Uładzimir Karatkiewicz
W następnym artykule bliżej przyjrzymy się Uładzimir Karatkiewicz, tematowi, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Od początków po wpływ na współczesne społeczeństwo, Uładzimir Karatkiewicz był przez lata przedmiotem debaty i fascynacji. Poprzez dogłębną analizę i szeroko zakrojone badania zbadamy różne aspekty Uładzimir Karatkiewicz i jego wpływ w różnych obszarach, od polityki po kulturę popularną. Mając na celu przedstawienie kompleksowego i wnikliwego spojrzenia, ten artykuł stara się rzucić światło na Uładzimir Karatkiewicz i jego znaczenie we współczesnym świecie.
| |
| Imię i nazwisko |
Uładzimir Siamionawicz Karatkiewicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język |
białoruski |
Uładzimir Siamionawicz Karatkiewicz (biał. Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч; ros. Короткевич, Владимир Семёновичr; ur. 26 listopada 1930 w Orszy, zm. 25 lipca 1984 w Mińsku) – białoruski prozaik, poeta, dramaturg, scenarzysta, tłumacz. Jeden z czołowych prozaików w historii literatury białoruskiej.
W 1954 ukończył studia filologiczne na Uniwersytecie Kijowskim, następnie pracował jako nauczyciel, początkowo na Ukrainie, później w Orszy. Od 1960 mieszkał w Mińsku. Od 1957 należał do Związku Pisarzy ZSRR.
Za swoją twórczość prozatorską w 1983 otrzymał Nagrodę Literacką Związku Radzieckich Pisarzy Białorusi im. Iwana Mieleża.
Życiorys
Dzieciństwo
Jego przodkowie wywodzili się z rodów szlachty białoruskiej zamieszkujących regiony m.in. Mścisławia, Mohylewa, Rohaczowa.
Urodził się 26 listopada 1930 roku w Orszy w obwodzie witebskim w rodzinie intelektualistów. Ojciec – Siamion Cimafiejewicz (biał: Сямён Цімафеевіч 1887–1959) służył w armii carskiej jako pisarz, później pracował jako inspektor budżetowy w regionalnym oddziale finansów w Orszy. Matka Nadzieja Wasileŭna (biał: Надзея Васілеўна 1893–1977), z rodu Grinkiewiczów (biał: Грынкевічаў), po ukończeniu Gimnazjum Maryjnego w Mohylewie przez pewien czas pracowała jako nauczycielka w wiejskiej szkole pod Rohaczowem. Po ślubie zajęła się prowadzeniem domu. Uładzimir miał jeszcze dwoje rodzeństwa: starszego brata Walerija (ur. 1918, zginął w 1941 roku) oraz starszą siostrę Natallę (1922–2003).
Uładzimir od najmłodszych lat interesował się historią, zwłaszcza historią Białorusi. Już jako dziecko dobrze rysował, przejawiał zainteresowania muzyczne. Interesował się teatrem. W wieku sześciu lat napisał swoje pierwsze wiersze. Nieco później podjął pierwszą próbę prozatorską i napisał opowiadania, które sam zilustrował. Znał jidysz. W 1938 roku rozpoczął naukę w szkole. Do czasu ataku Niemiec na ZSRR udało mu się ukończyć 3 klasy.
Czas II wojny światowej i okupacji
Atak Niemiec na ZSRR zastał go w Moskwie. Po zakończeniu szkoły pojechał do studiującej tam siostry. Został ewakuowany do Riazania, potem na Ural, a następnie do Czkałowa (Orenburg). Do Orszy wrócił wraz z rodziną w 1944 roku.
Okres powojenny
Po wojnie Uładzimir Karatkiewicz kontynuował naukę. Ukończył szkołę średnią w Orszy i wstąpił na wydział filologii rosyjskiej na Kijowski Uniwersytecie Narodowym im. Tarasa Szewczenki w Kijowie. Ukończył go w 1954 roku. Obronił pracę dyplomową na temat: "Baśń. Legenda. Podanie" (biał.«Казка. Легенда. Паданне»). Przez cały ten czas pozostawał aktywny twórczo. Pisał wiersze, krótkie opowiadania, eseje. Z tego okresu pochodzi 20 utworów. W tym czasie rozpoczął prace nad jednym ze swoich najbardziej znanych utworów - poematem „Dzikie polowanie króla Stacha”. W 1955 roku zdał egzaminy na studia doktoranckie i rozpoczął pisanie pracy na temat powstania 1863 roku, ale nigdy jej nie ukończył. W tym samym czasie zrodził się pomysł napisania powieści na ten sam temat.
Po ukończeniu studiów, w latach 1954–1956 pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego i nauczyciel literatury w szkole wiejskiej we wsi Lisowyczi (w rejonie Kijowa na Ukrainie. W latach 1956–1958 pracował jako nauczyciel w Orszy. Później podjął studia na kursach doszkalających: literackich (1958–1960), kursach scenicznych (1962) w Instytucie Kinematografii w Moskwie (obecnie Rosyjski Państwowy Instytut Kinematografii im. S. Gerasimowa) i został zawodowym pisarzem. W 1963 roku na stałe osiedlił się w Mińsku.
W 1971 roku zawarł związek małżeński z Walenciną Nikiciną (biał. Валянціна Браніславаўна Караткевіч) – historyczką i archeolożką. Z relacji żony wynika, że z Uładzimirem Karatkiewiczem poznali się w pociągu relacji Moskwa- Berlin, kiedy razem jechali do Brześcia. Para nie miała dzieci.
Twórczość
W większości utworów Karatkiewicza nie sposób nie dostrzec jego wielkiej miłości i atencji do białoruskiej historii, rodaków i języka ojczystego. Jeszcze za życia pisarza krytycy często wypominali Karatkiewiczowi literacka ekstrawagancję, szafowanie ideą narodową oraz zbytnią romantyczność w opisach wydarzeń i postaci. Pierwsza opublikowana powieść "Nie wolno zapomnieć" (biał.: Нельга забыць,1962) jest doskonałym dowodem na to, iż w literaturze białoruskiej pojawiła się solidna osobowość twórcza, wytrawny prozaik i nie mniej ciekawy poeta.
Jak żaden inny pisarz w swych barwnych tekstach łączył historię swego ojczystego kraju z losami całej Europy. Historia Białorusi i losy narodu białoruskiego były dla Karatkiewicza zawsze sprawą nadrzędną i dlatego stały się głównym motywem jego twórczości.
Dla pisarstwa Karatkiewicza charakterystyczne jest poszukiwanie nierozerwalnych więzi pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, co uwidocznia się w poszczególnych utworach głębokim zrozumieniem procesów historycznych i stworzeniem na tej podstawie artystyczno-historycznej kroniki życia i losów Białorusinów. W swoich twórczych poszukiwaniach pisarz rekonstruował przeszłość własnego narodu. Wychodząc od materiału legendarno-folklorystycznego, poprzez dobudowywanie do niego kolejnych faktów historycznych starał się ukazywać swojemu odbiorcy konkretne wydarzenia, które stawały się obiektami analizy literackiej niejednokrotnie po raz pierwszy. Nigdy wcześniej inny z białoruskich pisarzy tak dokładnie nie opisał w żadnym ze swoich utworów powstania styczniowego i przyczyn jego wybuchu. Zrobił to po raz pierwszy Karatkiewicz w powieści „Kłosy pod sierpem twoim” (Каласы пад сярпом твiм, 1965).
Powieści
- Leonidy nie wrócą na Ziemię (biał. Леаніды не вернуцца да Зямлі, 1960-62, opublikowana 1962)
- Kłosy pod twoim sierpem (biał. Каласы пад сярпом тваім, 1962-64, opublikowana 1965)
- Chrystus wylądował w Grodnie (biał. Хрыстос прызямліўся ў Гародні, 1965-66, opublikowana po białorusku 1972)
- Czarny zamek olszański (biał. Чорны замак Альшанскі, 1979)
Opowiadania
- Dziki Gon króla Stacha (biał. Дзікае паляванне караля Стаха, 1950, 1958, opublikowane 1964)
- W śniegach drzemie wiosna (biał. У снягах драмае вясна, 1957, opublikowane 1989)
- Król cygański (biał. Цыганскі кароль, 1958, opublikowane 1961)
- Szara legenda (biał. Сівая легенда, 1960, opublikowane 1961)
- Broń (biał. Зброя, 1964, opublikowane 1981)
- Statek Rozpaczy (biał. Ладдзя Роспачы, 1964, opublikowane po białorusku 1978)
- Liście kasztanów (biał. Лісце каштанаў, 1973)
- Krzyż Anielina (biał. Крыж Аняліна, niedokończone, wydane w 1988 r.
Motyw polski w twórczości U. Karatkiewicza
Uładzimir Karatkiewicz w swojej twórczości zestawiał rzeczywistość białoruską i polską. W tekstach wspominał i odnosił się do prac takich polskich badaczy jak na przykład Jan Czeczot, Jan Barszczewski, Aleksander Rypiński, Oskar Kolberg, Zygmunt Gloger, Czesław Pietkiewicz i Michał Federowski, którzy wiele lat swego życia poświęcili zbieraniu analizowaniu folkloru białoruskiego. W jego pracach znajdziemy odniesienie do romantyków jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid. Cenił twórczość Józefa Kraszewskiego, Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej.
Powieść „Chrystus wylądował w Grodnie” została przetłumaczona na język polski w 2012 roku.
Upamiętnianie
W rocznicę 90-lecia urodzin białoruskiego klasyka przed kamerami swój wybrany fragment powieści Каласы пад сярпом тваім (Kłosy pod twoim sierpem) przeczytali białoruscy artyści, aktorzy, dziennikarze, działacze społeczni. Od 15 kwietnia 2020 roku, przez dwa tygodnie w salach Muzeum Historii Literatury Białoruskiej odczytywany były kolejne fragmenty książki. W sumie wybrano 55 osób, które czytały książkę w dwóch salach Muzeum: w gabinecie Karatkiewicza i w jego jadalni.
Przypisy
- ↑ a b c d A.L. Verabeĭ, А.Л. Верабей, Uladzimir Karatkevich : z︠h︡ytstsi︠o︡ i tvorchastsʹ, wyd. 2. vyd., dapratsavanae i vypraŭlenae, Minsk: Belaruskai︠a︡ navuka, 2005, ISBN 985-08-0666-4, OCLC 61767674 .
- ↑ A.K. Hardzitski, A.L. Verabeĭ, Belaruskii︠a︡ pisʹmenniki, 1917-1990 : davednik, Minsk: "Mastatskai︠a︡ lit-ra", 1994, ISBN 5-340-00709-X, OCLC 31862863 .
- ↑ Henadzʹ. Pashkoŭ, Генадзь. Пашкоў, Belaruskai︠a︡ ėntsyklapedyi︠a︡, Minsk: "Belaruskai︠a︡ ėntsyklapedyi︠a︡", 1996–2004, ISBN 985-11-0035-8, OCLC 35890197 .
- ↑ Dzi︠a︡nis Martsinovich, Дзяніс Марціновіч, "Donz︠h︡uanski spis" Karatkevicha, Minsk 2012, ISBN 978-985-7026-43-2, OCLC 814039873 .
- ↑ a b Tomasz Wielg, Miejsce twórczości Uładzimira Karatkieviča w dyskursie o tożsamości Białorusinów, „Studia Białorutenistyczne”, 14, 2020, s. 203, DOI: 10.17951/sb.2020.14.203-214, ISSN 1898-0457 .
- ↑ Mirosław Lenart, Ryszard Wolny, Literatury i kultury : studia i szkice pracowników Instytutu Nauk o Literaturze Uniwersytetu Opolskiego, Opole: null, 2020, ISBN 978-83-7395-888-3 .
- ↑ Tomasz Wielg, Odpamiętywanie przeszłości. Historia Białorusi w powieściach Uładzimira Karatkieviča .
- ↑ Widok Uładzimir Karatkiewicz: Za co kocham Polskę? , czasopisma.uwm.edu.pl .
- ↑ ZŁOCI DARCZYŃCY Grajewski i inni, PdK Książka: Uładzimir Karatkiewicz w końcu po polsku , Eastbook.eu, 10 października 2012 (pol.).
- ↑ Анлайн-чытанні "Каласы пад сярпом тваім" - Кніга 1 Глава 1-6 #чытаем_класіку_разам. .
- ↑ Białoruś: czytają powieść Uładzimira Karatkiewicza – Wydawca (pol.).