Poświęcenie kościoła

Poświęcenie kościoła, daw. konsekracja kościoła (łac. dedicatio ecclesiae) – uroczyste poświęcenie nowo powstałej świątyni^[1], w Kościele rzymskokatolickim zastrzeżone dla biskupa.

Ceremonia ta dokonywana jest według obrzędu, którego główne elementy powstały w liturgii gallikańskiej i rzymskiej między wiekiem IV a IX. Wówczas ceremonia składała się z trzech części. Poprzez pokropienie ścian budynku wodą święconą biskup obejmował go w posiadanie, by następnie odbyć procesję do wnętrza świątyni. Po śpiewie hymnu Veni Creator wypisywał pastorałem na popiele alfabet grecki i łaciński.

W kolejnej części za pomocą wody gregoriańskiej uświęcał wnętrze kościoła, po czym odmawiał prefację, w której błagał o wspomożenie Ducha Świętego.

Po modlitwie następowało właściwe poświęcenie murów poprzez namaszczenie olejem tzw. zacheuszków, symbolizujących dwunastu apostołów. Po namaszczeniu ołtarza spalano na nim kadzidło w czterech rogach i pośrodku.

Liturgia ta uległa zmianie po reformie II soboru watykańskiego. W 1977 roku wydano nową księgę liturgiczną „Ordo dedicationis ecclesiae et altaris” („Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza”^[2]), zawierającą instrukcję przeprowadzania obrzędu poświęcenia (dedykacji) nowo wybudowanego kościoła do celów liturgicznych. Wyraz dedicatio, przetłumaczony z języka łacińskiego jako poświęcenie, symbolizuje wyłączenie dedykowanego obiektu ze świeckiego użytku i oddanie go na wyłączną własność Bogu^[3].

Odpowiednikiem rzymskokatolickiego poświęcenia kościoła jest w prawosławiu obrzęd poświęcenia świątyni (cs. освящение храма).

Chociaż samo poświęcenie następuje po wybudowaniu cerkwi, to jeszcze przed rozpoczęciem budowy w miejscu przewidzianym na prestoł ustawia się krzyż, który następnie jest okadzany przez biskupa. Biskup modli się o błogosławieństwo dla budowniczych i pomyślne wybudowanie świątyni ku chwale Bożej.

Właściwy obrzęd poświęcenia świątyni odbywa się, gdy stan prac budowlanych umożliwia już choćby tylko prowizoryczne odprawianie w cerkwi nabożeństw. W przeddzień obrzędu oprawiane jest całonocne czuwanie, zaś w ramach samego obrzędu następuje w pierwszej kolejności urządzenie prestołu. Okrapia się go wodą święconą, a biskup czyta modlitwę prosząc o zesłanie na cerkiew Świętego Ducha. Następnie prestoł poświęca się poprzez jego obmycie, namaszczenie święty mirem oraz polane winem i wodą. Symbolizuje to namaszczenie Chrystusa przez złożeniem do grobu oraz krew i wodę, które zgodnie z Ewangelią wypłynęły z przebitego włócznią boku Chrystusa.

Poświęcony prestoł owija się białym płótnem i narzutą, a na wierzch kładzie się antymins – chustę z wizerunkiem Chrystusa złożonego do grobu. Na antyminsie kładzie się Ewangeliarz, krzyż i darochranitielnicę.

Biskup kropi ołtarz i całą cerkiew wodą święconą i namaszcza ściany świętymi mirem. Następuje procesja wokół świątyni, po której biskup zatrzymuje się przed głównymi drzwiami i wygłasza aklamację, po czym wchodzi do cerkwi, gdzie czyta modlitwę, prosząc Boga, aby wejrzał na swój lud i zesłał Świętego Ducha.

Po zakończeniu obrzędu w cerkwi odprawiana jest Boska Liturgia.