Mistrzejowice

Ten artykuł dotyczy historycznej dzielnicy Krakowa. Zobacz też: Dzielnica XV Mistrzejowice – dzielnica Krakowa.

Mistrzejowice

Kapliczka na skrzyżowaniu ulic Mistrzejowickiej i Szymona Marcjusza z 1864 roku, świadcząca o tym gdzie było centralne miejsce dawnej wsi. (2013)
Państwo	Polska
Miasto	Kraków
Dzielnica	XV Mistrzejowice
Poprzednia nazwa	Dzielnica LV Mistrzejowice
Data budowy	1968-1982 (nowy zespół urbanistyczny dzielnicy)
Architekt	Witold Cęckiewicz z zespołem (nowy zespół urbanistyczny dzielnicy)
Położenie na mapie Krakowa Mistrzejowice
Położenie na mapie Polski Mistrzejowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Mistrzejowice
50°05′43,5″N 20°00′55,5″E/50,095417 20,015417
Multimedia w Wikimedia Commons

Mistrzejowice – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy XV Mistrzejowice.

Historia

Wzmianki o Mistrzejowicach pochodzą z 1270 roku kiedy ich nazwę podawano jako „Mistrevich” (pochodząca od staropolskiego słowa mistrz). „Mistrzovicze” to nazwa wsi z lat 1371–1374, w sto lat przed przeniesieniem jej z prawa polskiego na niemieckie, co w 1464 roku uczynił Kazimierz IV Jagiellończyk. Pomiędzy XV a XVII wiekiem wieś była własnością kapituły krakowskiej, i liczyła sobie w XVIII wieku około 20 domów i 100 mieszkańców. Na jej terenie znajdowała się karczma i młyn. Pod koniec XIX wieku populacja mieszkańców wzrosła o 50 osób, w Mistrzejowicach znajdowała się też posiadłość dworska należąca do rodziny Ostrzeszowiczów. W latach 80. i 90. XIX wieku miejscowość Mistrzejowice, podobnie jak sąsiednie Batowice, częściowo przekształcono podczas budowy Twierdzy Kraków - forty „Batowice” i „Mistrzejowice”. Choć teraz forty są zaniedbane, wciąż należą do atrakcji turystycznych. Są jednak plany ich ponownego wykorzystania i rewitalizacji.

W 1951 miejscowość została wraz z pozostałymi miejscowościami na obszarze których rozpoczęto budować Nową Hutę przyłączona do Krakowa jako LV dzielnica katastralna.

W latach 1968-1982 na terenie dawnej wsi, włączonej w granice Krakowa zrealizowano nowe założenie architektoniczno-urbanistyczne Mistrzejowic, które w zamierzeniu miało stanowić rozbudowę ówczesnej dzielnicy Nowa Huta. Zespół Mistrzejowic powstał na drodze konkursu architektonicznego, rozstrzygniętego w 1963 roku. Zwyciężył projekt przygotowany przez zespół prof. Witolda Cęckiewicza, z którym współpracowali Maria Czerwińska - autorka szczegółowych projektów urbanistycznych, Jerzy Gardulski i Maria Rekaszys. Projekty poszczególnych budynków opracowali Maria i Jerzy Chronowscy, z którymi współpracowali Tadeusz Bagiński, Stefan Golonka, Ewa Podolak i Olgierd Krajewski. Całe założenie było projektowane dla ok. 40 tys. mieszkańców. Zespół urbanistyczny Mistrzejowic powstawał niejako w odpowiedzi na krytykę projektu realizowanych wówczas już od jakiegoś czasu Bieńczyc Nowych, które charakteryzowały się dominującymi w pejzażu dzielnicy, podłużnymi, dziesięciopiętrowymi wieżowcami, a przez to monumentalną skalą i koszarową kompozycją zabudowy. Projekt dla Mistrzejowic zakładał mniejszą skalę zabudowy, która miała wpisywać się w naturalne, pagórkowate ukształtowanie terenu, gdzie wysokość terenu rośnie w kierunku północnym. W kompozycji urbanistycznej Mistrzejowic widoczne jest nawiązanie do struktury liścia lub gałązki. Mistrzejowice są zbudowane w oparciu o trzon czyli główną ulicę Srebrnych Orłów, którego rozchodzą się rozgałęzienia, dwie główne gałęzie ks. Jancarza oraz Piasta Kołodzieja - wzdłuż tych ulic poprowadzone zostały ciągi komunikacji tramwajowej w dzielnicy do pętli „Mistrzejowice” oraz „Os. Piastów”.

Z kolei z tych ulic „gałęzi” wyrastają następne w formie już osiedlowych ulic wewnątrz rozplanowanych między głównymi ulicami, czterech osobnych podzespołów mieszkaniowych, późniejszych osiedli. W dolnych częściach każdego z tych podzespołów rozplanowano tarasowo, równolegle do siebie ułożone, podłużne, czteropiętrowe bloki o południowej ekspozycji elewacji, które w koncepcji drzewa mają symbolizować liście. Powyżej zaplanowano mniejsze powierzchniowo bloki: czteropiętrowe „puchatki” oraz dziesięcio- i jedenastopiętrowe m.in. „punktowce”, mające symbolizować owoce. Uzupełnieniem całości zespołu miały być pawilony handlowo-usługowe. Pierwotnie czterem podzespołom mieszkaniowym Mistrzejowic planowano nadać nazwy nawiązujące do czterech pór roku, czyli Osiedle Wiosenne, Letnie, Jesienne i Zimowe. Ostatecznie otrzymały one nazwy kolejno: Tysiąclecia, Złotego Wieku, Bohaterów Września i Piastów. Nieliczne pozostałości starej zabudowy dawnej wsi zlokalizowane są głównie przy ulicy Mistrzejowickiej. Obszary te jednak na przestrzeni lat przynależności do miasta Krakowa uległy silnej urbanizacji i dzisiaj w większości stanowią zwartą, miejską tkankę zabudowy jednorodzinnej z elementami zabudowy wielorodzinnej.

W 1983 roku konsekrowany został przez Jana Pawła II kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego, przed którym stanął pomnik Papieża na Osiedlu Tysiąclecia. W latach 80. XX wieku parafia ta była jednym z najważniejszych ośrodków oporu przeciwko władzy socjalistycznej. Działał tu m.in. ks. Kazimierz Jancarz, wybitna postać polskiej opozycji demokratycznej.

Poza kościołem św. Maksymiliana Marii Kolbego na Osiedlu Tysiąclecia, w latach 1991-1996 wzniesiony został kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy na Osiedlu Bohaterów Września.

Infrastruktura

W obrębie dzielnicy znajduje się kilka domów kultury, bibliotek:

• Biblioteka Kraków:
  • Filia 48 – os. Bohaterów Września 26
  • Filia 49 – os. Tysiąclecia 42
• Biblioteka Klubu „Kuźnia”
• Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy
• Klub „Kuźnia”
• Centrum Kultury Katolickiej Mistrzejowice
• Klub „Mirage”
• Park Wodny przy ul.Dobrego Pasterza 126

Szkolnictwo i edukacja

• XXI Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Witkiewicza o profilu artystycznym
• Publiczne Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące
• Zespół Szkół Poligraficzno-Medialnych
• Szkoły Podstawowe: 77, 85, 89, 126, 130 i 144
• Przedszkola: 125, 131, 144, 148, 152 i 177
• Żłobki: 6 i 22

Galeria

• 
  Planty Mistrzejowickie
• 
  Park Tysiąclecia
• 
  Osiedle Złotego Wieku, bloki „puchatki” na osiedlu, Mister Krakowa 1971
• 
  Ulica Wawelska, wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa
• 
  Osiedle Tysiąclecia

Przypisy