Oilasko-okela | |
---|---|
haragi eta hegazti-okela | |
Osagaiak | chicken breast (en) , chicken leg quarters (en) , chicken feet (en) eta chicken wing (en) |
Historia | |
Honen produktua | oilasko |
Oilasko-okela, oilaskokia edo oilasko-haragia oilaskotik eratorritako haragi-produktua da. Munduko hegazti-motarik ohikoena izanik eta hazteko erraztasun erlatiboa eta kostu txikia dela eta —Abere edo txerriak bezalako ugaztunen aldean—, oso ohikoa da mundu osoko plater eta sukaldaritzako prestakin askotan aurkitzea oilasko-haragia eta oilo-arrautzak. Oilaskokia oinarrizko elikagaitzat hartzen da eta horregatik sartzen da Kontsumorako Prezioen Indizean.
Oilaskoa era askotara presta daiteke, besteak beste, labean, parrillan, barbakoan, frijitzen edota irakiten. XX. mendearen azken erdiaz geroztik, prestatutako oilaskoa janari lasterraren oinarrizko elementu bihurtu da. Oilaskoa haragi gorria baino osasungarriagoa dela esaten da kolesterol eta gantz ase gutxiago duelako.
Oilaskoa ekoizten duten hegaztien industriak forma ugari hartzen ditu munduko hainbat lekutan. Herrialde garatuetan, oilaskoak laborantza-metodo intentsiboen mende egon ohi dira, eta eremu gutxiago garatuetan, berriz, oilaskoak nekazaritza-teknika tradizionalagoak erabiliz hazten dira. Nazio Batuen kalkuluen arabera, 19.000 milioi oilasko daude gaur egun Lurrean, eta, beraz, gizakiak baino gehiago dira.
Euskal Herrian, bi metodoak erabiltzen dira oilaskoak hazteko; adibidez, Nafarroa garaian, ehundik gora oilasko-haztegi daude; gainerako eskualdeetan, gutxiago badira ere, badaude horrelako haztegiak ere, baina asko dira oilaskoak hazten dituzten baserriak Euskal Herri osoan, ohiko moduan batzuk eta ekologikoan besteak.
Espezie horrek gizakiarekin duen harremanaren jatorria Neolitikoan dago, eta, zehazki, ehiztarien eta biltzaileen elkarteak nekazarien eta abeltzainen elkarteetara aldatzean. Ikerketa batzuen arabera, lehen oilo eta oilasko etxekotuak Indiatik etor daitezke, duela 4.000 urte baino gehiago.
Gizakiaren bizitzan duen presentzia ez da berria. Lehen aztarnak Neolitokoak dira, k.a. 6000. urtekoak. Txinako Hebei probintzian aurkitu zituzten eta handik Europara igaro ziren sumertarren eskutik. Tutmosis III.aren garaiko Egipton, jada, hegaztizain batzuk baziren, eta k.a. I. mendeko Erromako tratatu gastronomikoetan agertzen zen.
Zientziaren aurrerapenei eta higiene- eta osasun-ezagutza berriei esker, XX. mendean oilasko-kontsumoa mundu osora hedatu zen. Bere hamarkada harrigarria 1960an iritsi zen. Luxuzko artikulu izateari utzi eta dietetan ohiko produktu bihurtu zen, proteina eta bitamina ugari zituelako eta koipe gutxi zeudelako.
Oilaskoaren hainbat zati jan daitezke: hankak edo eskuak, bularkia, hegalak (estatubatuar buffalo wings plater ezagunenetako bat da), hankak edo oilasko-izterrak, bularraldea eta barrukiak (gibela, bihotza, errota eta paparoa). Herrialde askotan erraien zatiak baztertu egiten dituzte eta ez dira gizakien elikaduran sartzen, baina, adibidez, Japoniako sukaldaritzan yakitorian erabiltzen dute batzuetan. Hezurrak, oro har, elaboraziorako baliatzen dira, oilasko-saldako hainbat barazkirekin batera. Hegoak eta izterrak oso pieza preziatuak dira. Bestalde, hankak oso aberatsak dira kolagenoan.
Beroan prestatu ohi da, haragia ez da gordinik jaten, salmonella izan baitezake.
Oilasko-haragia merkatuko onenetakoa da. Elikagai honek mantenugaien dentsitate handia du. Oilasko-haragiaren osagai nagusia ura da, guztizkoaren % 70etik % 75era bitartekoa; proteinak % 20tik % 22ra bitartekoak dira; eta, azkenik, koipea % 3tik % 10era bitartekoa da.
Konposizioan mineralen kopuru handiak ere agertzen dira, hala nola burdina, zinka, magnesioa, selenioa, kobaltoa, fosforoa, kromoa, A bitamina, B1, B3, B6, B12 eta erriboflabina.
Oilaskoaren koipe kopurua kontsumitzen den zatiaren araberakoa da. Piezarik iharrenetan, ehunekoa baxua da. Gehiena azalean dago, ia 48 gramo koipe 100 gramo haragi bakoitzeko. Koipea animalia hazten den bitartean elikatzearen mende dago zuzenean.
Gutxienez 20 asteko adinarekin eta kilo bat eta hiru kilo arteko pisuarekin hiltzen da oilaskoa. Oilasko-haragi mota desberdinen artean, eta hiltzeko unean dagoen sexuaren eta adinaren arabera, hainbat nabarmentzen dira.
Oilasko okela ekoizten duen herrialderik nabarmenena Estatu Batuak dira, Brasil, Txina, Errusia eta Indiaren atzetik.
# | Herrialdea | Tona |
---|---|---|
1 | USA | 19.568.042 |
2 | BRA | 14.914.563 |
3 | CHN | 13.957.911 |
4 | RUS | 4.543.002 |
5 | IND | 3.590.525 |
6 | MEX | 3.338.372 |
7 | INA | 2.544.105 |
8 | JAP | 2.250.347 |
9 | IRN | 2.187.068 |
10 | TUR | 2.156.671 |
11 | ARG | 2.069.160 |
12 | MYS | 1.766.369 |
13 | RSA | 1.754.562 |
14 | UK | 1.750.000 |
15 | MYA | 1.728.947 |
16 | THA | 1.726.881 |
17 | COL | 1.592.830 |
18 | PER | 1.581.767 |
19 | POL | 1.474.064 |
20 | ESP | 1.411.312 |
Hainbat prestaketatan egite dute: erreketatik parrillara (barbakoa), labean errea, frijitua, frijitu moztuta, gisatua edo zopak eta saldak egiteko.
Bere haragi xehatua, sukar, hanburgesa eta beste produktu landu bihurtuta ikus daiteke (nagusiki bularki izeneko pieza, berez zapore gutxikoa eta oso gantz gutxikoa baita).
Bere osagaietako batzuk fast food elaborazioarekin lotzen dira eta Kentucky Fried Chicken bezalako kate batzuk euren plateretan haragi honen anoak zerbitzatzen espezializatu dira.
Kanala erdibitua: Labean edo parrilan.
Kanala laurdenetan, atzeko edo aurreko laurdena: Labean edo parrilan.
Oilasko zatikatua. Salteatua, frijitua, erregosia edo gisatua.
Izterra: Bere horretan edo zatitua. Parrilan, erregosita, gisatua, salteatua, frijitua edo egosita.
Izter ondokoa: Bere horretan edo zatitua. Parrilan, erregosita, gisatua, salteatua edo egosita.
Suprema edo gorena: Xerratuta edo zatituta, plantxan, parrilan, frijitua, salteatua edo egosia.
Bularra: Xerratuta edo zatitua Plantxan, parrilan, frijituta, salteatuta, erregosia, egosita.
Hegala: Osoak edo zatituta. Labean, parrilan, gisatuta, erregosita, frijituta, plantxan, egosita.
Oilar gandorra: Egosi ondoren, ohikoena saltsan, plantxan edo frijitua jatea da.
Gibela, errota, bihotza: Barrunbe hauek ondo garbitu eta salda edo arroz bat egiteko erabili izan dira gure etxean.
Hankak: Ondo garbituta, azala eta apatxa kenduta, saldari zaporea emateko. Oso likatsuak dira eta jateko bikainak.
Hezurrak edo karkasa: Hauek normalean saldak prestatzeko erabiliko ditugu.
Bero zuzena duen plantxa edo zartagin oso bero baten gainean, ondutako oilaskoa erretzea, kanpotik txigortuta eta barrutik, xamur, heze eta bustia lortuz. Plantxan egiteko haragia xerra finetan moztea da egokiena. Horretarako normalean oilasko edo hegazti bularrak erabiltzen dira, baina hegal zati txikiak ere plantxan egin daitezke.
Oilaskoa, ongailuekin labe bero batean sartu, kanpotik kurruskari eta barrutik samurra eta hezea lortzea da helburua. Hegazti osoak erretzea izaten da egokiena baina atzealdeko laurdena ere erretzeko ohitura dago.
Ikatzaren berotasunean, eta honen ketan hegaztia erretzea, kanpotik txigortu eta kurruskari, barrutik samur eta heze utziz. Teknika hau aplikatzeko oilaskoa zatitu egin behar da, normalean erditik edo laurdenetan.
Hegazti zatiak lehenik, salteatze, frijitze edo erretze teknika aplikatuz txigortu egiten dira, ondoren, ongailu eta lagungarriekin batera, ohiko egosketa burutu, bigundu arte. Lagungarriekin saltsa, nahi izanez gero, egin daiteke edo bere horretan utzi. Normalean, oilaskoa zatitua prestatuko dugu modu honetara, izterra, izter ondokoa edo oilasko osoa zati txikietan. Animalia helduagoak ere erabil daitezke gisatua egiteko. Oiloa.
Oso beroa dagoen koipe ugaritan, osagaia bere horretan edo estalita ( irineztatuta birrineztatuta...) bertan murgilduz eta kozinatze motza eginez, kanpotik zarakar gorritua sortu, eta barrutik bigun eta heze mantentzean datza.
Zati txikietan oilasko osoa, izterra, izter ondokoa, hegalak, bularra (hiru hauek ere zatituta) eta estalkiarekin edo gabe frijituko ditugu.
Koipe gutxirekin, su bizian eta denbora laburrean, osagaia gorrituz edo txigortuz kozinatzea da.
Bularki oso txikiak behar dute izan, teknika hau aplikatu ahal izateko.
Ur, salda, esne edo likido irakinaldiari esker, osagaia egostea. Hegaztien ohiko egoste teknikak, likido hotzetik nahiz likido irakinetik abiatutakoak izan daitezke.
Saldak egiteko karkasa edo hezurrak erabiltzen dira. Bestela aurreko edo atzeko laurdena. Bularra bere horretan ere egos daiteke.
Oilasko edo hegazti samurrarekin egiten da. Lehenik hezurgabetu, besondoko hezurra izan ezik. Jarraian, barrua fartsa batekin betetzen da. Lotu ondoren labean erretzen da.
Oilasko edo bestelako hegaztiak erabil daitezke. Hegazti osoa, lehenik hezurgabetu egiten da, ondoren betegai batekin bete. Forma zilindrikoa ematen zaio. Oihal batekin bildu ondoren eta lotu ondoren, barazki salda batean egosiko dugu. Prentsatu ondoren, hotzean moztu eta kontsumitzen da.