Różaniec (województwo lubelskie)

Obecnie Różaniec (województwo lubelskie) to temat, który zyskał duże znaczenie w społeczeństwie. Z biegiem czasu Różaniec (województwo lubelskie) stał się przedmiotem zainteresowania szerokiego grona osób, czy to ze względu na jego wpływ na życie codzienne, jego znaczenie historyczne, czy też wpływ na różne aspekty kultury. W tym artykule zbadamy różne perspektywy Różaniec (województwo lubelskie), od jego początków po rolę w teraźniejszości, analizując jego znaczenie i implikacje dla dzisiejszego społeczeństwa. Dodatkowo sprawdzimy, jak Różaniec (województwo lubelskie) ewoluował na przestrzeni czasu i jak jego zrozumienie może przyczynić się do zrozumienia różnych aspektów naszego codziennego życia.

Różaniec
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Różańcu
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

biłgorajski

Gmina

Tarnogród

Liczba ludności (2021)

1308

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

23-420

Tablice rejestracyjne

LBL

SIMC

0901335

Położenie na mapie gminy Tarnogród
Mapa konturowa gminy Tarnogród, po prawej znajduje się punkt z opisem „Różaniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Różaniec”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko dolnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Różaniec”
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego
Mapa konturowa powiatu biłgorajskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Różaniec”
Ziemia50°20′01″N 22°50′00″E/50,333611 22,833333
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół filialny pw. św. Stanisława Kostki w Różańcu I
Kamień na miejscu dawnej cerkwi i cmentarza
Pomnik ofiar niemieckiego terroru podczas II wojny światowej w Różańcu
Szkoła podstawowa in. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Różańcu II

Różaniec – wieś w Polsce na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Tarnogród. Leży w południowej części województwa lubelskiego nad rzeką Pasternik (dopływ Lubieni).

Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa: Różaniec Pierwszy i Różaniec Drugi. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła mieszkańców 1479 i była największą co do liczby ludności miejscowością gminy.

Opis

Wieś jest siedzibą parafii pw. św. Antoniego z kościołem filialnym pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. W Różańcu znajduje się czynny cmentarz rzymskokatolicki; pierwotnie we wsi istniał także założony w 1848, użytkowany do lat 50. XX w. greckokatolicki i prawosławny cmentarz grzebalny.

W miejscowości są dwie szkoły podstawowe (w Różańcu I, Szkoła Podstawowa im. kardynała Stefana Wyszyńskiego).

We wsi zlokalizowany jest Zespół Szkół Agrotechnicznych im. Wincentego Witosa (dawniej Zespół Szkół Rolniczych w Różańcu). W latach 70. i 80. szkoła ta przeżywała swoje złote lata, jednak obecnie ze względu na koniunkturę w rolnictwie, szkoła musiała się nieco przekwalifikować; szkoła prowadzi także studium policealne.

Części wsi

Integralne części wsi Różaniec
SIMC Nazwa Rodzaj
0901341 Bolesławin część wsi
0901358 Jamieńszczyzna część wsi
0901364 Popówka część wsi
0901370 Różaniec Drugi część wsi
0901387 Różaniec Pierwszy część wsi
0901393 Różaniec-Szkoła część wsi

Historia

Wieś została założona w roku 1550 przez Jana Dymitra Kuźmę, aktem erekcyjnym króla Zygmunta II Augusta, który nadał przywilej osadniczy z prawem karczowania puszczy nad rzeką Lubienią. Królewską wieś Różaniec zamieszkiwało pierwotnie dwudziestu kmieci z których każdy posiadał pół łana pola, oraz bartnicy. We wsi znajdował się także młyn wodny. W 1588 roku Różaniec razem z całym starostwem zamechskim znalazł się w posiadaniu kanclerza Jana Zamojskiego, który w 1589 włączył wieś do Ordynacji Zamojskiej. W 1591 pierwszy raz wzmiankowana jest prawosławna cerkiew Narodzenia Matki Bożej w Różańcu, która prawdopodobnie krótko po zawarciu aktu unii brzeskiej przeszła do Kościoła katolickiego obrządku bizantyjskiego.

W 1624 wieś została doszczętnie spalona i zniszczona podczas najazdu tatarskiego. W wyniku najazdu około pięciuset osób zabito lub zabrano do niewoli. Wieś jednak szybko się odbudowała i już w 1629 roku stał nowy folwark ordynacki. W początkach XVII w. we wsi istniał też dwu łanowy folwark wójtowski, który był w posiadaniu rodziny Jamińskich – wnuków założyciela wsi. Podczas potopu szwedzkiego różaniecki folwark został ponownie zniszczony, ale już w 1664 roku odbudowano zabudowania dworskie i odnowiono ogród. Na początku osiemnastego stulecia w folwarku znajdował się budynek czeladni z którego korzystał podstarości, a także staw rybny. W 1705 zbudowano w Różańcu browar, a w 1707 roku na rzece Lubieni odbudowano młyn z foluszem. Przemarsze wojsk w czasie wojny północnej sprawiły, że wieś znowu została wyniszczona. W roku 1739 wzniesiono nową cerkiew drewnianą na miejscu poprzedniej (według innego źródła nastąpiło to dopiero w 1811).

Wieś była wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej z lat: 1628 (12 łanów kmiecych), 1651, 1658 i 1674, gdy we wsi było 63 domy.

W drugiej połowie XVIII wieku Różaniec zaczął pełnić funkcję klucza dóbr ordynacji, do którego należały Płusy i Wola Różaniecka. Podczas zaboru austriackiego w 1784 roku ówczesny ordynat osadził w Różańcu 12 rodzin niemieckich. W Królestwie Polskim po 1815 Różaniec stał się wsią graniczną. Podczas powstania w 1863 roku miejscowi chłopi rekrutowali się do oddziałów powstańczych a dwór zaangażowany był w przemyt broni z Galicji. W XIX wieku miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Wola Różaniecka.

W 1921 roku wieś liczyła 325 domów, w których zamieszkiwało ok. 2 tys. mieszkańców Polaków, Ukraińców i Żydów. W latach międzywojennych główny folwark wyłączono z Ordynacji i w 1934 roku przejął go Państwowy Bank Rolny. Na terenie Różańca był też drugi folwark, zwany Bolesławin. W 1936 rozebrano cerkiew w Różańcu. Czynny natomiast do końca II wojny światowej był cmentarz prawosławny.

18 marca 1943 w czasie okupacji niemieckiej jednostki Wehrmachtu, SS i żandarmerii dokonały pacyfikacji wsi. Spłonęło wówczas około 260 gospodarstw i zginęło ok. 70 mieszkańców Różańca. W dniu 7 maja 1980 r. miejscowość została odznaczona Krzyżem Partyzanckim.

Dokończenie akcji pacyfikacyjnej i wysiedleńczej nastąpiło 26 czerwca 1943 r. Ponieważ i tym razem spora grupa mieszkańców powróciła na zgliszcza uciekając z transportów i obozów, ostateczną „czystkę” przy pomocy oddziału ukraińskich nacjonalistów przeprowadzono 14 lipca 1943 r.

 Osobny artykuł: Pacyfikacja Różańca.

Kościół

Cerkiew greckokatolicka.

W 1591 roku w Różańcu już od jakiegoś czasu istniała cerkiew Narodzenia Matki Bożej. W 1701 roku zbudowano ostatnią cerkiew, która była filią parochii w Babicach. W 1842 roku Unici z Babic przeszli na prawosławie, a w Różańcu utworzono samodzielną parafię, która w 1875 roku na mocy likwidacji unickiej diecezji chełmskiej ponownie stała się świątynią prawosławną, a w 1919 roku została przejęta przez rzymsko-katolików.

Kościół rzymskokatolicki.

Rzymsko-katolicy z Różańca należeli do parafii w Tarnogrodzie. W latach 1906-1907 zbudowano murowaną kaplicę pw. św. Antoniego Padewskiego. W 1919 roku cerkiew prawosławna została przejęta przez kościół rzymskokatolicki, ale już w 1936 roku z powodu złego stanu technicznego została rozebrana. W latach 1958-1961 do kaplicy dobudowano drewnianą nawę główną i nawy boczne z kruchtą. W 1968 roku dobudowano zakrystie i przedsionki. Pierwszym rektorem tego kościoła został wikariusz tarnogrodzki ks. Edward Wawerski, a po jego wyjeździe do USA, obowiązki rektora pełnił ks. emeryt Marian Szarek. W 1973 roku rektorem kościoła został ks. Franciszek Łysikowski.

30 września 1975 roku dekretem bp Bolesława Pylaka została erygowana parafia, a w jej skład weszły Różaniec, Wola Różaniecka i Kolonia Różaniecka. 20 lipca 1980 roku poświęcono cmentarz parafialny. W latach 1983-1991 w Różańcu I zbudowano murowaną kaplicę filialną pw. św. Stanisława Kostki, której poświęcenia 20 września 1992 roku dokonał bp Jan Śrutwa. W 1989 roku w dzwonnicy przy kościele parafialnym zainstalowano dzwony.

Proboszczowie
1975–1981. ks. Franciszek Łysikowski.
1981–2014. ks. Stanisław Skrok.
2014–2016. ks. Józef Godzisz.
2016– nadal ks. Wiesław Banaś.

Parafia przynależy do dekanatu Tarnogród w diecezji zamojsko-lubaczowskiej.

Osoby związane z Różańcem

Sport

W miejscowości istnieje klub sportowy „Grom” Różaniec, który w sezonie 2023/2024 występuje w klasie okręgowej, gr. Zamość. W Różańcu Pierwszym znajduje się także boisko wielofunkcyjne „Orlik”, z którego mogą korzystać mieszkańcy całej gminy.

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 167892
  2. ↑ Wieś Różaniec w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych , Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 .
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1087 .
  5. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ BIP gminy, sołectwa
  8. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  9. ↑ Informacje o parafii na stronie diecezji zamojsko-lubaczowskiej
  10. ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. .
  11. ↑ a b c d Kawałko D., Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, s. 220.
  12. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 128)
  13. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1851. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 99)
  14. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodniej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1858. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 154)
  15. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowzytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 145)
    o sexaginta duo in summa fl. ...............63/0]
  16. ↑ Józef Fijałkowski, Jan Religa „Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945”. Książka i Wiedza 1981
  17. ↑ Kazimierz Leszczyński „Pacyfikacje wsi” (wykaz wsi spacyfikowanych przez okupanta niemieckiego, sporządzony na podstawie materiałów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce). W: Eksterminacja ludności w Polsce w czasie okupacji niemieckiej 1939–1945. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo Zachodnie, 1962, s. 230-235.
  18. ↑ Historia parafii
  19. ↑ Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego. Różaniec
  20. ↑ Skarb - Grom Różaniec , www.90minut.pl .

Bibliografia

  • Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi Zamojskiey przez Mikołaja Stworzyńskiego archiwistę. 1834 r.
  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Red. Bronisław Chmielowski, Władysław Walewski. T. IX. Warszawa 1888.S. 853.
  • Wiesław Bondyra, Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego. Lublin – Zamość 1992.
  • Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny – miejscowości dawnego województwa zamojskiego. Zamość 2003. ss. 429 – 431.

Linki zewnętrzne

Gmina Tarnogród
Miasto
Wsie
Integralne części wsi

Herb Gminy Tarnogród

Enciclo
Wikious
Sapientia
Scientia
Boobota
Anandapedia
Sagapedia
Wikithot