Felieton
Dzisiaj chcę porozmawiać o Felieton, temacie, który w ostatnim czasie zyskał duże znaczenie. Felieton to motyw, który przyciągnął uwagę ludzi w każdym wieku, każdej płci i narodowości, ponieważ ma uniwersalny urok. W całej historii Felieton był przedmiotem badań, debat i kontrowersji, ale jego znaczenie i wpływ są niezaprzeczalne. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Felieton, od jego pochodzenia po wpływ na dzisiejsze społeczeństwo. Mam nadzieję, że ta analiza przyczyni się do zapewnienia szerszego i głębszego wglądu w Felieton i jego implikacje w naszym świecie.
Felieton (fr. feuilleton „zeszycik, odcinek powieści”) – gatunek publicystyczny, krótki utwór dziennikarski (prasowy, radiowy, telewizyjny) utrzymany w osobistym tonie, lekki w formie, wyrażający punkt widzenia autora. Porusza i komentuje aktualne tematy społeczne, zwracając uwagę na ujemne zjawiska w życiu codziennym. Często wykorzystuje w tym celu elementy satyry, ironii, humoru itp.
Felieton wprowadza elementy fikcji literackiej. Cechuje się jednak faktograficznością i dokumentalnością. Jego punktem wyjścia są bowiem prawdziwe wydarzenia, przetwarza konkretne fakty. Z tej perspektywy felieton znajduje się na granicy między literaturą faktu a literaturą artystyczną.
Charakterystyczne dla felietonu jest częste i sprawne „prześlizgiwanie” się po temacie. Gatunek ten został wprowadzony w XVIII wieku, w epoce dynamicznego rozwoju prasy wielkonakładowej, a dokładnie po raz pierwszy na łamach francuskiego „Le Journal des débats”. Pierwotnie był humorystycznym komentarzem do sztuk teatralnych lub wydarzeń literackich. Felieton jest zwykle umieszczany na stałej kolumnie (tzn. stronie gazety lub czasopisma – stąd po angielsku stały felietonista to columnist), zwanej kolumną felietonową. We Francji nazywano go pogawędką z czytelnikiem (causerie) lub kroniką (chronique).
Początkowo felietony publikowane były na pierwszej stronie danej gazety, pod grubą kreską (Unter dem Strich), oddzielającą je od reszty strony. Umieszczano tu bardzo różne tematycznie teksty, np. opowiadania, relacje z podróży, przeglądy literackie, dywagacje historyczne, powieści, a nawet dramaty. Produkcja ta miała głównie charakter lekki i rozrywkowy, w odróżnieniu od górnej części strony – poważnej, poświęconej polityce, ekonomii i kwestiom socjalnym. Na ziemiach polskich już w latach 60. XIX wieku wprowadzono tzw. kronikę tygodniową w formie felietonu. W Warszawie pionierem tego rodzaju tekstów był Wacław Szymanowski (teksty varsavianistyczne), we Lwowie – Jan Lam (felieton polityczny), a w Poznaniu – Marceli Motty (Listy Wojtusia z Zawad). Do aktywnych felietonistów XIX wieku należeli: Michał Bałucki, Wiktor Gomulicki, Czesław Jankowski, Klemens Szaniawski. Od tej formy wypowiedzi nie stronili też Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Aleksander Świętochowski.
Do znaczących felietonistów XX wieku zalicza się następujących literatów i dziennikarzy: Tadeusz Boy-Żeleński, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Stefan Kisielewski, Jan Zbigniew Słojewski, Marek Skwarnicki, Krzysztof Teodor Toeplitz, Jerzy Pilch, Daniel Passent, Michał Radgowski, Michał Ogórek, Stanisław Michalkiewicz, Rafał A. Ziemkiewicz, Szymon Hołownia.
Do felietonów zaliczane są również stałe rubryki, zawierające rysunki satyryczne (tzw. felietony rysunkowe). Obecne są najczęściej w polskich tygodnikach, ale również w dziennikach. Do felietonistów rysunkowych można zaliczyć: np. Szymona Kobylińskiego – rubryka w „Polityce” w latach 1957–1990, Marka Raczkowskiego – „Polityka” i „Przekrój” czy Henryka Sawkę – rubryki „Fotoplastykon” i „Sawka czatuje” we „Wprost”.
W terminologii telewizyjnej „felieton filmowy” określa wstawkę filmową do programu, nawet niekoniecznie publicystycznego.
Przypisy
- ↑ a b felieton, Encyklopedia PWN .
- ↑ Andrej Tušer, Ako sa robia noviny, Bratislava: EUROKÓDEX, 1999, s. 155, ISBN 978-80-89447-23-7 (słow.).
- ↑ a b Anita Krčová, Slovenčina pre poslucháčov slovakistiky, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1998, s. 119, ISBN 978-83-233-1110-2, OCLC 169014870 (słow.).
- ↑ a b c d Ján Findra, Eduard Gombala, Ivan Plintovič, Slovník literárnovedných termínov, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987, s. 115, OCLC 320414316 (słow.).
- ↑ Agnieszka Nawrot, Encyklopedia szkolna: język polski: gimnazjum, wyd. II poprawione, Kraków: Wydawnictwo „Greg”, 2014, s. 228, ISBN 978-83-7327-667-3, OCLC 1034643404.
- ↑ Jozef Mistrík, Štylistika slovenského jazyka, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1977, s. 156, OCLC 4439191 (słow.).
- ↑ Andrej Majchrák, Základy socialistickej žurnalistiky: príručka pre redaktorov a dopisovateľov, Bratislava: Práca, 1979, s. 65, OCLC 602028042 (słow.).
- ↑ a b wybór Jan Data, Listy z Poznania. Wybór felietonów z drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1988, s.7-14, ISBN 83-210-0718-X
- ↑ Paweł Kozioł, Tadeusz Boy-Żeleński , Culture.pl, 2010 (pol.).
- ↑ Jarosław Iwaszkiewicz, Rozmowy o książkach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2010.
- ↑ Słonimski ojcem duchowym polskich felietonistów , naukawpolsce.pl, 20 listopada 2006 (pol.).
- ↑ Monika Wiszniowska, Sztuka felietonu Stefana Kisielewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013.
- ↑ Hamilton, Drzwi na lewo, drzwi na prawo. Felietony z lat 1972-1975, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
- ↑ Michał Okoński, Felietoniści , Tygodnikpowszechny.pl, 11 marca 2020 .
- ↑ Krzysztof Teodor Toeplitz (1933-2010) , Polityka.pl, 30 marca 2010 .
- ↑ Grzegorz Janikowski, Nie żyje publicysta Daniel Passent , Gazetaprawna.pl, 14 lutego 2022 (pol.).
- ↑ Michał Radgowski, Kto winien? Wybór felietonów polskich, Oficyna Wydawnicza Graf-Punkt, Warszawa 1994.
- ↑ Michał Ogórek: "chętnie bym komuś przywalił". Rozmowa Marcina Zaborskiego z Michałem Ogórkiem , Trójka.polskieradio.pl, 29 lutego 2016 (pol.).
- ↑ Eryk Mistewicz, Marketing narracyjny. Jak budować historie, które sprzedają, Wydawnictwo Onepress, Gliwice 2011.
- ↑ Krzysztof Varga, Paweł Dunin-Wąsowicz, Parnas bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku, Wydawnictwo Lampa i Iskra Boża, Warszawa 1998, ss. 233-235.
- ↑ Wiesław Godzic, Okrakiem na barykadzie. Dziennikarze i celebryci, Wydawnictwo Prószyński i Ska, Warszawa 2016, ss. 162–168.
Bibliografia
- Ján Findra, Eduard Gombala, Ivan Plintovič, Slovník literárnovedných termínov, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987, OCLC 320414316 (słow.).
- Andrzej Możdżonek (red.), Mistrzowie felietonu, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999.
- Zdzisława Mokranowska: Felieton. W: Leksykon szkolny. Gatunki paraliterackie, publicystyczne i użytkowe. Marek Pytasz (pod red.), Gorzów Wlkp., Wydawnictwo Silva Rerum, 1993.
- Andrzej Skworz, Andrzej Niziołek (pod red.), Biblia dziennikarstwa, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.