W dzisiejszym artykule zajmiemy się tematem Jabłoń, tematem, który w ostatnim czasie wzbudził duże zainteresowanie i dyskusję. Od lat Jabłoń jest przedmiotem badań i analiz w różnych obszarach, budząc zainteresowanie ekspertów, profesjonalistów i ogółu społeczeństwa. Jego znaczenie w obecnym kontekście jest niezaprzeczalne, a jego wpływ był odczuwalny w różnych aspektach społeczeństwa. Dlatego w tym artykule proponujemy dokładne zbadanie i szczegółową analizę wszystkich aspektów Jabłoń, w celu zapewnienia pełnej i aktualnej wizji tego bardzo istotnego tematu.
Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenie słowa jabłoń.
Jabłoń (Malus Mill.) – rodzajroślin wieloletnich należący do rodziny różowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia ok. 25, 32 do 55 gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje strefę klimatu umiarkowanego na półkuli północnej. W Polsce występuje dziko tylko jeden gatunek rodzimy – jabłoń dzikaMalus sylvestris, zwana też płonką. Liczne gatunki z rodzaju są uprawiane. Jabłoń domowaMalus domestica jest popularną rośliną sadowniczą dla jadalnych owoców – jabłek. Gatunek ten rozprzestrzeniony w uprawie rośnie też w wielu obszarach jako zdziczały, także w Polsce. Inne gatunki wykorzystywane są jako rośliny ozdobne, źródło surowca drzewnego, wykorzystywane są też leczniczo.
Morfologia
Pokrój
Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości, zwykle z jednym, prostym pniem, czasem z kolejnymi tworzonymi z odrostów korzeniowych. Pędy zwykle są nieuzbrojone w ciernie, zróżnicowane na długo- i krótkopędy, nagie lub owłosione.
Sezonowe, u niektórych gatunków zimotrwałe, skrętoległe, pojedyncze i ogonkowe. Wsparte są przylistkami nasadą przyrastającymi do ogonków i odpadającymi, kształtu jajowatego do równowąskiego, czasem nitkowate. Blaszka całobrzega, piłkowana (także gruczołowato) do klapowanej, czasem orzęsiona. Ma kształt jajowaty, eliptyczny do lancetowatego. Jest skórzasta lub cienka, naga lub owłosiona. Osiąga od 2 do 12 cm długości. Liście często są zróżnicowane – liście na długopędach i młodociane często są większe i silniej wcinane niż te z krótkopędów.
Wyrastają na końcach pędów (zwykle krótkopędów) skupione po 2–12 w baldachogrona i grona wsparte podsadkami i przysadkami. Kwiaty są szypułkowe z miseczkowatym lub dzwonkowatym hypancjum, nagim lub owłosionym. Działek kielicha jest 5, są one odgięte lub rozpostarte, trójkątne, jajowate do lancetowatych. Płatków korony jest 5 (więcej bywa u M. halliana), są one białe, różowe do czerwonych i mają one kształt od zaokrąglonego do podługowatego. Pręcików jest od 15 do 50, zwykle są one krótsze lub podobnej długości jak płatki, ich nitki są białe, a pylniki żółte. Zalążnia jest dolna, złożona z 3–5 owocolistków, w każdym powstają dwa zalążki. Szyjek słupka jest tyle ile owocolistków, są one nagie lub owłosione.
Jabłkowate, potocznie nazywane jabłkiem. Przeważnie kuliste, czasem nieco spłaszczone lub wydłużone, zielone, żółte, czerwone lub żółte z rumieńcami. U form dzikich osiągają do 5, rzadko 7 cm średnicy, u odmian uprawnych zwykle większe. Działki kielicha i szyjki słupków odpadają lub są trwałe i zachowują się na owocu.
Systematyka
Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatychRosaceae, rzędu różowcówRosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych. W szerokim ujęciu należą tu jako sekcje wyłączane jako odrębne rodzaje w ujęciach wąskich: Chloromeles (Decne.) Decne., Docynia Decne., Docyniopsis (C. K. Schneid.) Koidz., Prameles Rushforth, Sinomalus Koidz..
Drzewo owocowe: w uprawie liczne gatunki, spośród których największe znaczenie użytkowe ma jabłoń domowa (Malus domestica), znana z licznych odmian uprawnych (zobacz: Lista odmian jabłoni).
Drewno jabłoni używane jest w stolarce
Roślina ozdobna: kilka gatunków jabłoni uprawianych jest w Polsce jako rośliny ozdobne (głównie ze względu na swoje kwiaty i owoce).
Znaczenie kulturowe
W mitologii celtyckiej jabłoń miała dawać schronienie duszom zmarłych. W centrum Avalonu w celtyckich zaświatach ma rosnąć jabłoń posiadająca jednocześnie kwiaty i owoce. Zjedzenie jabłka z tej jabłoni miało dawać wieczną młodość i nieśmiertelność. W mitologii greckiej występują natomiast jabłonie rosnące w sadzie nimf Hesperyd rodzące złote jabłka dające nieśmiertelność. Natomiast w chrześcijaństwie jabłko utożsamiane jest z grzechem.
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 113, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑D.D.PotterD.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
↑Genus Malus Mill.. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) . USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. .
↑Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10859-2.brak strony w książce
↑ abcPraca zbiorowa: Oxford – Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi. T. 13. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 72. ISBN 83-7425-368-1.