Lofzang' ook veelvuldig mee aan kerkdiensten, zowel in als buiten Heerde, waarvan er inmiddels drie zijn uitgegroeid tot een traditie. Hoogtepunten uit het bestaan van het koor waren de twee concertreizen in 1984 en 1988 naar Amerika en Canada. In 1993 werd meegewerkt aan een galaconcert in het Concertgebouw te Amsterdam, waarin Mulder als dirigent, organist en pianist centraal stond. In december 1995 maakte het koor een concertreis naar Wenen waar enkele adventsconcerten werden gegeven.
In de loop van het jaar 2000 gaf Mulder aan te willen stoppen met zijn dirigentschap in Heerde. Er werd toen een tweetal afscheidsconcerten in de Sint Joriskerk te Amersfoort en in de Laurenskerk te Rotterdam georganiseerd en een groot afscheidsconcert op de thuisbasis Heerde. Een selectie uit de concerten in Amersfoort en Rotterdam is op cd gezet. Deze kreeg als titel mee: Alzo lief heeft God de wereld gehad.
Op 13 maart 2001 nam Mulder tijdens een galaconcert in het (uitverkochte) Concertgebouw in Amsterdam definitief afscheid van 'De Lofzang'.
Christelijke Oratorium Vereniging 'Immanuel'
Als dirigent was Mulder 31 jaar actief voor de Christelijke Oratorium Vereniging ‘Immanuel’ uit Kampen. Immanuel geeft traditiegetrouw elk jaar een voorjaarsconcert in de Bovenkerk te Kampen. Klaas Jan Mulder voerde bekende en minder bekende werken van vele componisten uit; Requiem van Fauré, De Elias en Paulus van Mendelssohn, De Koorfantasie van Ludwig van Beethoven, met Klaas Jan Mulder als piano-solist. Onder Klaas Jan Mulder concerteerde Immanuel tweemaal (1993 en 2001) in het Concertgebouw te Amsterdam.
Christelijk Mannenkoor 'Sursum Corda' uit Enschede
Gedurende enige jaren was Klaas Jan Mulder dirigent van Sursum Corda. Door zijn inbreng kreeg geestelijke muziek weer een belangrijke plaats in het repertoire van het koor.
Mulder was kerkorganist in de Nederlands Gereformeerde Kerk te Kampen. Als concertorganist gaf Mulder gemiddeld 200 concerten per jaar - in Nederland, Frankrijk, Canada, de Verenigde Staten tot Zuid-Korea - en maakte hij vele plaat- en cd-opnamen.
Mulders orgelconcertprogramma's hadden een vast concept. Mulder begon met een ‘inleidend koraalspel’ en hij eindigde met een ‘koraalfinale’ van eigen hand. Daartussen klonken grote en kleine werken uit de orgelliteratuur. Met dit programmaconcept stond Mulder in de traditie van de orgelschool van Jan Zwart en Feike Asma. Die gewoonte om te beginnen met een inleidend koraalspel had Mulder overgenomen van Mendelssohn. Het improviseren aan het slot had hij van Piet van Egmond. Zijn orgelpubliek, dat aanvankelijk op het openings- en slotnummer van concerten afkwam, kreeg gaandeweg oog en oor voor de schoonheid van de orgelcomposities van Jehan Alain, Hendrik Andriessen (Toccata), Johann Sebastian Bach, Marcel Dupré (Evocation-Final), César Franck (Fantasien, Final, Chorals) , Alexandre Guilmant (Sonaten), Frans Liszt (Ad Nos), Felix Mendelssohn-Bartholdy (Sonaten, Preludes en Fuga's) Olivier Messiaen, Max Reger (Fantasien, Toccata), Julius Reubke (Psalm 94), Joseph Rheinberger (Sonaten), Louis Vierne (Final) en Charles-Marie Widor (Symfonieën).
Klaas Jan Mulder maakte zijn eigen orgeltranscripties van bekende composities; Enigma Variaties, op. 36, van Edward Elgar, Largo uit de 9e Symphony From the New World (Op. 95), van Antonín Dvorak, maar ook diverse werken van Edward Grieg. Van zijn vele improvisaties op het orgel werd met name Ruwe stormen mogen woeden zeer populair (als improvisatie op een plaat opgenomen in de Martinikerk van Bolsward). Hoewel Mulder zelf weleens moe werd van de verzoeken voor dingen die hij vroeger had gespeeld: "Dan gaat het spontane er wel een beetje af". Mulder speelde van 1981 tot 2007 het traditionele Nieuwjaarsconcert in de Grote of Sint-Laurenskerk (Rotterdam). Dit nieuwjaarsconcert wordt thans in ere gehouden door middel van een afwisselend programma, met een knipoog en tegelijkertijd als een memoriam aan Klaas Jan Mulder. Door zijn manier van registreren en toucher heeft Mulder een geheel eigen stijl weten te ontwikkelen. Dit komt misschien ook doordat zijn hart in eerste instantie bij de piano lag; qua techniek is deze invloed zeker merkbaar geweest.
Klaas Jan Mulder trok in de jaren tachtig met de formatie KAJEM - een samenwerkingsproject met popmusicus Ton Scherpenzeel - door Nederland. Bekende klassieke muziekstukken werden omgevormd tot moderne ritmische arrangementen voor orgel, slagwerk, basgitaar en synthesizer. Felle verlichting in diverse kleuren vormde het decor. Mulder zelf zag het project vooral als een muzikale grap en een zijpad. KAJEM werd bij de gereformeerde liefhebbers van het geestelijke lied in eerste instantie niet erg gewaardeerd, maar dit deed uiteindelijk niets af aan zijn populariteit voor deze kring. KAJEM werd diverse malen uitgezonden via de Evangelische Omroep. Er verschenen zes albums van KAJEM.
Klaas Jan Mulder gaf slechts enkele leerlingen privé orgel- of pianolessen.
Afkomstig uit de Gereformeerde Kerken in Nederland werd het gezin Mulder na de Vrijmaking in 1944 lid van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Mulder sloot zich na 1967 bij de Nederlands Gereformeerde Kerken aan. Later begon hij minder belang te hechten aan dogmatische leerstellingen, maar hij bleef het christelijk geloof wel trouw.
Klaas Jan Mulder heeft vele improvisaties voor orgel gespeeld. De improvisaties die op bladmuziek verschenen zijn, zijn door andere organisten genoteerd en door Klaas Jan Mulder gecorrigeerd.
Klaas Jan Mulder heeft vele opnamen gemaakt. Hier volgt een selectie.
Veel van de onderstaande orgelopnamen zijn later opnieuw op lp en op cd uitgebracht. Voor zover mogelijk wordt steeds de eerste uitgave met het jaar van de opname vermeld. Bij de heruitgaven is een aantal opnamen, zoals Delft (improvisaties), niet compleet op cd verschenen.
Veel opnames zijn door Klaas Jan Mulder gemaakt, waarbij hij (mannen)koren begeleidt. Hieronder een, niet uitputtende, selectie.
Met zijn koren zijn er tientallen opnamen gemaakt.
Naast de onderstaande opnamen zijn er vanaf ca. 1973 verschillende opnamen gemaakt met gebroeders (Henk en Rende) Brouwer, trompet, en Klaas Jan Mulder, orgel.
Mevrouw Agheeth Zaanen was een van de vaste registranten van Klaas Jan Mulder sinds half jaren 80. Voor die tijd was het Jan Smit uit Nunspeet (tegenwoordig Bodegraven). Smit was de pr-man van Klaas Jan Mulder tijdens zijn muzikale leven.
Bronnen en/of noten
|