Obecnie Gmina wiejska to temat, który przykuł uwagę ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na życie codzienne, Gmina wiejska wzbudza rosnące zainteresowanie w różnych sektorach. W tym artykule szczegółowo zbadamy najważniejsze aspekty Gmina wiejska, od jego powstania po dzisiejszą ewolucję. Przeanalizujemy jego implikacje, wyzwania i możliwe rozwiązania zaproponowane w celu rozwiązania tego problemu. Dodatkowo zbadamy opinie ekspertów i doświadczenia osób, których dotknęła Gmina wiejska. Przygotuj się na zanurzenie się w kompletnej i wzbogacającej analizie Gmina wiejska!
Gmina wiejska – gmina, na której terytorium nie znajduje się miasto, co nie wyklucza jednak możliwości istnienia siedziby gminy w sąsiadującym mieście.
Wśród gmin mających siedzibę w mieście, gdzie równocześnie funkcjonuje gmina miejska są zarówno niewielkie gminy jak np. Obrzycko (woj. wielkopolskie), które jako miasto liczy 2239 mieszkańców, a jako gmina wiejska – 4387, Stoczek Łukowski (lubelskie) 2701 (miasto) oraz 5126 (gmina wiejska) oraz Kowal (kujawsko-pomorskie) odpowiednio 3495 oraz 4020, jak i gminy zdecydowanie większe, np. Ełk (57 471, 10 578), Włocławek (117 264, 6417) oraz Tarnów (114 168, 24 113), zwane gminami obwarzankowymi.
W dawnej Polsce odpowiednikiem gminy jednowioskowej na wsi była gromada. W okresie od XV do XVIII wieku stanowiła ona podstawową jednostkę podziału terytorialnego i w ograniczonym zakresie samorządu terytorialnego na wsi. Słowo „gromada” było również używane na określenie mieszkańców jednej parafii lub warstwy ubogich mieszkańców miast.
Po rozbiorach organizacja wewnętrzna oraz zakres zadań i uprawnień gminy zmieniały się wraz z systemem prawa mocarstw rozbiorowych. Generalnie w zaborach pruskim i austriackim dominowały gminy jednostkowe (jednowioskowe). W zaborze rosyjskim po 1864 roku gromada została włączona jako jednostka niższego rzędu w skład wiejskiej gminy zbiorowej (wielowioskowej), jako odpowiednik dzisiejszego sołectwa.
Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 29 marca 1919 (opublikowanym 4 kwietnia 1919) przywrócono na terenie byłego Królestwa Kongresowego przedwojenne granice gmin wiejskich, zmienione przez władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie.
W okresie międzywojennym ustawa samorządowa z 1933 roku usankcjonowała funkcjonowanie gmin zbiorowych, wprowadzając ten typ jednostki w województwach byłej Galicji i zaboru pruskiego, gdzie dotąd funkcjonowały gminy jednostkowe; jedynie w woj. śląskim podział na gminy jednostkowe utrzymał się do 1945 roku. W skład gminy zbiorowej wchodziło kilka gromad, na czele których stała rada gromadzka (w mniejszych gromadach zebranie gromadzkie) i sołtys. Na uwagę zasługuje fakt że niektóre ustawowo „zbiorowe” gminy mogły de facto składać się z tylko jednej, choć zazwyczaj szczególnie ludnej wsi, np. gmina Jezierna, gmina Tarnogród, gmina Wola Duchacka, gmina Sąsiadowice, gmina Cisowa itd.
W takim kształcie gminy wiejskie funkcjonowały do reformy z 1954 roku, w wyniku której zlikwidowano gminy zbiorowe, a najniższą jednostką podziału terytorialnego stały się gromady.
Kolejna reforma, przeprowadzona na mocy ustawy z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych weszła w życie w 1973 roku. W jej wyniku zlikwidowane zostały gromady oraz wprowadziła na nowo gminy zbiorowe i jednostki pomocnicze gminy niższego rzędu, czyli sołectwa; w miejsce 4313 gromad utworzono 2366 znacznie większych gmin. Liczbę tę zmniejszono w dalszych latach do 2129 (2 lipca 1976).
Zarówno gromady jak gminy, począwszy od roku 1950, były organami jednolitej władzy państwowej, a nie samorządu terytorialnego. Dotyczy to także gmin miejskich.