Զախարիաս Տոպելիուս շվեդ.՝ Zacharias Topelius | |
---|---|
Ծնվել է | հունվարի 14, 1818 |
Ծննդավայր | Nykarleby, Օստրոբոտնիա, Վաասա նահանգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն |
Վախճանվել է | մարտի 12, 1898 (80 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Սիպո, Ուուսիմաա |
Գերեզման | Հիետանիեմի գերեզմանատուն |
Մասնագիտություն | բանաստեղծ, պատմաբան, մանկագիր, գրող, լրագրող և պրոֆեսոր |
Լեզու | շվեդերեն |
Ազգություն | Ֆինլանդիայի շվեդախոս բնակչություն |
Քաղաքացիություն | Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն |
Կրթություն | Հելսինկիի համալսարան |
Գիտական աստիճան | լիցենցիատ (1844), senior lecturer? (1854), պրոֆեսոր (1875) և դոկտորի աստիճան (1847) |
Ժանրեր | պոեզիա, մանկական գրականություն և գեղարվեստական գրականություն |
Ուշագրավ աշխատանքներ | Fältskärns berättelser?, Boken om vårt land? և Läsning för barn? |
Անդամակցություն | Finnish Antiquarian Society? և Saturday Society? |
Աշխատավայր | Helsingfors Tidningar? և Հելսինկիի համալսարան |
Պարգևներ | |
Ամուսին | Էմիլյա Տոպելիուս |
Զավակներ | Թոյնի Թոփելիուս և Եվա Ակե |
Ազգականներ | Michael Toppelius? |
Ներշնչվել է
| |
Կայք | topelius.sls.fi |
Zacharias Topelius Վիքիպահեստում |
Զախարիաս Տոպելիուս (շվեդ.՝ Zacharias Topelius, ֆիններեն՝ Zachris Topelius, հունվարի 14, 1818, Nykarleby, Օստրոբոտնիա, Վաասա նահանգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն - մարտի 12, 1898, Սիպո, Ուուսիմաա), Ֆինլանդիայի ականավոր գրող և բանաստեղծ, կարելի-ֆիննական և սաամական բանահյուսության հետազոտող։ Գրել է շվեդերեն, Ալեքսանդրովյան կայսերական համալսարանի պրոֆեսոր և ռեկտոր (1875-1878).
Ծնվել է 1818 թվականի հունվարի 14-ին, բժշկի և ժողովրդական բանաստեղծությունների հայտնի բանահավաքի ընտանիքում։ Ընտանիքի պատմությունն ինքնին հիշեցնում է հին լեգենդ։ Հյուսիսային պատերազմի ժամանակ մեծ պապը՝ Քրիստոֆեր Տոպելիուսը, 1714 թվականին մոր հետ փախել է Օուլուից Մուխոս, որտեղ էլ նրանք թաքնվել են։ Կազակները, այնուամենայնիվ, գտան նրանց և տղային ստրկացրին։ Տարիներ անց նա փախավ Հարավային Ֆինլանդիա։ Տեղափոխվելով Ստոկհոլմ՝ նա պատահաբար հանդիպեց իր մորը։ Հետագայում ընտանիքի այս պատմությունը դրդեց Զախարիաս Տոպելիուսին գրել «Կեչին ու աստղը» հեքիաթը։ Նրա գեղարվեստական ունակությունները՝ հարուստ երևակայություն, դիտողականություն, հետաքրքրություն խորհրդավոր ու առեղծվածային երևույթների հանդեպ,դրսևորվել են դեռևս մանկության տարիներից։ Տասնմեկ տարեկանում նա սովորում է Ուլեաբորգի (Օուլու) դպրոցում։
1833 թվականին տեղափոխվել է Հելսինգֆորս, որտեղ հանդիպել է Յոհան Լյուդվիգ Ռունեբերգին, որը ղեկավարել է 1830-ականների ֆիննական ազգային-հայրենասիրական շարժումը։ Ռունբերգի շրջապատը մեծ ազդեցություն է ունեցել երիտասարդ Տոպելիուսի վրա՝ կանխորոշելով նրա գրական և հասարակական-քաղաքական գործունեության հետագա զարգացումը։ 1840 թվականին Տոպելիուսն ավարտեց Հելսինկիի համալսարանը, իսկ 1841 թվականին նա դարձավ «Հելսինկիի լուրեր» (Helsingfors Tidningar)-ի գլխավոր խմբագիր և այս պաշտոնը զբաղեցրեց մինչև 1860 թվականը։ Նրա լրագրությունը աչքի էր ընկնում լիբերալ հայացքներով։ 1845 թվականին լույս տեսավ Տոպելիուսի բանաստեղծությունների չորս ժողովածուներից առաջինը՝ «Heather Flowers»-ը։ Նույն 1845 թվականին սկսվել է «Ֆինլանդիայի պատմությունը նկարներում» գրքի հատորների հրատարակումը, որը լույս է տեսել մինչև 1852 թվականը։ 1847 թվականին նա դարձավ պատմական գիտությունների դոկտոր, յոթ տարի անց՝ պրոֆեսոր։ Սակայն Ղրիմի պատերազմի ժամանակ Տոպելիուսի ռուսամետ դիրքորոշումը վանեց նրանից առավել արմատական ֆիններին։ 1854 թվականից զբաղեցրել է Հելսինկի համալսարանի պրոֆեսորի պաշտոնը, իսկ 1875 թվականից՝ նույն բուհի ռեկտորի պաշտոնը։ 1878 թվականին թողել է երկու պաշտոնները, որպեսզի ամբողջովին նվիրվի գրական գործունեությանը։ 1886 թվականին իր գրական վաստակի համար պարգևատրվել է Շվեդիայի ակադեմիայի ոսկե մեդալով։ Նրա դուստրը՝ Եվան, դարձավ նկարչուհի։
Տոպելիուսի գրական ստեղծագործությունը բազմաժանր է։ Նրա քնարերգությունը խորապես հայրենասիրական է՝ լցված հայրենիքի և նրա բնության հանդեպ ունեցած սիրով («Ուլեո գետի սառույցների հալվելը», «Անտառային երգեր», «Ձմեռային փողոց» և այլն)։ Տոպելիուսի ավելի ուշ գրված բանաստեղծություններում գերակշռում են կրոնական դրդապատճառները։ Բացի այդ,Տոպելիուսը հայտնի է պատմական արձակով՝ վեպեր, վիպակներ և պատմվածքներ, որոնք կրել են Վալտեր Սքոթի, Վիկտոր Հյուգոյի և դանիացի վիպասան Բերնհարդ Սևերին Ինգեմանի ազդեցությունը։ Տոպելիուսի՝ 1850 թվականին հրատարակված «ֆիննական դքսուհին» վեպը ֆիննական գրականության մեջ ազգային մեծ պատմական վեպ ստեղծելու առաջին փորձն էր։ «Բուժակի պատմությունները» գեղարվեստական ակնարկ է Ֆինլանդիայի պատմության մասին Գուստավ II Ադոլֆի ժամանակներից մինչև Գուստավ III-ի ժամանակները։ 1879 թվականին լույս է տեսել Շվեդիայի թագուհի Քրիստինայի ժամանակների մասին գրված վեպը՝ «Աստղերի երեխաները»։ Տոպելիուսի դրամատիկ ստեղծագործություններից լայն ճանաչում են ունեցել «Ռեգինա ֆոն Էմմերից» (1853) ողբերգությունը և «50 տարի անց» (1851) դրաման, որոնց հիմքում ընկած են «Բուժակի պատմություններ»–ի դրվագները։ Եվրոպայում Տոպելիուսը հիմնականում հայտնի է որպես հեքիաթագիր (1847-1852): Ավելի վաղ գրված գործերում զգացվում էր Հանս Քրիստիան Անդերսենի ազդեցությունը, բայց հետո նա գտնում է իր ուրույն ոճը։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զախարիաս Տոպելիուս» հոդվածին։ |
|