Bir sonraki makalede Mitraizm'i derinlemesine inceleyip analiz edeceğiz. Bu konu son yıllarda akademisyenlerin ve uzmanların dikkatini çekmiş ve günümüzde de devam eden bir tartışmaya yol açmıştır. Mitraizm, kökeninden modern toplumdaki önemine kadar birçok yönüne ve farklı alanlardaki sonuçlarına ışık tutan çalışmaların ve araştırmaların konusu olmuştur. Multidisipliner bir yaklaşımla bu konu etrafında var olan çeşitli bakış açılarını ve bunun günlük yaşam üzerindeki etkisini inceleyeceğiz. Ek olarak, okuyucuya bu büyüleyici konunun eksiksiz ve güncellenmiş bir vizyonunu sunmak amacıyla Mitraizm ile ilgili az bilinen yönleri ve en son haberleri araştıracağız.
Mitraizm, Mitra tarikatı ya da Mitras Gizemleri, Antik Pers dünyasının, Eleusis ve İsis Sırları olarak bilinen diğer gizli kültlerde, yani ezoterik olarak nitelendirilebilecek geleneklerde olduğu gibi sadece bu tarîkata kabul edilenlere açıklanan sırlar etrafında gelişmiş bir mistik iran kültüdür. M.S. 1. yüzyıl ile 4. yüzyıl arası Pers İmparatorluğu askerleri arasında yaygınlaşmıştır.
Mitraizm öğretisiyle ilgili hiçbir yazılı belge ele geçmemiş, fakat bunun yanında arkeolojik olarak antik dünyaya dair birçok dokümana sahiptir. Ancak açıklayıcı antik belgeler olmadığı sürece bunların yorumlanması da karmaşık bir hâl almaktadır. Mitra'nın en belirgin tasvirleri şöyle görülmektedir:
"Mitra" ifadesi, en eski olarak Hinduizmin Vedalar'ında kullanılmıştır. Daha sonra çeşitli sürümleri türemiştir. Sonradan türeyen sürümlerinden en önemlileri Pers Mitraizmi ve Roma Mitraizmidir. Roma Mitraizminin Hristiyanlık dinini doğrudan etkilediği iddia edilmektedir.
Roma Mitraizminde Mitra'nın Sırları'nın Güneş'in ve yıldız gruplarının gökyüzündeki uzun dönemli hareketleri ile ilgili olması muhtemeldir:
Hint, İran ve Komagene Mitrası çok tanrılı bir sistemde ahit, yemin, anlaşmadan sorumlu ilahî varlıktır. Sözleşmelere uyulmasını denetlemenin yanında her şeyi görendir. Gerçeğin, sığırların, hasadın ve suyun koruyucusudur. Boğanın boğazlanması ile alakalı olmadığını da varsayan uzmanlar bulunmaktadır.
Mitraizmin kendi kendine gelişmiş bir inanç mı, yoksa Zerdüştlüğün bir yan kolundan mı türemiş olduğu tartışmalıdır. Çünkü Roma'nın Mitras tarikatı, mitolojisi ve dinî tatbikleri, Hint-Fars Mitra inancından önemli ölçüde ayrılır.
Yıldız gruplarının gökyüzündeki uzun dönemli hareketleri Eski Mısır ve Mezopotamya rahiplerince incelenmişti. Bir mâbedin 2.000 yıl sonra ekseninin yönünün yıldız gruplarının dönmesine benzer bir açıyla değiştirilerek yeniden inşa edilmesi, Mitraizmin kökenleri hakkında bir ipucu olabilir. Zerdüşt kutsal varlıklarından birinin Mitra olması da Mitra geleneğinin daha eski olmasından olabilir.
Wikimedia Commons'ta Mitraizm ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |