Jurgielt jest dziś tematem interesującym dużą liczbę osób. Jego znaczenie obejmuje różne obszary, a jego znaczenie zostało docenione z biegiem czasu. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Jurgielt, od jego pochodzenia po wpływ na obecne społeczeństwo. Przeanalizujemy różne perspektywy, wysłuchamy opinii ekspertów w danej dziedzinie i zastanowimy się nad ich wpływem na nasze codzienne życie. Jurgielt to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym, dlatego konieczne jest jego dokładne zrozumienie, aby móc podejmować świadome decyzje.
Jurgielt (niem. Jahrgeld) – dawna płaca (pensja) roczna, od XVIII wieku termin o znaczeniu pejoratywnym, głównie dotyczący kwot wypłacanych przez obce rządy tzw. jurgieltnikom za popieranie ich interesów w Polsce. Jurgieltnikami nazywano również szlachciców zaprzedanych magnatom i opłacanych przez nich.
- (staropolskie) roczna wysokość żołdu wypłacanego dowódcom, np. księciu Jeremiemu Wiśniowieckiemu, dowódcy wojsk koronnych;
- od XVI wieku określenie każdej płacy rocznej, również opłat wnoszonych przez dzierżawców królewszczyzn;
- (pejoratywne) zinstytucjonalizowana forma korupcji urzędników I Rzeczypospolitej przez mocarstwa ościenne. Jakkolwiek już w XVI wieku opłacanie polskich polityków przez inne państwa nie było niczym wyjątkowym, to pod koniec XVIII wieku wprowadzenie stałej pensji, wypłacanej przez ambasadę rosyjską stało się jednym z nieformalnych fundamentów ustrojowych Rzeczypospolitej. Jak ujawniły dokumenty ambasady rosyjskiej, zdobyte przez Polaków w czasie insurekcji warszawskiej 1794 roku – najbliższe otoczenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (biskup Michał Roman Sierakowski, prymas Antoni Kazimierz Ostrowski, jezuita Adam Tadeusz Naruszewicz) pobierało stałą pensję od ambasadora rosyjskiego. Ten materiał dowodowy doprowadził do skazania na karę śmierci przywódców konfederacji targowickiej. Ukrytą formą oferowania korzyści majątkowych w zamian za służbę mogła być groźba cesarzowej Katarzyny II, która w czasie wojny polsko-rosyjskiej (1792) zagroziła Stanisławowi Augustowi, że jeżeli ten nie zaprzestanie walki, to ona nie spłaci wielomilionowych długów osobistych króla. Król Polski wkrótce przystąpił do Targowicy.
Przypisy
- ↑ a b Czajka, Kamler i Sienkiewicz 1995 ↓, s. 961.
- ↑ Zielińska 1981 ↓, s. 284–285.
- ↑ jurgielt - Słownik Języka Polskiego PWN
- ↑ JustynaJ. Chyżyńska JustynaJ. (oprac.), Testament Jeremiego Wiśniowieckiego, Jeremi "Jarema" Wiśniowiecki , Krzeszów, 28 marca 1651, web.archive.org, 6 kwietnia 2023 (pol.).
- ↑ Zielińska 1981 ↓, s. 284.
- ↑ Zielińska 1981 ↓, s. 285.
- ↑ Kwity Antoniego Ostrowskiego, Biskupa Kuiawskiego, a potym Prymasa, na braną pensyą od Moskwy, „Gazeta Rządowa”, 1794 (Nro 53), Warszawa, 25 sierpnia 1794, s. 213 (pol.), (Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).
- ↑ Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy, Oddział Rękopisów, zespół (fond) 45, część I (Rękopisy Biblioteki Poturzyckiej Dzieduszyckich): Regesta expens moskiewskich ordynaryjnych, ekstraordynaryjnych i sekretnych od r. 1769–1789, k. 51.
Bibliografia
- Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz: Leksykon historii Polski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995. ISBN 83-214-1042-1. (pol.).
- Zofia Zielińska: Jurgielt. W: Antoni Mączak (red.): Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku. T. A–N. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981, s. 284–285. ISBN 83-214-0185-6. (pol.).
Linki zewnętrzne