Voetbal in Kazachstan

Premjer-Liga
Land	Kazachstan
Bond	Kazachse voetbalbond
Systeem	Competitie
Degradatie naar	Pervoj-Liga
Aantal teams	12
Recordkampioen	Ertis FK Pavlodar
Portaal    Voetbal

Voetbal in Kazachstan wordt al gespeeld sinds Britse kooplieden het spel vóór de Eerste Wereldoorlog in de stad Semipalatinsk introduceerden. De bekende dichter, schrijver en filoloog Muxtar Äuezov (1897-1961), die zelf voor de club Jarysj Semipalatinsk speelde, was een warm pleitbezorger van de nieuwe sport. Ook in steden als Aulie-Ata en Pavlodar ontstonden weldra voetbalclubs.

Geschiedenis

SSR Kazachstan (Sovjet-Unie)

Vanaf de jaren 30 verschenen er met enige regelmaat Kazachse voetbalclubs in de lagere divisies van de Sovjet-Unie. Net voor de Tweede Wereldoorlog werden een eigen Kazachse voetbalcompetitie en bekertoernooi in het leven geroepen, maar pas na de oorlog neemt het voetbal in de Sovjetrepubliek een hoge vlucht. Een eigen Kazachse voetbalbond werd in 1959 opgericht en in 1960 schreef FK Kairat Alma-Ata geschiedenis door de Sovjet Top Liga te bereiken. Kairat zou in totaal 24 jaar op het hoogste Sovjetniveau spelen. Enkele andere clubs uit de Kazachse SSR wisten door te dringen tot de Sovjet-Russische Eerste divisie, maar konden het succes van Kairat niet evenaren. In 1962 was ook Sjachtjor Karaganda dicht bij promotie naar de Sovjet Top Liga: de club was kampioen geworden van de Eerste divisie van de USSR en won zelfs de promotiewedstrijd tegen het Wit-Russische FK Lokomotive Gomel met 1-0 (na verlenging), maar de Kazachse autoriteiten, die één club in de Top Liga voldoende vonden, hielden de promotie tegen.

Dat een en ander ten koste ging van de kwaliteit van de eigen competitie, moge duidelijk zijn: in feite was de situatie tijdens de Sovjet-Unie niet anders dan de huidige situatie in Wales, waar de beste clubs in de Engelse competities spelen. Vanaf 1980 gold de competitie van de Kazachse SSR officieel als het derde niveau - althans: een van de vele tweede divisies - van de Sovjet-Unie, eerst als Zone 7 (waarin ook clubs uit andere Centraal-Aziatische Sovjetrepublieken vertegenwoordigd waren), vanaf 1982 als Zone 8, met alleen maar Kazachse clubs. De kampioen van deze Kazachse competitie promoveerde niet automatisch naar de eerste divisie; er bestond een omvangrijk systeem van promotie- en degradatiecompetities en -duels, waarbij soms ook politieke aspecten om de hoek kwamen kijken.

Erelijst van de SSR Kazachstan

Kampioenen 1936 • FK Sbornaja Alma-Ata 1937 • FK Dinamo Alma-Ata 1938 • FK Dinamo Alma-Ata 1939 •      niet gespeeld 1940 •      niet gespeeld 1941 •      niet gespeeld 1942 •      niet gespeeld 1943 •      niet gespeeld 1944 •      niet gespeeld 1945 •      niet gespeeld 1946 • FK Dinamo Alma-Ata 1947 • FK Lokomotiv Dzjamboel 1948 • FK Troedovië Rezervy Alma-Ata 1949 • FK Dinamo Karaganda 1950 • FK Sbornaja Alma-Ata 1951 • FK Metalloerg Tsjimkent 1952 • FK Metalloerg Tsjimkent 1953 • FK Metalloerg Tsjimkent 1954 • FK Dinamo Alma-Ata 1955 • FK Dinamo Alma-Ata 1956 • FK Sbornaja Alma-Ata 1957 • FK Stroitel Alma-Ata 1958 • FK Spartak Alma-Ata 1959 • FK Spartak Alma-Ata 1960 • FK Enbek Goerjev 1961 • FK Avangard Petropavlovsk 1962 • FK ADK Alma-Ata 1963 • FK Tselinnik Semipalatinsk 1964 • FK ADK Alma-Ata 1965 • FK ADK Alma-Ata 1966 • FK Aktjoebinets Aktjoebinsk 1967 • Torpedo Koksjetau 1968 • FK Gornjak Dzjezkazgan 1969 • FK Sjachtjor Saran 1970 • FK Stroitel Temirtau 1971 • FK Enbek Dzjezkazgan 1972 • FK Traktor Pavlodar 1973 • FK Enbek Dzjezkazgan 1974 • FK Gornjak Nikolskij 1975 • FK Metalloerg Tsjimkent 1976 • FK Chimik Stepnogorsk 1977 • FK Chimik Stepnogorsk 1978 • FK Troed Sjevtsjenko 1979 • FK Chimik Stepnogorsk 1980 • FK Meliorator Tsjimkent 1981 • FK Boerjevestnik Kustanay 1982 • Sjachtjor Karaganda 1983 • Sjachtjor Karaganda 1984 • Tselinnik Tselinograd 1985 • FK Meliorator Tsjimkent 1986 • FK Meliorator Tsjimkent 1987 • FK Meliorator Tsjimkent 1988 • FK Traktor Pavlodar 1989 • FK Traktor Pavlodar 1990 • FK Vostok Oest-Kamenogorsk 1991 • FK Aktjoebinets Aktjoebinsk

Bekerwinnaars 1936 • FK Dinamo Alma-Ata 1937 •      niet gespeeld 1938 • FK Dinamo Alma-Ata 1939 • FK Dinamo Alma-Ata 1940 • FK Dinamo Alma-Ata 1941 •      niet gespeeld 1942 •      niet gespeeld 1943 •      niet gespeeld 1944 •      niet gespeeld 1945 •      niet gespeeld 1946 •      niet gespeeld 1947 •      niet gespeeld 1948 • FK Dinamo Karaganda 1949 • FK Dinamo Tsjimkent 1950 • FK Dinamo Dzjamboel 1951 • FK Dinamo Alma-Ata 1952 • FK Stroitel Oest-Kamenogorsk 1953 •      niet gespeeld 1954 • FK Dinamo Alma-Ata 1955 • FK Metallurg Dzjamboel 1956 •      niet gespeeld 1957 • FK Spartak Alma-Ata 1958 • FK Stroitel Pavlodar 1959 • FK Spartak Alma-Ata 1960 • FK Avangard Petropavlovsk 1961 • FK Torpedo Oest-Kamenogorsk 1962 • FK Torpedo Oest-Kamenogorsk 1963 • FK Torpedo Oest-Kamenogorsk 1964 • FK Stroitel Sjevtsjenko 1965 • FK ADK Alma-Ata 1966 • FK Altay Oest-Kamenogorsk 1967 • FK Gornjak Dzjezkazgan 1968 • FK Torpedo Tselinograd 1969 • FK Teplovoznik Dzjamboel 1970 • FK Bulat Temirtau 1971 • FK Gornjak Nikolskij 1972 • FK Bulat Temirtau 1973 • FK Bulat Temirtau 1974 • FK Bulat Temirtau 1975 • FK Bulat Temirtau 1976 • FK Bulat Temirtau 1977 • FK Troed Sjevtsjenko 1978 • FK Troed Sjevtsjenko 1979 • FK Vostokmasj Oest-Kamenogorsk 1980 • FK Litejsjchik Karaganda 1981 • FK Aljoeminsjchik Pavlodar 1982 •      niet gespeeld 1983 • FK Spartak Semipalatinsk 1984 • FK Meliorator Tsjimkent 1985 • FK Meliorator Tsjimkent 1986 • Tselinnik Tselinograd 1987 • FK Meliorator Tsjimkent 1988 • FK Traktor Pavlodar 1989 • FK Ekibastoezets Ekibastoez 1990 • FK Montazjnik Turkestan 1991 • FK Aktjoebinets Aktjoebinsk

In 1980 en 1981 speelden de Kazachse topploegen samen met clubs uit andere Centraal-Aziatische deelrepublieken in Zone 7 , het derde niveau van de Sovjet-Unie. In 1980 werd FK Traktor Pavlodar kampioen van deze competitie, in 1981 FK Aktjoebinets Aktjoebinsk. Vanaf 1982 ging de Kazachse competitie verder als Zone 8 van het Sovjet-voetbal: nog steeds het derde niveau, maar nu alleen met Kazachse clubs.

Republiek Kazachstan

Na de onafhankelijkheid van Kazachstan op 16 december 1991 kwam er al snel een eigen competitie, waaraan een sterk wisselend aantal clubs deelneemt; recordkampioen is Ertis FK Pavlodar met 5 titels. Ook organiseert de Qazaqstannıñ futbol federacïyası een bekercompetitie (met eveneens een sterk wisselende bezetting) en een supercup; deze wedstrijd tussen de kampioen en de bekerwinnaar wordt vanaf 2008 jaarlijks gespeeld.

Vanaf 1994 bestaat er een eerste divisie, Pervoj-Liga genaamd; vanaf 2002 bestond er zelfs een tweede divisie, maar door verdeeldheid en een komen en gaan van clubs was die geen lang leven beschoren: in 2006 werd ze opgeheven, waarna de Pervoj-Liga werd uitgebreid.

Net als de bonden van Kirgizië, Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan sloot de Kazachse voetbalbond zich in 1992 aan bij de AFC, maar met het argument dat een klein deel van Kazachstan ten westen van de Oeral ligt en dus tot Europa behoort, kreeg het land in 2002 ten slotte toestemming om over te stappen naar de UEFA. Tussen 1994 en 2001 kwalificeerden de landskampioen en de bekerwinnaar zich voor het Aziatisch kampioenschap voor landskampioenen resp. de Aziatische beker voor bekerwinnaars; vanaf 2002 komen 's lands beste ploegen in aanmerking voor deelname aan de Champions League, UEFA Cup, Intertoto en later de Europa League.

Erelijst van de SSR Kazachstan

Kampioenen 1992 • Qayrat FK Alma-Ata 1993 • Ansat FK Pavlodar 1994 • Elimay FK Semey 1995 • Elimay FK Semey 1996 • Taraz FK Jambıl 1997 • Ertis FK Pavlodar 1998 • Elimay FK Semey 1999 • Ansat-Bastaw FK Pavlodar 2000 • Jenïs FK Astana 2001 • Jenïs FK Astana 2002 • Ansat FK Pavlodar 2003 • Ansat FK Pavlodar 2004 • Qayrat-Almatı QTJ 2005 • Aqtöbe-Lento FK 2006 • Astana FK 2007 • Aqtöbe FK 2008 • Aqtöbe FK 2009 • Aqtöbe FK 2010 • Tobıl FK Qostanay 2011 • Sjachtjor Karaganda 2012 • Sjachtjor Karaganda 2013 • n.n.b. Zie verder Premjer-Liga van Kazachstan voor het hoofdartikel over dit onderwerp .

Bekerwinnaars 1992 • Qayrat FK Alma-Ata 1993 • Dostıq FK Alma-Ata 1994 • Vostok FK Öskemen 1995 • Elimay FK Semey 1996/97 • Qayrat FK Almatı 1997/98 • Ertis FK Pavlodar 1998/99 • Qaysar-Hurricane FK Qızılorda 1999/00 • SOPFK Qayrat Almatı 2000/01 • Jenïs FK Astana 2001 • Qayrat FK Almatı 2002 • Jenïs FK Astana 2003 • Qayrat FK Almatı 2004 • Taraz FK 2005 • Jenïs FK Astana 2006 • Almatı FK 2007 • Tobıl FK Qostanay 2008 • Aqtöbe FK 2009 • Atıraw FK 2010 • Lokomotïv FK Astana 2011 • Ordabası FK Şımkent 2012 • Astana FK 2013 • n.n.b. Zie verder Kazachse voetbalbeker voor het hoofdartikel over dit onderwerp .

Winnaars Supercup 1995 • Elimay FK Semey 2008 • Aqtöbe FK 2009 •      niet gespeeld 2010 • Aqtöbe FK 2011 • Lokomotïv FK Astana 2012 • Ordabası FK Şımkent 2013 • Sjachtjor Karaganda Zie verder Supercup van Kazachstan voor het hoofdartikel over dit onderwerp .

Kazachs voetbalelftal

In 1977 was Seilda Baisjakov de eerste Kazachse voetballer die werd geselecteerd voor het nationale elftal van de Sovjet-Unie.

Na de onafhankelijkheid kwam er een eigen Kazachs elftal, dat op 1 juni 1992 z'n eerste interland afwerkte.

.