Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası

Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası
Kısaltma	THİF
Genel sekreter	Salih Hacıoğlu
Kurucu	Nazım Resmor, Mehmet Şükrü Koç, Şeyh Servet, Salih Hacıoğlu[1]
Kuruluş tarihi	7 Aralık 1920 (1. kuruluş) 29 Mart 1922 (2. kuruluş)
Kapanış tarihi	2 Şubat 1921 (1. kapanış) Ekim 1922 (2. kapanış)
Önceli	Halk Zümresi Hafi TKP Yeşil Ordu Cemiyeti
Merkez	Ankara
Gazete(ler)	Emek, Yeni Hayat, Şarkın Sesi, Doğru Öz
İdeoloji	Komünizm
Siyasi pozisyon	Aşırı sol

Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (THİF), Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'da komünist faaliyet yürüten bir partidir. Parti ilk döneminde İslam'la uzlaşma ve köylü sınıfının üstünde durma çabası görülürken ikinci dönemde İslam'la uzlaşma çabasından vazgeçtiği bilinmektedir.^[2]

Partinin adındaki Arapça kökenli "iştirakiyyun" sözcüğü o dönemde "komünist" nitelemesinin karşılığı olarak kullanılıyordu. Partinin adında "halk" sözcüğünün neden kullanılmış olduğu ise yine partinin Komintern için hazırladığı bir raporda, "Meclisteki halkçı milletvekillerini kaybetmemek" gerekçesi ile açıklanıyor. Bu sözcüğün partinin adına eklenmiş olmasının bir diğer gerekçesi de partinin resmi TKP'den ayırt edilebilmesi olarak belirtiliyor.^[3] Ayrıca partinin son dönemlerinde kendinden Türkiye Komünist Fırkası olarak da bahsedilmiştir.^[4]

Salih Hacıoğlu genel sekreterliğindeki Gizli Komünist Partisi 7 Aralık 1920'de Ankara'da Halk Zümresi ve Yeşil Ordu Cemiyeti ile beraber çalışacağını bildirerek Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası programını ve kuruluş bildirgesini yayınladı. Türkiye Komünist Partisinin (TKP) yasal örgütlenmesi olarak THİF böylece Türkiye'nin ilk yasal komünist partisi oldu. Yayın organı Emek olan parti, işçilere ve yoksul köylü sınıfına yönelik bir politik çalışma yapıyordu. THİF'nin dönemi açısından en ileri yanlarından biri, kadınların da parti yönetiminde yer almasıdır. Merkez Komitesinde, iki kadın, Cemile Nevşirvanova ve Fatma Hacıoğlu görev almıştır. Partinin, Aralık 1920'de ilk gerçekleştirdiği konferans da "Komünizm ve Kadınlar" konusundadır.^[3] 1920 yılı Aralık ayı sonlarında patlak veren Çerkez Ethem Ayaklanması ardından hükûmet THİF'e yönelik baskıları artırdı ve Salih Hacıoğlu dahil birçok parti mensubunu kapsayan tutuklamalara girişti. Bunun üzerine 2 Şubat 1921'de partinin Yeşil Ordu kökenli liderlerinden Nâzım Bey ve Şükrü Bey partinin kapatıldığını ilan ettiler.^[4]

29 Eylül 1921'de Sovyetler'in de etkisiyle TBMM'nin çıkardığı özel af sonucu THİF yöneticilerinin serbest kalmasının ardından, 18 Mart 1922'de Sovyet elçiliğinde düzenlenen Paris Komünü anma töreni sırasında Salih Hacıoğlu'nun Sovyet elçisi Aralov ve THİF Merkez Komitesinde de yer alan Komintern temsilcisi Golman ile yaptığı toplantıda THİF'in yeniden faaliyete geçmesine karar verildi. Mart ayı sonlarında hükûmete başvuru yapılarak THİF'in ikinci faaliyet dönemi başladı.^[4]

1922 yılında THİF kitlesel bir örgütlenmenin oldukça uzağındadır. Bunda, işçilerin belediye hizmetleri ile sınırlı olduğu Ankara nüfusunun çoğunluğunu devlet görevlisi, asker ve aydınların oluşturmasının da payı vardır. Bir Sovyet yetkilisinin de partiye dönük eleştirisi, partide aydınların çoğunlukta olması ve yeterince işçi ve köylünün örgütlenememiş olmasıdır.^[5] Ancak 1922 Haziran'ında Ankara ve Kırşehir'deki birtakım sosyalist gruplar da partiye katılmıştır. Bunlar, üçte ikisi demiryolu ve matbaa işçilerinden oluşan 150'den fazla kişidir.

THİF 15 Ağustos 1922'de Ankara'da ilk kongresini topladı. Hükûmet başlangıçta THİF kongresinin yapılmasına izin vermekle birlikte, son anda yabancıların katılımını gerekçe göstererek toplantıyı yasakladı. Buna rağmen kongre 16/17 ve 25/26 Ağustos 1922'de iki oturum halinde Salih Hacıoğlu'nun divan başkanlığında yapıldı. Bazı kaynaklarda bu kongre, TKP'nin ikinci kongresi olarak da geçmektedir Komintern temsilcisi Golman'ın desteğiyle Salih Hacıoğlu yine THİF Genel Sekreteri oldu ve 30 Ağustos zaferini takiben TBMM'de yapılan kutlama törenlerinde partiyi temsil etti.

Hükûmet izinsiz kongre yapması ve Komintern temsilcisinin kongresine katılması nedeniyle partiyi 12 Eylül 1922'de yeniden kapattı. Ağustos 1923'te yöneticileri de hapis cezasına çarptırıldı. Bunun ardından TKP yeniden yasadışı olarak faaliyet göstermeye devam etti.

THİF'in yayın organı Emek gazetesiydi. İki bin tirajlı günlük Emek gazetesi, 16 Ocak 1920'de yayına başladı ve 6 sayı yayınlandı, 21 Ocak 1921'de sona erdi.

İkinci faaliyet döneminde parti Yeni Hayat adlı gazeteyi yayınlamaya başladı. Ayrıca köylülere yönelik Şarkın Sesi adlı bir başka yayını da vardı. Mersin'de Ata Çelebi tarafından çıkarılan Doğru Öz gazetesi de, THİF'in kongresinde alınan kararla parti yayın organı statüsüne alındı.^[4]

• Osmanlı Sosyalist Fırkası
• Sosyal Demokrat Fırkası
• Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası
• Türkiye Komünist Partisi
• Türkiye Sosyalist Fırkası
• Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi

• THİF yayın organları (Emek&Yeni Hayat)