Propofol

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Propofol
Chemische structuur
Farmaceutische gegevens
Beschikbaarheid (F)	NA
Metabolisatie	Hepatisch
Halveringstijd (t1/2)	30-60 minuten
Uitscheiding	Renaal
Gebruik
Geneesmiddelengroep	Anesthetica, sedativa
Subklasse	Intraveneuze anesthetica
Merknamen	Diprivan (Astra Zeneca), propofol (Fresenius-Kabi)
Indicaties	Anesthesie, sedatie, misselijkheid
Voorschrift/recept	Ja
Toediening	injectie, intraveneus
Databanken
CAS-nummer	2078-54-8
ATC-code	N01AX10
PubChem	4943
DrugBank	APRD01201
Chemische gegevens
Molecuulformule	C12H18O
IUPAC-naam	2,6-di-isopropylfenol
Molmassa	178,271 g/mol
Portaal    Geneeskunde

Propofol (merknaam Diprivan) is een intraveneus anestheticum voor het toepassen van algehele anesthesie.

De stof is opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO.

Algemeen

Propofol is een vloeistof die gebruikt wordt zowel voor het inslapen (inductie) bij de anesthesie als het onderhouden van anesthesie (maintenance). Dit laatste gebeurt door middel van continue infusie van propofol met een infuuspomp. Er zijn twee soorten pompen: De eerste is een continue pomp waarbij men zelf handmatig de pompstanden wijzigt. De tweede is een geautomatiseerde pomp (TCI-pomp: Target Controlled Infusion), aan de hand van leeftijd en gewicht berekent de software van de pomp de dosis per kg/uur, hierdoor kan men nauwkeurig doseren.

Dosering

Voor de inductie van anesthesie is ongeveer 1,5-2,5 mg/kg propofol nodig. Voor het onderhoud van de anesthesie door middel van een continu infuus zal de doseringsbehoefte gewoonlijk 6–12 mg/kg/uur bedragen. Ter sedatie wordt 0,3–4 mg/kg/uur gegeven. Bij een slechte algemene conditie kan de dosering zo nodig worden aangepast. De dosering is tevens afhankelijk van de gekozen anesthesietechniek, bijvoorbeeld bij TCI (target controlled infusion) in combinatie met remifentanil.

Indicaties

Inleiden (inductie) van anesthesie en onderhoud (maintenance) van anesthesie. Verder sedatie en angstreductie (anxiolyse). Sedatie vindt plaats tijdens regionale anesthesie of tijdens beademing op de intensieve zorg. Propofol wordt soms gebruikt tegen de jeuk (in een lage dosering) of tegen de misselijkheid (idem).

Wegens beschikbaarheidsproblemen met thiopental is propofol als coma-induceerder opgenomen in de nieuwe richtlijn uitvoering euthanasie in Nederland. Het gebruik bij palliatieve sedatie wordt in januari 2014 juist weer heroverwogen.

Contra-indicaties

Allergie voor propofol (of een van de bestanddelen zoals soja-eiwitten). Kinderen onder 1 maand. Bewezen of verdenking op het syndroom van Brugada. Langdurige continue infusie in verband met mogelijke beschadiging vaatwand.

Bijwerkingen

Alle intraveneuze anesthetica hebben een effect op het cardiovasculaire systeem (bloeddrukdaling) en op het ademhalingsstelsel (ademhalingsdepressie, ademstilstand). Daardoor moet er altijd een deskundige specialist in de buurt zijn bij het gebruik van deze stof. Daarnaast is de injectie van propofol pijnlijk, waarvoor meestal lidocaïne wordt toegevoegd aan de propofol. Ernstige allergische reacties zijn beschreven. Misselijkheid en braken treedt bij propofol minder op dan bij andere intraveneuze anesthetica. Hartritmestoornissen en plotse dood bij dragers van erfelijke vormen van afwijkingen in de cardiale elektrische kanalen komen voor.

Specifiek

Een specifieke bijwerking is het vetembolie-syndroom, doordat propofol is opgelost in een vettige emulsie. In eerste instantie werd propofol op de markt gebracht in een vettige emulsie met kippeneiwit. Dit gaf veel allergische reacties, reden waarom momenteel^{[(sinds) wanneer?]} sojaolie (10% emulsie met sojaolie en eifosfatide) wordt gebruikt. Bij een lage dosering geeft propofol soms euforie. Het geeft een snel ontwaken uit anesthesie. Bij kinderen zijn tijdens gebruik op de intensive care ernstige bijwerkingen beschreven met onder andere acidose, hyperlipidemie (hoog vetgehalte in het bloed) en rabdomyolyse (spierafbraak).

Farmacologie

Propofol is een fenol (di-isopropylfenol). De halveringstijd is 30-60 minuten. Het distributievolume is hoog. Metabolisme vindt met name plaats in de lever (maar ook daarbuiten). De klaring van inactieve metabolieten gaat via de nieren.

Merknamen

• Diprivan (Aspen)
• Propofol (Fresenius-Kabi)

Trivia

• Michael Jackson is overleden aan een hartstilstand door waarschijnlijk een overdosis propofol.
• In de Amerikaanse staat Missouri wordt het middel sinds 2012 gebruikt om de doodstraf te voltrekken.
• Propofol wordt in de wandelgangen ook wel "muizenmelk" genoemd vanwege de witte, melkachtige kleur.

Zie ook

• Fentanyl
• Ketamine

Bronnen, noten en/of referenties ↑ Artsen en apothekers maken samen richtlijn euthanasie, Pharmaceutisch Weekblad (28 augustus 2012) ↑ Fenobarbital terug bij palliatieve sedatie, Medisch Contact (20 januari 2014) ↑ A Star Idolized and Haunted, Michael Jackson Dies at 50. The New York Times (25 juni 2009). ↑ (en) One drug lethal injection: Propofol ↑ Doodstraf in de Verenigde Staten met 1 injectie, De Morgen (1 juni 2012)