Obecnie Bohumil Hrabal jest tematem o dużym znaczeniu we współczesnym społeczeństwie. Znaczenie Bohumil Hrabal w ostatnich latach rośnie, wpływając na różne aspekty codziennego życia. Od polityki po technologię, poprzez kulturę i ekonomię, Bohumil Hrabal stał się decydującym czynnikiem w globalnym procesie decyzyjnym. W tym artykule zbadamy, jak Bohumil Hrabal wpływa na różne obszary naszego życia, analizując jego wpływ i prezentując różne perspektywy na tak istotny dzisiaj temat.
Bohumil Hrabal (1988) | |
Imię i nazwisko |
Bohumil František Kilián |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
28 marca 1914 |
Data i miejsce śmierci |
3 lutego 1997 |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
Odznaczenia | |
Bohumil Hrabal (ur. 28 marca 1914 w Brnie, zm. 3 lutego 1997 w Pradze) – czeski pisarz, wybitny twórca światowej literatury XX wieku. Jego książki zostały przetłumaczone na 27 języków, a na podstawie twórczości powstało kilkanaście filmów, z których najbardziej znane są Pociągi pod specjalnym nadzorem Jiříego Menzla, nagrodzone w 1968 r. Oscarem za najlepszy film nieanglojęzyczny.
Częstymi motywami książek (większość to zbiory luźno powiązanych ze sobą opowiadań) są obrazy Pragi, w której mieszkał przez większość swego życia, jako miejsca magicznego, prowincjonalne miasteczko, często w początkach XX w. i w połączeniu z wątkami autobiograficznymi (Nymburk, z którego się wywodził), wydarzenia związane z okupacją niemiecką, szeroko pojęta kultura piwno-barowa. Miejsca, które opisywał są dziś odwiedzane przez wielbicieli jego prozy z całego świata. Są to przede wszystkim lokale gastronomiczne, w tym szczególnie gospoda U Zlatého Tygra i cała dzielnica Libeň. Także postacie, które wypełniają karty jego dzieł są niezwykłe: żona Eliška, zwana także Pipsi, stryj Pepin, który pojawia się w prawie każdej książce, znajomi artyści opisani w Weselach w domu i ukochane przez pisarza koty. Niemal wszystkie historie opowiadane są przez Hrabala z dystansem, przymrużeniem oka, mimo że często dotyczą one smutnych przeżyć – II wojna światowa i zbrodnie popełniane przez niemieckich okupantów oraz w czasach komunistycznej dyktatury w Czechosłowacji. Ten sposób opowiadania wpisuje się w tradycję praskich pábiteli – bywalców barów, opowiadających przy piwie cudowne, częściowo zmyślone historie. Dzięki niezwykłemu językowi, w którym odbija się czeszczyzna z praskich piwiarni, autor wywarł także wpływ na język Czechów.
Bohumil František Kilián urodził się w Brnie na Morawach. Jego matką była niezamężna wówczas Marie Božena Kiliánová (1894–1970), a za biologicznego ojca Hrabala uważa się Bohumila Blechę (1893–1970), sąsiada Kiliánów. Rodzice Marie nie wyrazili zgody na jej małżeństwo z Blechą, ponieważ zamierzał on wstąpić do armii austro-węgierskiej. Do trzeciego roku życia młody Bohumil mieszkał w Brnie z dziadkami – Kateřiną i Tomášem, pochodzenia francuskiego. W 1919 wraz z matką i późniejszym ojczymem, Františkiem Hrabalem (1889–1966) przeniósł się do Nymburka, gdzie František przyjął posadę administratora browaru. Razem z nimi mieszkał stryj Pepin (Josef Hrabal) – były żołnierz armii austro-węgierskiej w I wojnie światowej. Po ukończeniu gimnazjum (wcześniej dwa razy powtarzanie klas), przyszły pisarz rozpoczął w 1935 studia prawnicze na Uniwersytecie Karola w Pradze (uczył się także filozofii i literatury). W czasie wojny Hrabal pracował jako dyżurny ruchu na kolei, co dostarczyło tła do opowiadania Pociągi pod specjalnym nadzorem. Między innymi ze względu na wojnę studia ukończył dopiero w 1946 roku z tytułem doktora nauk prawnych. Nie pracował jednak w zawodzie. Komunistyczne władze wypowiedziały wojnę intelektualistom, w związku z czym musieli oni wykonywać ciężkie prace fizyczne, np. w hutach, jako kanalarze czy sortownicy makulatury. Praca w hucie w Kladnie (która zakończyła się poważnym urazem) była inspiracją do napisania zbioru opowiadań Perełka na dnie – debiutu pisarza. Natomiast cenzura, kierująca całe wydania na przemiał była inspiracją do napisania Zbyt głośnej samotności.
W latach 60. Hrabal był najpopularniejszym pisarzem w Czechosłowacji. Zauważyły to także władze państwowe, które usiłowały wymusić na nim deklarację poparcia. Po inwazji wojsk Układu Warszawskiego w 1968 Hrabal otrzymał zakaz publikacji. Wydawał w samizdacie oraz za granicą, gdzie był już dobrze znany. W 1975 ukazało się jego oświadczenie, w którym krytykował wcześniejszą postawę wobec władzy – zostało częściowo spreparowane przez redakcję pisma. Od tego czasu część utworów Hrabala ukazywała się oficjalnie, a część (jak choćby najważniejsza książka – Zbyt głośna samotność) – w wydaniach podziemnych. Pisarz nie podpisał Karty 77 i pozostawał z dala od życia politycznego i literackiego. Życie dzielił między Pragę oraz Kersko, gdzie wyjeżdżał na weekendy do gromady swoich kotów („kočenky”). W tym czasie poznał także wielu zagranicznych pisarzy, m.in. Heinricha Bölla.
Wraz z upływem lat zdrowie Hrabala, o które nigdy przesadnie nie dbał, systematycznie nadużywając alkoholu, bardzo się pogorszyło, a co więcej umierali kolejno bliscy mu ludzie żona i przyjaciele. Z czasem pogłębiała się depresja, a od roku 1996 pisarz rzadko opuszczał szpital. 3 lutego 1997 zginął wypadając z okna swego pokoju na piątym piętrze oddziału ortopedycznego szpitala na Bulovce. Podobno karmił gołębie i nieuważnie się wychylił, ale prawdopodobnie celowo odebrał sobie życie. Wcześniej pisał wielokrotnie o samobójstwie, także przez skok z piątego piętra. Podobnie jak Jaroslav Hašek sam przez swoje dzieła kształtował swój życiorys i legendę wokół swojej osoby.
Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu w Hradištku. W tym samym grobie zostali pochowani też jego matka „Maryška”, ojczym „Francin”, stryj „Pepin”, żona „Pipsi” i brat „Slávek”.
W latach 1992-1997 wydawnictwo Pražská imaginace wydało dzieła zebrane Bohumila Hrabala: Sebrané spisy Bohumila Hrabala, t. 1–19. Wraz z Milanem Kunderą i Vaclavem Havlem w największym stopniu reprezentuje czeską literaturę II poł. XX wieku.
Książki Bohumila Hrabala wydane w Polsce: