Antepedium
W dzisiejszym świecie Antepedium staje się coraz bardziej istotne. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, wpływ na kulturę popularną, czy też znaczenie w środowisku akademickim, Antepedium stał się tematem zainteresowania osób w każdym wieku i o każdym zawodzie. Od samego początku Antepedium wywołał burzliwą debatę i był przedmiotem intensywnych studiów i badań. Bez wątpienia Antepedium to wieloaspektowy temat, który obejmuje szeroki zakres aspektów i który zasługuje na dogłębne zbadanie, aby zrozumieć jego prawdziwy zakres i znaczenie w dzisiejszym świecie.
Antepedium (również antependium, frontale) – bogato zdobione zakrycie lub zasłona zakrywająca podstawę (stipes) stałego ołtarza chrześcijańskiego.
Charakterystyka
Termin pojawił się w późnym średniowieczu. Do XV wieku używano nazw: pallium, vestis altaris, facies altaris.
Do XI wieku funkcję antepedium pełniła opuszczona część obrusa ołtarzowego, leżącego na mensie.
We wczesnym średniowieczu antepedium często obiegało mensę ze wszystkich stron, od XI wieku zakrywało jedynie przednią część stipes. Wykonane były ze złota, srebra, haftowanych tkanin, drewna polichromowanego lub pokrytego płaskorzeźbą oraz wytłaczanej skóry (kurdybanu).
Haftowana tkanina, zwykle jedwabna, początkowo była drapowana, od XVI wieku rozpinana była na drewnianej ramie, antepedia ze srebra lub złota często zdobione były szlachetnymi kamieniami i filigranem.
Pośrodku zwykle znajdował się krzyż otoczony symbolami chrześcijańskimi, kwiatami.
Ponadto na antepedium były wyobrażane sceny o treści ewangelicznej, głównie sceny z życia Jezusa Chrystusa, Marii – matki Jezusa lub świętego, któremu poświęcony był ołtarz, a także Michała Archanioła z siedmioma gołębicami Ducha Świętego. Na antepediach występowały teksty inwokacji, daty i nazwiska fundatorów.
Od XVII wieku nie stosowano antepedium, jeśli stipes był wykonany z marmuru oraz przy ołtarzach sarkofagowych.
W niektórych kościołach dekorowano podstawę ołtarza upodabniając ją do antepedium np. w kolegiacie św. Anny w Krakowie lub w kościele przy klasztorze w Czernej. W Czernej stipes wykonane z czarnego „marmuru” dębnickiego pokryte są rytym ornamentem na wzór tkaniny z motywem kwiatowym.
Kościoły chrześcijańskie przed Soborem Watykańskim II często posiadały kilka antepediów dostosowanych kolorem do okresu roku liturgicznego i charakteru święta.
Nazwa pochodzi z łacińskiego ante pedes – „przed stopami”. Wariant nazwy „antependium” pochodzi od słów „ante” (przed) i „pendere” (zawieszać), co dotyczy tkanin zwieszających się z krawędzi mensy ołtarzowej.
Przypisy
- ↑ a b c d e Bogusław Nadolski: Leksykon liturgii. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2006, s. 102-103, ISBN 978-83-01-12365-9.
- ↑ a b c d e f g h i Sztuka świata. Słownik terminów A–K. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2013, s. 33-34, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b c Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 15, ISBN 83-7014-531-0.
- ↑ a b Witold Szolginia: Architektura i budownictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1982.
- ↑ Marcin Pielesz: Zabytkowe klasztory w małopolsce. Przewodnik. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2014, s. 246, ISBN 978-83-7660-928-7.
Bibliografia
- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 11. ISBN 83-85001-89-1.