Elektrik makinesi
Günümüz dünyasında Elektrik makinesi benzeri görülmemiş bir önem kazanmıştır. Elektrik makinesi ortaya çıkışından bu yana teknoloji, tıp, kültür ve genel olarak toplum gibi çeşitli alanları önemli ölçüde etkiledi. Etkisi küresel olarak yayılıyor; etkileşim, iletişim ve hayatlarımızı yaşama şeklimizi dönüştürüyor. Bu makalede, Elektrik makinesi'in etkisini ve içinde yaşadığımız dünyayı nasıl şekillendirdiğinin yanı sıra günlük gerçekliğimizdeki varlığının gelecekteki etkilerini inceleyeceğiz.
Elektrik makinesi, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine ya da elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren ve AA gerilimin (alternatif gerilim) düzeyini değiştiren cihazdır. Elektrik makineleri üçe ayrılır:
Jeneratör
Jeneratör, kullandığı kaynak vasıtasıyla oluşturulan mekanik enerjiyi çıkışında sabit elektrik enerjisi oluşturacak şekilde çeviren cihazdır. Jeneratörler AA jeneratörler ve DA jeneratörler olmak üzere ikiye ayrılır:
AA Jeneratör
AA Jeneratör, kullandığı enerji kaynağı vasıtasıyla oluşan mekanik enerjiyi AA elektrik enerjisine çeviren cihazdır.
AA jeneratörler şöyle sınıflandırılabilir:
- Asenkron AA jeneratör veya endüksiyon AA jeneratörü, manyetik alan akımı, alan sarımlarında manyetik endüksiyon oluşturulması yolu ile meydana gelen AA jeneratördür.
- Senkron AA jeneratör ise manyetik alan akımı ayrı bir DA akım kaynağı (dış DA kaynağı veya monteli DA kaynağı olabilir) tarafından sağlanan AA jeneratördür.
DA Jeneratör
DA Jeneratör, kullandığı enerji kaynağı vasıtasıyla oluşan mekanik enerjiyi DA elektrik enerjisine çeviren cihazdır. DA Jeneratörler şöyle sınıflandırılabilir:
- Kümülatif bileşenli DA jeneratörü, hem paralel alanı hem de seri alanı bulunan ve bu iki alanın etkileri birbirlerini güçlendiren DA jeneratörüdür.
- Diferansiyel bileşenli DA jeneratörü, paralel alanı ve seri alanının birbirlerinin etkisini azalttığı DA jeneratörüdür.
- Ayrık uyartımlı DA jeneratörü, alan akısı jeneratörden bağımsız farklı bir güç kaynağı tarafından üretilen DA jeneratörüdür.
- Seri DA jeneratörü, alan devresi armatür ile seri bağlı olan DA jeneratörüdür.
Motor
Motor, elektrik enerjisini kullanarak mekanik enerji üreten cihazdır. Motor, başlıca iki türe ayrılabilir: AA motoru ve DA motoru.
AA Motoru
AA motoru girişinde aldığı AA elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren motordur.
AA motoru'nun türleri:
DA Motoru
DA motoru, doğru akımı mekanik enerjiye çeviren motordur. Ana bileşenleri: stator, rotor, sargılar (alan sargıları ve armatür sargıları) ve komütatör olarak sayılabilir.
DA motoru beş tipte olabilir:
- Bileşik DA motoru
- Mıknatıslı DA motoru
- Ayrık uyartımlı DA motoru, alan devresi ayrık bir sabit gerilim kaynağından beslenen bir DA motorudur.
- Seri DA motoru, alan sarımları nispeten daha az sarım sayısına sahip olan ve armatür devresiyle seri bağlı olan DA motorudur.
- Paralel DA motoru, alan devresinin gücü doğrudan armatür uçlarından aldığı DA motorudur.
DA motorundaki kayıplar, fırça kayıpları, çekirdek kayıpları, mekanik kayıplar ve parazit kayıpları olarak sıralanabilir.
Transformatör
Transformatör AA gerilimi daha yüksek ya da daha alçak bir düzeye çeviren bazen de izolasyon amaçlarıyla aynı düzeyde geri veren cihazdır.
Kaynakça
Chapman, Stephen J. 2005. Electrical Machinery Fundamentals. 4th Ed. New York: McGraw Hill.
