Gjuha cimbriane

Cimbriane
Folës amtare
400 (viti 2000)
Familje gjuhësore
Kodet gjuhësore
ISO 639-3cim
ELPCimbrian

Gjuha Cimbriane (emri amtare Zimbar, Gjermanisht: Zimbrisch, Italisht: Cimbro) i referohet ndonjërës prej varieteteve lokale të Gjermanishtes së epërme të folura në Italinë verilindore. Folësit e gjuhës njihen si Zimberni.

Cimbriani është një gjuhë gjermane që lidhet me gjuhën bavareze, me sa duket që rrjedh nga dialektet e Bavarishtes Jugore (edhe pse një origjinë Lombardike nuk mund të përjashtohet). Ajo është gjithashtu e lidhur me gjuhën Mócheno. Dallimet e saj shumë të rëndësishme në gramatikë si dhe në fjalorin dhe shqiptimin e bëjnë praktikisht të pakuptueshme për njerëzit që flasin gjuhën gjermane ose bavareze. Përdorimi i italishtea në të gjithë vendin dhe ndikimi i Venedikut në afërsi kanë ndikuar shumë në numrin e folësve të Cimbrianes gjatë shekujve të kaluar. Ky efekt ka qenë mjaft i madh për të shkaktuar që cimbrianishtja të konsiderohet nga disa si një gjuhë e rrezikuar.

Historia

Shpërndarja historike (e verdhë) dhe aktuale (portokalli) e dialekteve Cimbrian dhe Mócheno.

Regjistrimi më i hershëm i lëvizjes së bavarezëve në Verona daton në ca. 1050 (Bayerische Staatsbibliothek Kodi 4547). Zgjidhja vazhdoi gjatë shekujve 11 dhe 12.

Një teori me origjinën Lombardic të Zimbern u propozua në vitin 1948 nga Bruno Schweizer dhe përsëri në vitin 1974 nga Alfonso Bellotto. Debati u rigjallërua përsëri në vitin 2004 nga linguisti Cimbrian Ermenegildo Bidese. Shumica e gjuhëtarëve mbeten të përkushtuar ndaj hipotezës së emigracionit mesjetar (shek 11-12).

Prania e komuniteteve gjermanofolëse në Itali u zbulua në shekullin e 14 nga humanistët italianë, të cilët i lidhën ata me Cimbrin që mbërriti në rajon në shekullin e 2 para Krishtit. Kjo është origjina e mundshme e endonimit aktual (Zimbar). Një hipotezë alternative nxjerr emrin nga një term për "zdrukthëtarin", e lidhur me drurin e anglishtes (lit. "wooder").

Dialektet dhe statusi

Tre dialektet kryesore të Cimbrianit janë folur në:

  • Shtatë Komunitetet (Siben Komoin), aktualisht vetëm fshati Roana (Roban)
  • Luserna (Lusern), në Trentino
  • Trembëdhjetë Komunitetet (Dreizehn Komoin), aktualisht vetëm fshati Giazza (Ljetzan)
  • Disa fshatra në Alpet Carnic si Sappada, Sauris dhe Timau

Cimbrianishtja është në rrezik të zhdukjes si nga italia standarde, e cila shpesh përdoret në publik, dhe gjuha veneziane rajonale fqinje. Është vlerësuar se rreth 2,220 njerëz flasin Cimbrian.

Në Trentino, sipas regjistrimit të vitit 2001, i pari në të cilin u regjistruan të dhënat për gjuhët amtare, Cimbrian u fol nga një shumicë në bashkinë e Lusërn (267 persona, 89.9%). Në komunat e tjera të Trentos 615 persona u deklaruan si anëtarë të grupit linguistik të Cimbrianit, gjithsej 882 në Trentino. Me këtë, shihet se larmia më e larmishme e Cimbrianit është ajo e Lusernit me shumicën e komunitetit të aftë për të folur në Cimbrian, ndërsa në Giazza dhe Roana mbeten vetëm disa folës të vjetër të mbetur.

Cimbrian njihet zyrtarisht në Trentino nga ligji provincial dhe kombëtar. Duke filluar nga vitet 1990, ligjet dhe rregulloret e ndryshme janë miratuar nga Parlamenti dhe Asambleja e Provincës së Italisë, të cilat e vënë gjuhën dhe kulturën e Cimbrian në mbrojtje. Kurrikulat shkollore u adaptuan në mënyrë që të jepnin mësim në Cimbrian dhe po zhvillohen shenjat e rrugëve dygjuhësore. Një institut kulturor (Istituto Cimbro / Kulturenstitut Lusérn) u themelua me dekret në vitin 1987, qëllimi i të cilit është "të mbrojë, promovojë dhe shfrytëzojë trashëgiminë etnografike dhe kulturore të pakicës gjermane të komunës së Luserna, duke i kushtuar vëmendje të veçantë historike dhe gjuhësore, në mbrojtjen e mjedisit dhe në zhvillimin ekonomik-kulturor të territorit të komunitetit të Cimbrianit ". Instituti i Kulturës organizon garat e literaturës për fëmijët, si dhe kampet verore të zhytjes.

Burimet

  1. ^ http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php?hl=en&page=atlasmap&lid=352
  2. ^ Bruno Schweizer: Die Herkunft der Zimbern. In: Die Nachbarn. Jahrbuch für vergleichende Volkskunde 1, 1948, ISSN 0547-096X, S. 111–129.; Alfonso Bellotto: Il cimbro e la tradizione longobarda nel vicentino I. In: Vita di Giazza e di Roana 17-18, (1974) S. 7–19; Il cimbro e la tradizione longobarda nel vicentino II. In: Vita di Giazza e di Roana 19-20, (1974) S. 49–59.
  3. ^ Ermenegildo Bidese Die Zimbern und ihre Sprache: Geographische, historische und sprachwissenschaftlich relevante Aspekte. In: Thomas Stolz (ed.): Kolloquium über Alte Sprachen und Sprachstufen. Beiträge zum Bremer Kolloquium über „Alte Sprachen und Sprachstufen“. (= Diversitas Linguarum, Volume 8). Verlag Brockmeyer, Bochum 2004, ISBN 3-8196-0664-5, S. 3–42.Webseite von Ermenegildo Bidese Arkivuar 18 qershor 2010 tek Wayback Machine
  4. ^ James R. Dow: Bruno Schweizer's commitment to the Langobardian thesis. In: Thomas Stolz (Hrsg):Kolloquium über Alte Sprachen und Sprachstufen. Beiträge zum Bremer Kolloquium über „Alte Sprachen und Sprachstufen“. (= Diversitas Linguarum, Volume 8). Verlag Brockmeyer, Bochum 2004, ISBN 3-8196-0664-5, S. 43–54.
  5. ^ "Tav. I.5 - Appartenenza alla popolazione di lingua ladina, mochena e cimbra, per comune di area di residenza (Censimento 2001)" (PDF). Annuario Statistico 2006 (in Italian). Provinca autonome të Trentos. 2007.
  6. ^ a b Coluzzi, Paolo (2007). Minority Language Planning and Micronationalism in Italy: An Analysis Of Friulian, Cimbrian, and Western Lombard With Reference To Spanish Minority Languages. Oxford, Bern, Berlin, Bruxelles, Frankfurt am Main, New York, Wien: PeterLang. pp. 224, 226, 227. ISBN 978-3-03911-041-4.
  7. ^ "Kulturinstitut Lusérn". www.kulturinstitut.it.