SZON

SZON (ros. ШОН – Школa особого назначения, Szkoła Osobogo Naznaczenija) – pl. Szkoła Specjalnego Przeznaczenia – szkoła radzieckiego cywilnego wywiadu zagranicznego (INO/INU/PGU), utworzona w 1938, po upadku ZSRR przemianowana na Akademię Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej (w 1994 roku).

Utworzenie

W latach 1920–1938 radziecki wywiad zagraniczny działał mimo braku specjalistycznej szkoły szpiegów. Agentów szkolono w zwykłych moskiewskich lokalach mieszkalnych należących kolejno do CzeKa OGPU i NKWD). Powodem utworzenia oficjalnej szkoły szpiegów prawdopodobnie był brak wyszkolonej kadry wywiadowczej, będący skutkiem krwawych czystek przeprowadzonych na rozkaz Józefa Stalina w szeregach doświadczonych kadr wywiadowczych.

SZON została utworzona rozkazem Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych numer 00648 z 3 października 1938. Szkołę ukryto w środku lasu koło miejscowości Bałaszycha, piętnaście kilometrów na wschód od obwodnicy moskiewskiej.

Szkolenie

Program nauczania obejmował cztery godziny nauki języków obcych dziennie, dwie godziny wykładów z technik wywiadowczych oraz wykłady z dziejów partii komunistycznej, historii, dyplomacji, filozofii, religioznawstwa i malarstwa, wszystko po to, aby zapoznać kursantów z burżuazyjną kulturą Zachodu. Do regularnych zajęć należały wieczorki muzyczne, a instruktorzy z doświadczeniem życia na Zachodzie uczyli kursantów w przyspieszonym tempie burżuazyjnych manier, dyplomatycznej etykiety, modnego stylu ubierania się i generalnie dobrego smaku.

Nowa kadra

W ciągu pierwszych trzech lat (1938–1941) SZON kończyło rocznie do 120 słuchaczy, samych mężczyzn (z wyjątkiem czterech kobiet). Jednym z absolwentów pierwszego rocznika SZON był Paweł Fitin, który wcześniej pracował w wydawnictwie rolniczym, a rok później, w maju 1939, był już szefem wywiadu zagranicznego (wówczas V Wydziału Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego).

Zmiany

Nazwę szkoły zmieniono 5 czerwca 1943 na Szkołę Wywiadu (RASZ) Pierwszego Zarządu NKWD (wywiad zagraniczny). Wówczas także przedłużono program nauczania do dwóch lat. Do zakończenia II wojny światowej szkołę wywiadu ukończyło około 200 oficerów wywiadu zagranicznego. W latach zimnej wojny szkoła nosiła kolejno nazwy: Wyższa Szkoła Wywiadu (kryptonim Szkoła Nr 101), Instytut Czerwonego Sztandaru oraz Instytut im. Andropowa (od nazwiska Jurija Andropowa, przewodniczącego KGB w latach 1967–1982).

Po upadku ZSRR w 1991 i utworzeniu Federacji Rosyjskiej w październiku 1994 szkołę przemianowano ponownie na Akademię Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej, w której szkolą się dzisiejsi funkcjonariusze Służby Wywiadu Zagranicznego.

Bibliografia

• Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin: Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2001