Jadłoszyn
Z tej okazji zagłębiamy się w ekscytujący świat Jadłoszyn, temat, który przykuł uwagę badaczy, profesjonalistów i ogółu społeczeństwa. Jadłoszyn od lat jest przedmiotem badań i debat, budzi szerokie zainteresowanie zarówno w społeczeństwie, jak i na polu akademickim. Od swoich początków do dzisiejszego wpływu Jadłoszyn był źródłem refleksji i analiz, generując liczne teorie i podejścia. W tym artykule proponujemy zbadanie wielu aspektów Jadłoszyn, odnosząc się do wszystkiego, od jego historycznej ewolucji po jego implikacje w różnych kontekstach. Poprzez multidyscyplinarne podejście staramy się rzucić światło na ten temat, który jest dziś tak ekscytujący i aktualny.
 Prosopis juliflora | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
jadłoszyn |
| Nazwa systematyczna | |
| Prosopis Linnaeus Mant. 10. 15-31 Oct 1767; Syst. Nat. ed. 12. 2: 282, 293. 15-31 Oct 1767 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Jadłoszyn (Prosopis L.) – rodzaj rośliny z rodziny bobowatych (podrodzina brezylkowe, dawniej w mimozowych). Obejmuje 44 gatunki. W większości rosną one w Nowym Świecie – na obszarze od Stanów Zjednoczonych na północy po Patagonię na południu, przy czym najbardziej zróżnicowane są w Argentynie. W Ameryce Środkowej rośnie tylko jeden gatunek. Nieliczne gatunki rosną poza tym w południowo-zachodniej części Azji oraz w Afryce. Niektóre gatunki są inwazyjne, np. w Afryce, Australii i na Hawajach.
Są to drzewa i krzewy rosnące często na siedliskach suchych, na wydmach, w ciernistych zaroślach, ale też w lasach liściastych i w zaroślach nadrzecznych, a nawet w namorzynach. P. tamarugo jest jedynym drzewem rosnącym na pustynnych solniskach w północnym Chile, gdzie opady roczne wynoszą 70 mm, glebę przykrywa półmetrowa warstwa soli, a poziom wód gruntowych znajduje się 20 m pod poziomem gruntu.
Ze względu na często niewielkie wymagania ekologiczne rośliny z tego rodzaju odgrywają znaczącą rolę jako źródło drewna i paszy na terenach rolniczych w klimacie suchym. Często też dostarczają jadalnych owoców (np. P. chilensis, P. cineraria, P. juliflora, P. pallida, P. velutina) i są miododajne. Jadłoszyn baziowaty był na suchych terenach dzisiejszych południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych i Meksyku jedną z podstawowych roślin jadalnych (a przed udomowieniem kukurydzy – podstawową). Z jego strąków wyrabiano mąkę i wypiekano z niej placki i pieczywo. Z gatunku tego uzyskuje się także substancję kleistą o właściwościach zbliżonych do gumy arabskiej. Niektóre gatunki (np. P. velutina) wykorzystywane są także jako lecznicze.
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny bardzo zmienne, stąd często problematyczne jest dokładne oznaczenie gatunku. Drzewa i krzewy o pędach pokrytych cierniami, także z ciernistymi przylistkami lub, rzadziej, bez cierni.
- Liście
- Podwójnie pierzaste – z listkami pierzastymi, składającymi się z kilku do wielu listków drugiego rzędu. Poszczególne listki drobne, zwykle nagie, rzadziej owłosione. Przylistki zmodyfikowane jako ciernie, czasem drobne lub brak ich zupełnie.
- Kwiaty
- Bardzo drobne i liczne, zebrane w wyrastające w kątach liści kwiatostany główkowate, kłosokształtne lub groniaste. U Prosopis velutina liczba kwiatów na jednym drzewie może osiągać milion. Kwiaty motylkowe siedzące lub krótkoszypułkowe, o płatkach korony zwykle białych lub żółtych, nagich, lub wewnątrz owłosionych. Pręcików jest 10, wystają poza koronę i zwykle zakończone są relatywnie dużymi pylnikami. Słupek tęgi, zwieńczony drobnym znamieniem.
- Owoce
- Strąk o różnych kształtach – prosty lub skręcony, płaski lub wypukły. Nasiona owalne, spłaszczone.
Systematyka
Rodzaj z rodziny bobowatych Fabaceae, tradycyjnie zaliczany do podrodziny mimozowych Mimosoideae z plemienia Mimoseae. W 2017 mimozowe umieszczone zostały w podrodzinie brezylkowych Caesalpinioideae.
- Prosopis abbreviata Benth.
- Prosopis affinis Spreng.
- Prosopis africana (Guill. & Perr.) Taub.
- Prosopis alba Griseb.
- Prosopis alpataco Phil.
- Prosopis argentina Burkart
- Prosopis articulata S.Watson
- Prosopis burkartii O.Muniz
- Prosopis caldenia Burkart
- Prosopis calingastana Burkart
- Prosopis campestris Griseb.
- Prosopis castellanosii Burkart
- Prosopis chilensis (Molina) Stuntz
- Prosopis cineraria (L.) Druce
- Prosopis denudans Benth.
- Prosopis elata (Burkart) Burkart
- Prosopis farcta (Banks & Sol.) J.F.Macbr.
- Prosopis ferox Griseb.
- Prosopis fiebrigii Harms
- Prosopis flexuosa DC.
- Prosopis glandulosa Torr.
- Prosopis globosa Gillies ex Hook. & Arn.
- Prosopis hassleri Harms
- Prosopis humilis Hook.
- Prosopis juliflora (Sw.) DC. – jadłoszyn baziowaty
- Prosopis koelziana Burkart
- Prosopis kuntzei Kuntze
- Prosopis laevigata (Willd.) M.C.Johnst.
- Prosopis nigra Hieron.
- Prosopis nuda Schinini
- Prosopis pallida (Willd.) Kunth
- Prosopis palmeri S.Watson
- Prosopis pubescens Benth.
- Prosopis pugionata Burkart
- Prosopis reptans Benth.
- Prosopis rojasiana Burkart
- Prosopis rubriflora Hassl.
- Prosopis ruizlealii Burkart
- Prosopis ruscifolia Griseb.
- Prosopis sericantha Hook.
- Prosopis stephaniana (M. Bieb.) Kunth ex Spreng.
- Prosopis strombulifera (Lam.) Benth.
- Prosopis tamarugo Phil.
- Prosopis tamaulipana Burkart
- Prosopis torquata (Lag.) DC.
- Prosopis velutina Wooton
- Prosopis vinalillo Stuck.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
- ↑ a b Prosopis L.. Index Nominum Genericorum (ING) . Smithsonian Institution. .
- ↑ a b Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 524. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 754, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e Prosopis L.. Flora de Nicaragua . Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. .
- ↑ a b c d e f g h Prosopis L.. Flora of Panama . Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. .
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 212. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e Prosopis Linn.. Flora of Pakistan . eFloras.org. .
- ↑ Legume Phylogeny Working Group. A new subfamily classification of the Leguminosae based on a taxonomically comprehensive phylogeny. „Taxon”. 66, 1, s. 44–77, 2017.
- ↑ Prosopis. The Plant List . .