Czaroit

Czaroit

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	(Ca,Na)2K • nH2O
Twardość w skali Mohsa	6
Przełam	nierówny, zadziorowaty
Łupliwość	dobra w trzech kierunkach
Pokrój kryształu	pokrój krótko słupkowy
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Właściwości mechaniczne	dobrze obrabialny
Gęstość minerału	2,40 – 2,69 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	fiołkowa w różnych odcieniach, różowawa
Rysa	biała
Połysk	szklisty, perłowy, woskowy
Współczynnik załamania	nα = 1,550 nβ= 1,553 nγ = 1,559
Inne	optycznie dodatni
Dodatkowe dane
Postacie alotropowe	brak
Szczególne własności	wykazuje żółto-pomarańczową katodoluminescencję
Multimedia w Wikimedia Commons

Czaroit (charoit) – minerał z gromady krzemianów. Należy do minerałów rzadkich i występuje tylko w jednym miejscu na świecie. Jest minerałem o zagadkowej strukturze między krzemianami warstwowymi a wstęgowymi i bardzo zmiennym składzie chemicznym. Jego skład chemiczny nie jest do końca znany. Co jakiś czas odnajduje się w nim inne pierwiastki mające mniejsze lub większe znaczenie w jego strukturze. Podawany w literaturze wzór chemiczny czaroitu nie jest wzorem w 100% dokładnym.

Charakterystyka

Właściwości

Bardzo rzadko tworzy kryształy, najczęściej niewielkie krótkosłupowe, wrosłe. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych, promienistych, spilśnionych. Jest przeświecający, przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam. Niejednorodna, często kontrastowa barwa wynika z różnorodności i dużej zmienności składu mineralnego. Najczęściej asocjującym minerałem jest egiryn. Czaroit współwystępuje w zbitych agregatach mineralnych z tinaksytem, fedorytem, tokkoitem, z kwarcem, mikroklinem. Skałę zbudowaną z czaroitu nazywamy czaroitytem Daje się doskonale obrabiać na kamienie ozdobne. Niektóre okazy (po oszlifowaniu) wykazują efekt kociego oka.

Chemizm

• Inne pierwiastki wchodzące w skład czaroitu: Eu²⁺, Ce³⁺, Fe²⁺, Fe³⁺, Ba²⁺, Ti⁴⁺, Sr²⁺, Mn²⁺, Mn³⁺ – na pozycjach kationowych.

• Pozycje anionowe zajmują grupy tlenowe i wodorotlenowe O^2-, OH^-, F^-.

Analiza chemiczna składu czaroitu z Masywu Muruńskiego (% wagowy)

	1	2
SiO2	56,88	58,50
Al2O3		0,07
Fe2O3	0,12
FeO		0,01
MnO		0,07
CaO	20,95	20,50
SrO	0,90	0,50
BaO	2,52	2,90
Na2O	3,77	1,80
K2O	10,36	8,90
F	0,92	0,70
H2O+	4,40	4,70
– O = F2	0,39	0,15
Suma	100,43%	98,5%

Geneza

Stanowi produkt metamorfizmu kontaktowo-metasomatycznego. Występuje w skałach zwanych czaroitytami. Tworzy się w strefach kontaktowych intruzji alkalicznych syenitów nefelinowych z utworami wapiennymi. (syenit – obojętna skała magmowa o pochodzeniu głębinowym. Sjenit zaliczany jest do skał jawnokrystalicznych. Najczęściej barwy ciemnoszarej lub czarnej. W przeciwieństwie do granitu, nie zawiera wcale, albo bardzo mało krzemionki.) Czaroit stanowi od 20 do 100% objętości czaroitytu. Zazwyczaj przedział waha się od 50 do 90%.

Zabarwienie

Powód barwy czaroitu nie jest do końca wyjaśniony. Czaroit ma barwę fioletowo-liliową w różnych odcieniach (fiołkowo-ametystowa). Rzadziej bywa białoszary, złotawy, brunatny. Przeważnie wykazuje obecność nieregularnych, barwnych plam (białych, brunatnopomarańczowych, brunatnych, żółtych, szarych i czarnych). Istotne znaczenie ma mangan. Ale Mn²⁺ występuje w za małej ilości by był pierwiastkiem barwiącym. Mn³⁺ zabarwia na kolor malinowy-malinowoczerwony jak w rodochrozycie. Następnym domniemanym powodem dobarwienia jest efekt przejścia ładunku z Fe²⁺ do O^2-.

Galeria

• 
  Czaroit w formie zgładu (wypolerowany)
• 
  Czaroit w formie zgładu (niepolerowany)
• 
  Czaroit w stanie surowym
• 
  Kufle wykonane z czaroitu
• 
  Miska i korale wykonane z czaroitu

Historia odkrycia

• Rok 1948. Rosyjski geolog W. G. Dietmar badając Masyw Muruński na granicy obwodu Irkuckiego i Czityńskiego nad rzeką Czarą, zauważył ładną fioletowo – szarą skałę i zidentyfikował ją jako łupek cummingtonitowy.
• Rok 1974. Rosyjski geolog J. G. Rogow ponownie znalazł skałę odkrytą przez Dietmara i zachwycony jej jedwabistym połyskiem podarował fragment swojej żonie, która też była geologiem i postanowiła okaz zbadać. Po bardzo szczegółowych i długotrwałych analizach okazało się, że jest to nowy i nieznany minerał o bardzo skomplikowanym składzie chemicznym.
• Odkrycie to potwierdziła specjalna Komisja ds. Badań Minerałów w Moskwie, a w roku 1977 Komisja Nowych Minerałów przy Międzynarodowym Stowarzyszeniu Mineralogicznym (IMA) nadała nazwę nowemu minerałowi: CZAROIT, od rzeki Czara (lewy dopływ Leny) gdzie występuje.

Występowanie

Występuje w formie żyłowych lub soczewkowych skupień w obrębie sjenitów nefelinowych masywu Muruńskiego. Skały czariotowe, zawierające jego białą odmianę związane są z karbonatytami muruńskiego masywu alkalicznego. Często towarzyszą mu: egiryn, ekanit, tinaksyt, mikroklin, kwarc, kalcyt.

Miejsca występowania:
jak dotychczas jedyne stwierdzone miejsce wystąpienia tego minerału znajduje się w dorzeczu rzeki Czary (lewy dopływ Leny) we wschodniej Syberii. Spotykany jest tam na obszarze o powierzchni około 10 km².

Zastosowanie

• ma znaczenie naukowe
• jest bardzo atrakcyjnym i poszukiwanym kamieniem kolekcjonerskim
• kamień ozdobny
• kamień jubilerski – do wyrobu artystycznej biżuterii

Bibliografia

• W. Schuman – Kamienie szlachetne i ozdobne – Wyd. „Alma –Press” 2004 r.
• W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak – Zarys Gemmologii – Wyd AGH 1996
• R. Duda, L. Rejl – Przewodnik – Kamienie szlachetne – Multico W-wa 1998
• W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003 r.