W tym artykule przyjrzymy się fascynującemu życiu Centrala handlu zagranicznego, postaci, która pozostawiła niezatarty ślad w historii. Dzięki swoim osiągnięciom i wkładowi Centrala handlu zagranicznego udowodnił, że jest prawdziwym pionierem w swojej dziedzinie, inspirując całe pokolenia swoją odwagą i determinacją. Od skromnych początków po drogę do sławy Centrala handlu zagranicznego pokonał pozornie nie do pokonania przeszkody, aby osiągnąć sukces. Dzięki dziedzictwu, które będzie trwać wiecznie, Centrala handlu zagranicznego pozostaje kultową postacią, która nadal wpływa na nasze życie w sposób, którego nawet sobie nie wyobrażaliśmy. Dołącz do nas w tej podróży w czasie, odkrywając życie i dziedzictwo Centrala handlu zagranicznego.
Centrala handlu zagranicznego (CHZ), także przedsiębiorstwo handlu zagranicznego (PHZ) oraz biuro handlu zagranicznego (BHZ) – specjalny typ przedsiębiorstwa państwowego funkcjonujący w PRL i posiadający swoje odpowiedniki we wszystkich innych państwach tzw. bloku wschodniego. W ZSRR centrale handlu zagranicznego (w 1935 było ich 27) podlegały Ludowemu Komisariatowi Handlu Zagranicznego, przekształconemu następnie w Ministerstwo Handlu Zagranicznego ZSRR.
Centrale Handlu Zagranicznego posiadały, będące w krajach komunistycznych specjalnym przywilejem, prawo prowadzenia obrotu gospodarczego w walutach wymienialnych, w szczególności handlu z podmiotami zagranicznymi. CHZ były obowiązkowymi pośrednikami we wszystkich kontaktach handlowych z zagranicą dla krajowych podmiotów gospodarczych. Większość central handlu zagranicznego posiadało quasi-monopol na handel zagraniczny, w tym sprzedaż za granicę usług np. inżynieryjnych czy budowlanych, w określonych branżach (np. Universal w branży AGD). Niektóre, jak np. Baltona i Pewex, posiadały dodatkowo przywilej handlu detalicznego za waluty wymienialne na terenie kraju (tzw. eksport wewnętrzny). Ze względu na swoją strategiczną rolę dla władzy i gospodarki, monopol na handel zagraniczny, a więc związane z nim: dochody, możliwość prowadzenia działalności wywiadowczej pod przykryciem i podróży za granicę dla pracowników, przedsiębiorstwa te były w domenie służb specjalnych, wywiadu cywilnego i wojskowego. Ministerstwo Handlu Zagranicznego oraz ministerstwa dot. przemysłu i gospodarki również miały wpływ na działalność Przedsiębiorstw Handlu Zagranicznego (dostarczanie towarów na eksport i zapotrzebowanie na towary, które trzeba było importować). Warto zauważyć, że w każdym z ministerstw związanych z PHZ-ami, oprócz innych pracowników, zatrudniani byli ludzie, którzy zajmowali niejawne etaty w służbach specjalnych. W polskich PHZ lokowani byli m.in. funkcjonariusze Departamentu I MSW, Departamentu II MSW, żołnierze Zarządu II SG WP oraz Zarządu I WSW pracujący pod przykryciem (etat niejawny w służbach specjalnych). Praca w tych przedsiębiorstwach uważana była powszechnie za prestiżową i często łączyła się z możliwością uzyskania dodatkowych dochodów związanych z kontaktami zagranicznymi i dostępem do dewiz. Poza sprzedażą produktów, w okresie PRL (eksportem) i importem różnych towarów do kraju, „pehazety”, za pomocą zagranicznych przedstawicielstw i agentów, prowadziły wywiad. Szczególnie istotny był tam wywiad naukowo-techniczny, np. w Metalexporcie Marian Zacharski, Unitrze Zdzisław Przychodzień.
Po upadku socjalizmu realnego, znaczna część CHZ została sprywatyzowana, a część przekształcono w spółki akcyjne obecne aktualnie na GPW. W szeregu przypadków przekształceń własnościowych CHZ w przedsiębiorstwa będące własnością prywatną, miejsce miało tzw. uwłaszczenie nomenklatury. Prywatyzacja uniemożliwiła tym przedsiębiorstwom możliwość kontynuowania nielegalnego wywiadu i kradzieży patentów.
Wiele postaci życia finansowego i gospodarczego państw postkomunistycznych (dawnego bloku socjalistycznego) wywodzi się z tego typu przedsiębiorstw m.in. Dan Voiculescu, Aleksander Gudzowaty.