Bykowce
Obecnie Bykowce jest tematem na ustach wszystkich. Niezależnie od tego, czy ze względu na swoje znaczenie w sferze społecznej, wpływ na gospodarkę czy wpływ na kulturę popularną, Bykowce przyciągnął uwagę dużej liczby ludzi na całym świecie. Zjawisko to nie jest zaskakujące, ponieważ Bykowce posiada szereg cech, które czynią go godnym badania i zainteresowania zarówno ze strony naukowców, ekspertów, jak i entuzjastów. W tym artykule szczegółowo zbadamy niektóre z najważniejszych aspektów Bykowce, analizując jego dzisiejsze znaczenie i potencjalny wpływ w przyszłości. Poprzez rygorystyczną i wyczerpującą analizę postaramy się rzucić światło na ten niezwykle istotny temat i zaoferować wszechstronną wizję, która pozwoli czytelnikom lepiej zrozumieć jego zakres i znaczenie.
| wieś | |
 Droga krajowa nr 28 - główna arteria wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021-12-31) | |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy | |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°32′42″N 22°15′57″E/49,545000 22,265833
| |
| Strona internetowa | |
Bykowce – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok.
Położenie
Wieś leży po obu stronach niewielkiego potoku (przed 1939 bez nazwy). Od północnej strony wieś otacza las, a od południa rzeka San.
W latach 1918–1939 wieś administracyjnie należała do województwa lwowskiego, 1945–1975 do województwa rzeszowskiego, zaś w latach 1975–1998 do województwa krośnieńskiego. Obecnie przez Bykowce przebiega droga krajowa nr 28.
We wsi znajduje się rezerwat przyrody „Polanki”.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0359110 | Pod Lasem | część wsi |
| 0359126 | Zawadka | część wsi |
Historia
Pierwotnie wieś składała się z kilku niezależnych osad. Pierwszą z nich były Rytarowce, założone w 1435 r. przez Nicolasa Rittera w czasie niemieckiej kolonizacji Małopolski. 18 sierpnia 1444 król Polski i Węgier Władysław nadał podkomorzemu sanockiemu Piotrowi Czeszykowi z Ryterowic pusty łan we wsi królewskiej Olchowce w ziemi sanockiej, na której siedzieli kmiecie Subal i Szymko, a który był uprzednio uprawiany przez starostę sanockiego na potrzeby zamku,.. Datum per manus Iohannis Rey s. Michaelis in castro Crac (oviencis) praepositi suae maiestatis sigilliferi. Pierwotną nazwą były Rytarowce następnie Ryterowice. Około XVI–XVII wieku osady połączyły się w jedną, Bykowce sue Rytarowce 1654, Rytarowce z Bykowcami 1678. Pierwszym właścicielem wsi był ród Czeszyków. W latach 40. XIX właścicielem Bykowiec był Ferdinand Freiherr Wetzlar von Plaukenstern.
Na przełomie XIX/XX wieku Bykowce należały do rodziny Tarnawieckich. W połowie XIX dobra posiadał Marceli Tarnawiecki (wspólnie z nim baron Wetzlar). Według stanu z 1868 właścicielem dóbr Bykowce był Adam Wiktor (władający pobliskim Załużem). W ewidencji z 1872 ponownie właścicielem był Marceli Tarnawiecki, a po jego śmierci (1886) wieś przejęli jego spadkobiercy. Około 1890 majątek w Bykowcach objął we władanie Aleksander Tarnawiecki, który posiadał go do końca życia (1898). Później, przez wiele lat dobrami władała wdowa po nim, Stanisława Tarnawiecka. Pozostawała ona właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku (zmarła w 1923).
W latach 20. zarządcą dóbr w Bykowcach był zmarły w 1928 Jan Spanily (mąż miejscowej nauczycielki Marii Spanily). Do 1928 Bykowcami władała rodzina Tarnawieckich. W 1928 majątek Bykowce nabyła rodzina Płanetów (właściciel był notariuszem).
2 grudnia 1860 w Bykowcach urodził się Aleksander Truszkowski, generał major cesarskiej i królewskiej Armii oraz tytularny generał dywizji Wojska Polskiego.
W 1929 wieś liczyła 367 mieszkańców. Według stanu z 1936 we wsi zamieszkiwało 400 osób, w tym 150 Polaków wyznania rzymskokatolickiego, 240 Rusinów wyznania greckokatolickiego i 10 Ukraińców wyznania greckokatolickiego. Wzmagała się wówczas silna agitacja ukraińska. W latach 30. XX wieku we wsi działała czytelnia TSL, kółko rolnicze, ochotnicza straż pożarna, Akcja Katolicka Kobiet.
10 września 1939 w okolicach wsi miała miejsce potyczka grupy żołnierzy, która oddzieliła się z batalionu strzelców podhalańskich z Sambora pod dowództwem ppor. Mariana Zaremby z niemieckim oddziałem pościgowym Geiger. Marian Zaremba poległ wraz z pięcioma żołnierzami w trakcie zasadzki zorganizowanej na wkraczające oddziały niemieckie od strony Olchowiec. Pośmiertnie odznaczony stopniem podporucznika, został pochowany na cmentarzu sołeckim, gdzie spoczywa ze swoimi żołnierzami.
17 września 1939 ta część powiatu sanockiego dostała się pod okupację radziecką. W 1940 majątek ziemski przekształcono w kołchoz „im. 17 września”. Wzdłuż drogi do wsi po jej lewej stronie ustawiono bunkry na tzw. linii Mołotowa, których ruiny stoją do dziś. W czerwcu 1941 wieś została zdobyta przez wojska niemiecko-słowackie. Na skraju wsi znajduje się cmentarz żołnierzy słowackich poległych podczas potyczki z Armią Czerwoną w 1941 roku. Cmentarz został otwarty przez ówczesnego prezydenta Słowacji ks. Józefa Tiso.
We wsi w latach 1942–1943 oraz w latach 80. prowadzone były badania i odwierty poszukiwawcze złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Na terenie dawnych odwiertów znajduje się obecnie „Rezerwat przyrody Polanki”.
W latach 1944–1946 wysiedloną całą ludność ukraińską. Cerkiew greckokatolicka została rozebrana w roku 1950.
Religia
Bykowce do roku 1946 były parafią greckokatolicką. Za czasów Józefa II włączono je do Olchowiec. W 1900 roku z pomocą duchownego greckokatolickiego, Antoniego Krynickiego, rozpoczęto budowę nowej cerkwi. W roku 1944 cerkiew została trafiona pociskiem artyleryjskim. W 1949 grupa mieszkańców Bykowiec sama rozebrała świątynię, uzyskując na to zezwolenie ówczesnych władz. Obecnie Bykowce należą do parafii rzymskokatolickiej Sanok-Olchowce. W górnej części wsi stoi nowo wybudowana (2000 r.) kaplica rzymskokatolicka, do której przynależy sołecki cmentarz.
Zabytki i obiekty
- dwór rodziny Tarnawieckich z XIX wieku, przy ul. Tarnowieckiej (nad Sanem)
- Dwa cmentarze
- pomnik grobowy rodziny Tarnawieckich na cmentarzu sołeckim przy ul. Źródlanej
- krzyż przydrożny upamiętniający zniesienie pańszczyzny w Bykowcach w 1848
- do początku XX wieku istniał drewniany krzyż przydrożny upamiętniający zniesienie pańszczyzny z inskrypcją w języku ruskim, potem zlikwidowany, na jego miejscu postawiono żelazny krzyż bez podpisu
- liczne poradzieckie schrony Linii Mołotowa
- pomnik żołnierzy polskich poległych w potyczce z wojskami niemieckimi w 1939
- Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
- trzy kapliczki przydrożne z lat: 1993, 1995, 2001
Galeria
-
Kaplica w Bykowcach -
Były dwór Tarnawieckich -
-
Uroczystości na cmentarzu
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 13986
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2021. s. 4.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 128 .
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d Kwestionariusz 1936 ↓, s. 1.
- ↑ "Spośród obcych narodowości zamieszkujących ziemię sanocką, najliczniejszą i najbardziej wpływową, była niemiecka. Dość spojrzeć na mapę tej ziemi i odczytać nazwy takich miejscowości jak np. Frysztak, Zarszyn, Lobentanz (Nowotaniec), Zymbertowa, Kalbornia, Rytarowce, Brezen późniejszy Brzozów, Hochstadt (Jaśliska), Erenberg (Odrzykoń), Kunzendorf (Poraż), Bischofswalde (Jasionka) , Michilsdorf (Michałówka), nawet niwy w obrębie pewnych wsi (pratum Cornslag in Iwanczepole, eger Kothkenhaw pod Krosnem), aby poznać jak znaczną rolę odgrywał ten żywioł w dziejach naszej ziemi. Mieszkali Niemcy po zamkniętych miastach, i po otwartych wsiach, po chatach i dworach wiejskich, zajmowali się handlem, rzemiosłem, pługiem, szablą i słowem bożym. Pracowici, zapobiegliwi i oszczędni, tworzyli oni element twórczy w gospodarstwie społecznym i byli dla ludności tubylczej przykładem i wzorem. . Opierając się na zestawieniach indeksowych, którym jednakże bezwzględnie zaufać nie można, możemy przyjąć jako bliski rzeczywistości, 30% Niemców w Sanoku w stosunku do reszty ludności. Przez cały ciąg XV stulecia, dokumenty miejski były wystawiane także w języku niemieckim. "op. cit. AGZ, Janusz Samolewicz, Sąd wyższy prawa niemieckiego, Lwów, 1903. Przemysław Dąbkowski. Stosunki narodowościowe ziemi sanockiej w XV stuleciu: Niemcy. Lwów. (1921) strony 4-17
- ↑ Piotr Czeszyk z pochodzenia Czech, założyciel wsi Tyrawa Wołoska
- ↑ 1444, 18 VIII, Waradyn, "Metryka Litewska" IV B, 9, k.83-83v, AGAD
- ↑ Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1843. Lwów: 1843, s. 270.
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 29.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 27.
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 10.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 31.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24, X (274).
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 28.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 23.
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 18.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 22.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 22.
- ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 559.
- ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r.. Sanok. s. 221 (poz. 3282).
- ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923–1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 28.
- ↑ Polish Business Directory 1929
- ↑ Kwestionariusz 1936 ↓, s. 7, 9.
- ↑ Południowa zmotoryzowana kolumna pościgowa ppłk. Franza Geigera – dowódca saperów XVIII KA (w sile około batalionu strzelców górskich, w tym 99 psp ppłk. Seitza, z dwoma działami), poruszała się na osi Dukla, Nowy Żmigród, Rymanów osiągnęła 9 września 1939, Besko, Zarszyn 22:00, Sanok 10 września, Olszanicę, Ustrzyki Dolne, Krościenko na Chyrów), oraz północna zmotoryzowana kolumna pościgowej mjr. Langa (przez Kobylany, Wietrzno, Krosno, Haczów, Jaćmierz, Sanok, Dobromil na Chyrów, w sile batalionu strzelców górskich na samochodach, obie kolumny w składzie oddziału pościgowego płk. Karla Wintergersta – dowódca 79 pag, z 1 DG generała Ludwiga Küblera, w składzie 14 Armii
- ↑ W hołdzie obrońcom ziemi sanockiej. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 26 (497), s. 2, 20-30 września 1989.
- ↑ Relacja mieszkanki wsi Bykowce Stefanii Zielińskiej. w: „Rocznik Przemyski” t. 21 s. 145
- ↑ według danych z 1939 r. Epsztein i Górzyński, Bystrzycki 1924 r. - Zdzisława Tarnowiecka
- ↑ Edward Olejko: Powstanie i rozwój parafii. W: 60-lecie parafii Sanok–Olchowce 1948-2008. Sanok-Olchowce: 2008, s. 39-40.
- ↑ a b Kwestionariusz 1936 ↓, s. 6.
- ↑ http://www.exploreprzemyskie.com/index.php?option=com_content&view=article&id=251%3Abykowce&catid=56%3Amiejscowoci&Itemid=115&lang=pl
- ↑ Edward Olejko: Powstanie i rozwój parafii. W: 60-lecie parafii Sanok–Olchowce 1948-2008. Sanok-Olchowce: 2008, s. 41.
Bibliografia
- Maria Spaniliowa: Kwestionariusze z badania środowiska. Bykowce. 1936, s. 1-11.
Linki zewnętrzne
- Bykowce, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 505.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne. części wsi |
|
| Była wieś |
