W tym artykule zagłębimy się w fascynujący świat Rewolucja w Mongolii (1921), temat, który przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i ciekawskich. Rewolucja w Mongolii (1921) to temat, który wzbudził zainteresowanie w różnych sferach, od polityki po naukę, w tym kulturę popularną i historię. Przez lata Rewolucja w Mongolii (1921) był przedmiotem debaty i analiz, a jego znaczenie i znaczenie stale rosło. W tym artykule zagłębimy się w różne aspekty Rewolucja w Mongolii (1921), badając jego wpływ na społeczeństwo i jego ewolucję w czasie.
|
Trwa reanimacja tego artykułu/biogramu. Pomóż go nam poprawić. |
Mongolscy rewolucjoniści | |||
Czas |
1 marca – 11 lipca 1921 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Wynik |
zwycięstwo rewolucjonistów | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
|
Rewolucja w Mongolii (1921) – do rewolucji i wojny domowej w Chanacie Mongolii doszło w marcu 1921 roku. W trakcie rewolucji z białogwardzistami dowodzonymi przez barona Ungerna-Sternberga i wojskami mongolskimi starli się rewolucjoniści z Tymczasowego Rządu Ludowego, na czele którego stanął Damdin Suche Bator, wsparty przez komunistyczną Republikę Dalekiego Wschodu. W czerwcu 1921 siły rewolucyjne w sile 10 100 żołnierzy, 20 dział i 4 samolotów wkroczyły do Mongolii, obierając kurs na Urgę. Oddziały Ungerna liczące 10 500 jazdy, 200 piechoty oraz 21 dział, zmuszone zostały do odwrotu. Po kilku porażkach w dniu 22 sierpnia Ungerna aresztowano i 15 września rozstrzelano, a pozostałości jego oddziału rozproszono.
Pod koniec XIX wieku Chiny w obliczu rozparcelowania między mocarstwa zachodnie a Japonię rozpoczęły politykę zmierzającą do kolonizacji Mongolii i eksploatacji tamtejszych zasobów naturalnych. Wielu Mongołów uznało chińskie rządy za zagrożenie dla ich tradycyjnego sposobu życia i zaczęło szukać poparcia w Rosji celem zrzucenia chińskich rządów. Gdy w październiku 1911 roku w Chinach wybuchła rewolucja Xinhai, kolejne prowincje zaczęły ogłaszać swoją niezależność. Także Mongolia ogłosiła niepodległość 1 grudnia 1911 roku. Przywódcy mongolskiej rewolucji ustanowili teokratyczne rządy sprawowane przez Bogda Chana.
Wybuch rewolucji rosyjskiej w 1917 roku i wojny domowej w tym kraju zmienił sytuację polityczną także w Chinach i Mongolii. W odpowiedzi na pogłoski o rzekomej nieuchronności bolszewickiej inwazji na Mongolię rząd Chin w lecie 1918 roku wysłał do Mongolii swoje wojsko, co było pierwszym krokiem służącym przywróceniu chińskich rządów w tym państwie. Na początku 1919 roku Grigorij Siemionow, dowódca jednego z oddziałów rosyjskiej Białej Gwardii, rozpoczął próby jednoczenia żyjących na Syberii Mongołów i Buriatów w celu utworzenia państwa panmongolskiego. Do propozycji Siemionowa nie przystąpili Chałchasi. Siemionow zagroził Chałchasom inwazją, przez co ich książęta zwrócili się do ministra spraw zagranicznych Mongolii z prośbą o udzielenie pomocy wojskowej. Książęta mongolscy obawiając się Siemionowa zgodzili się też na objęcie Mongolii ochroną chińską, co spowodowało dyskusje nad zniesieniem dotychczasowej autonomii Mongolii. W czerwcu 1919 roku Chińczycy wykorzystali wewnętrzny spór i objęli swoim protektoratem część mongolskich watażków, w tym Xu Shuzhenga, którego mianowali przywódcą cywilnej i wojskowej administracji chińskiej w Mongolii. Już wcześniej Xu lobbował na rzecz Chin, domagając się poszerzenia chińskiej kolonizacji i wprowadzenia mieszanych małżeństw między Mongołami i Chińczykami. W grudniu prochińscy watażkowie zorganizowali w stolicy Mongolii ceremonię przekazania władzy w ręce chińskie. Akt ten wzbudził niechęć ze strony części społeczeństwa, szczególnie chłopów i duchownych.
Na przełomie lat 1919-1920 doszło do utworzenia dwóch rewolucyjnych grup antychińskich. Pierwszą z tych grup utworzył 35-letni lama Dogsomyn Bodoo z wyższym wykształceniem. Do tej grupy dołączył też m.in. Chorlogijn Czojbalsan. Drugą grupę z kolei założył były urzędnik Solijn Dandzan, jednak czołową postacią i faktycznym przywódcą organizacji był Damdin Suche Bator. Grupa Dandzana i Suche Batora spotkała się z samym Bogda Chanem, który zalecił jednak cierpliwość i wstrzymanie się od działań rewolucyjnych. Mimo to rewolucjoniści planowali przejąć arsenał i zabić Xu, co zostało pokrzyżowane przez przybycie na miejsce chińskich strażników.
Pośród przedstawicieli grup antychińskich ścierały się wpływy nacjonalistów (Suche Bator) i zwolenników postępowych reform społecznych (Czojbalsan). Uniemożliwiało to początkowo współpracę między ich działaczami. Sytuację zmieniło zaproszenie mongolskich rewolucjonistów do współpracy przez rosyjskich bolszewików. W efekcie dwie grupy mongolskiej opozycji rozpoczęły wzajemne rozmowy, na skutek których 25 czerwca 1920 roku utworzono Mongolską Partię Ludową (powstałą w wyniku zjednoczenia dwóch grup). Partia ta wysłała swoich przedstawicieli do Rosji w celu uzyskania radzieckiej pomocy. Delegaci Partii Ludowej w połowie lipca dotarli do proradzieckiej Republiki Dalekiego Wschodu, skąd zostali odesłani do Irkucka. Działacze trafili tam w sierpniu, a na miejscu spotkali się z przewodniczącym instytucji później określanej jako Dalekowschodni Sekretariat Międzynarodówki Komunistycznej. Mongołowie wyjaśnili, że w celu odparcia Chińczyków potrzebują instruktorów wojskowych, 10 tysięcy karabinów, armat, karabinów maszynowych i pieniędzy. Po spotkaniu część delegatów powróciła do Mongolii celem tworzenia armii, a część ruszyła w dalszą podróż po Rosji celem zyskania dalszego wsparcia dla rewolucji mongolskiej. W kolejnym piśmie skierowanym do Rosjan przedstawiciele Partii Ludowej sprecyzowali swoje cele obiecując pozbawienie szlachty dziedzicznej władzy i utworzenie demokratycznego rządu na czele z Bogda Chanem w roli władcy o ograniczonym polu decyzyjnym.
Inwazja białogwardzistów barona Romana von Ungern-Sternberga w Mongolii, przeprowadzona na jesieni 1920 roku, przyspieszyła działania rządu radzieckiego, dotychczas niechętnego militarnemu angażowaniu się w Mongolii. Moskwa obiecała dostarczyć rewolucjonistom broń, a Armia Czerwona przekroczyła granicę mongolską w celu zniszczenia armii von Ungern-Sternberga. Wojska radzieckie wycofały się jednak z Mongolii szybko, gdy von Ungern-Sternberg zaczął ponosić pierwsze porażki w walce z oddziałami chińskimi (jeszcze w listopadzie). W lutym 1921 roku von Ungern-Sternberg ruszył do ponownego ataku na Mongolię. Po rozbiciu wojsk chińskich, 22 lutego Ungern-Sternberg odrestaurował rząd Bogda Chana, któremu oficjalnie przywrócił stanowisko władcy. Urząd Bogda Chana okazał się jedynie symboliczny, a Ungern rozpoczął w kraju rządy terroru skutkujące śmiercią 80 tysięcy Mongołów.
Ponowny atak Ungerna na Mongolię, a w konsekwencji jej zdobycie, ponownie zmieniło plany rządu Rosji Radzieckiej. 10 lutego odbyła się sesja plenarna Kominternu w Irkucku, na którym podjęto decyzję o wysłaniu pieniędzy, broni i instruktorów wojskowych na pomoc Mongolskiej Partii Ludowej. Z radziecką pomocą Partia Ludowa stała się poważnym pretendentem do objęcia władzy. Partia, która dotychczas stanowiła raczej luźną koalicję, zwołała pierwszy kongres, który odbył się w dniach 1-3 marca. Z inicjatywy partii utworzono rewolucyjne oddziały wojskowe, na czele których stanął Suche Bator. 13 marca z inicjatywy partii powołano rząd tymczasowy, na czele którego stanął Bodoo. 18 marca mongolscy partyzanci w liczbie 400 ochotników zajęli chiński garnizon w mieście Kiachta. Po zdobyciu garnizonu rewolucjoniści wydali odezwę, w której obiecali wygnać z kraju wojska chińskie i utworzyć kongres przedstawicieli ludowych, mający utworzyć stały rząd. Tym samym rozpoczęła się wojna propagandowa między rządem tymczasowym a Bogda Chanem. Rewolucjoniści wzywali do chwycenia za broń przeciwko Białej Gwardii, Bogda Chan próbował bronić się zarzucając rewolucjonistom chęć naruszenia podstaw wiary buddyjskiej.
W tym czasie nowo powołany rząd bolszewickiej Rosji był w dalszym ciągu izolowany przez społeczność międzynarodową, a przywódcy radzieccy chcąc zmienić ten trend próbowali nawiązać stosunki dyplomatyczne z Chinami. Sowieci wysłali swojego przedstawiciela do Pekinu, a Chińczycy odwzajemnili ten gest wysyłając dyplomatę do Moskwy. Z tego też powodu Sowieci nie chcieli zbyt jawnie poprzeć rewolucji mongolskiej bojąc się utraty dotychczasowych rezultatów rozmów z Chinami. Gdy Chiny zawiesiły rozmowy z rządem radzieckim w styczniu 1921 roku, ZSRR przyspieszył swoje działania na rzecz likwidacji Ungern-Sternberga. Od marca do kwietnia znacznie zwiększył się przepływ radzieckich doradców i broni, dzięki czemu liczba mongolskich partyzantów wzrosła do 800. W tym samym czasie wojska radzieckie i Republiki Dalekiego Wschodu przerzuciły swoje jednostki do Kiachty, co spotkało się z reakcją Ungern-Stenberga. Baron na początku czerwca zaatakował Kiachtę ponosząc jednak bolesną porażkę. W dodatku w odwecie 28 czerwca wojska radzieckie przekroczyły granicę z Mongolią, a 6 lipca pierwsze jednostki partyzantów mongolskich i Rosjan wkroczyły do stolicy kraju. 10 lipca rewolucjoniści utworzyli nowy rząd, na czele którego jako premier stanął Bodoo. Głową państwa pozostał Bogda Chan, który swój urząd sprawował jednak w mocno ograniczony sposób.
Białogwardziści do końca 1921 roku zostali całkowicie pokonani lub uciekli z kraju. Chiński rząd początkowo miał w planach przeprowadzenie interwencji w celu obalenia rządu rewolucyjnego Mongolii, jednak obecność Armii Czerwonej zmusiła go do rezygnacji z tego planu. Na froncie dyplomatycznym Sowieci zaproponowali Chinom zwołanie konferencji trójstronnej zbliżonej do tej, która odbyła się w latach 1914-1915. Celem konferencji miało być omówienie relacji Mongolii z Chinami. Chiński rząd odmówił jednak negocjacji i odpowiedział jasno, że Mongolia w dalszym ciągu pozostaje częścią Chin, a tym samym nie może być przedmiotem negocjacji międzynarodowych. W 1924 roku zawarty został traktat chińsko-radziecki, na mocy którego Związek Radziecki uznał oficjalnie Mongolię za integralną część Chin i zgodził się na wycofanie swoich wojsk. W praktyce nie oznaczało to dla Mongolii większych zmian. Większy wpływ na kraj miała śmierć w tym samym roku Bogda Chana – umożliwiło to likwidację resztek teokratycznego państwa i utworzenie Mongolskiej Republiki Ludowej. W 1945 roku chiński rząd Kuomintangu uznał suwerenność Mongolskiej Republiki Ludowej, jednak już kilka lat później Czang Kaj-szek wycofał się z tej decyzji. Republika Chińska w rezultacie uznała Mongolię jako niezależne państwo dopiero w 2002 roku.